Morgunblaðið - 11.07.1982, Page 1

Sunnudagur ll. júlí— Bls. 49-80
Richard
Wagner Burton
Það var kominn tími til að Richard
Burton kæmist í feitt. Hann sést
hvorki á tjaldi né sviði langtímum
saman, en þá sjaldan hann hefur birzt á
sjónarsviðinu undanfarin ár, hefur það
verið í kvikmyndum sem ýmist hafa verið
rétt þolanlegar ellegar þá hreint og beint
lélegar og þessum merka leikara með öllu
ósamboðnar. En nú er sem sé farið að
rofa til. Hann er að leika í kvikmynd um
ævi Richards Wagner.
Melton S. Davis hjá The New York
Times hitti nýlega Richard Burton að
máli þar sem hann sat í skonsu einni í
Vendramin Galergi-höllinni í Feneyjum,
þar sem nafni hans Wagner endaði ævi
sína, og beið þess að kvikmyndataka hæf-
ist.
Hann hallar sér aftur á bak í stólnum
og hneigir höfuðið niður á bringu, lokar
augunum og kemur blaðamanninum fyrir
sjónir eins og góðgjarn og lífsreyndur
maður sem er að rifja upp skemmtilegar
minningar með sjálfum sér. Við munninn
eru djúpir þjáningardrættir — merki sem
erfiður hálsuppskurður nýlega skildi eftir
sig. Svo brosir hann hæglátlega og segir:
„Ég held ég sé að komast upp úr
drullupollinum.“ þegar hann segir það,
minnir hann meira á Beethoven en Wagn-
er — Ijónshöfuðið, hátt ennið, tignarlegt
yfirbragðið og hrjúft andlitið með drátt-
um sem koma af þjáningu og sársauka.
„Maður kemst upp á hauginn, en hann er
kringlóttur og maður rennur niður hinum
megin. Maður er kannski í mörg ár að
renna niður. Maður verður hræddur. Allir
detta í drullupolla, en þegar leikarar gera
það er það meira áberandi en hjá öðrum.“
Hlutverk hins umdeilda
Wagners gerir miklar kröfur til
Burtons, sem sjálfur er umdeild-
ur og hefur fengið sinn skerf af
skömmum. M.a. hefur hann ver-
ið sakaður um kæruleysi og að
rækta ekki hæfileika sína. „Ég
hef leikið ótal kónga og prinsa.
Alexander mikla, dýrlinga og
Becket — alls konar sögupersón-
ur. Ég hef alltaf lagt mig allan
fram."
Röddin er sefjandi. Hann er
fyndinn og hefur gaman af að
vitna í gamla vini eins og til að
réttlæta sjálfan sig — „Jack"
Barrymore, „Larry" Olivier o.fl.
„Við vorum náttúrulega blind-
fullir" er setning sem hann segir
oft og þá gætir viðkvæmni í
röddinni. En hvað er orðið um
þessa alræmdu fyllibyttu? „Ég
drekk orðið lítið. Ég verð svo
veikur daginn eftir að ég er
hættur að hafa gaman af því.“
Hefur hann lesið margar af
ævisögum Wagners? „Eins
margar og mér hefur tekizt að
komast yfir.“ Hvað um þessar
sjö sem hafa verið skrifaðar um
hann sjálfan? „Mér tókst að
komast yfir helminginn af einni.
Leiðindalesning. En þar fann ég
upplýsingar um að ég væri kom-
inn af pólskum gyðingi í föður-
ætt. Ég kynnti mér málið og það
bar ekki á öðru en að þetta væri
rétt.“
Hann vekur athygli á því að
Wales-búar séu líka minnihluta-
hópur. Munurinn á ævi Wagners
og hans eigin ævi? „Hann var
snillingur og það er ég ekki. Ég
komst yfir fé og frama mjög
fljótlega, en hann mátti berjast
fyrir því. Auk þess hafði Wagner
þörf fyrir að eiga gagnrýna vini.
Minn bakhjarl eru gömlu vinirn-
ir í Wales."
„Wagner" eins og myndin á að
heita, er iburðarmikið verk og
kostnaðarsamt í framleiðslu.
Aætlaður kostnaður er 10 millj-
ónir bandaríkjadala og kvik-
myndatakan mun standa yfir í
sjö mánuði. Öll atriði eru kvik-
mynduð þar sem hinir raunveru-
legu atburðir áttu sér stað — í
Vínarborg, Búdapest, Siena
Múnchen, Feneyjum, Núrnberg,
Bayreuth. Skráin yfir aðrar
persónur og leikendur er með
glæsibrag: Vanessa Redgrave
leikur Cosimu, síðari konu
tónskáldsins, en fyrri konuna,
Minnu, leikur ensk leikkona,
Gemma Craven. í aukahlutverk-
um eru ekki minni menn en John
Gielgud, Laurence Olivier og
Ralph Richardson, sem aldrei
fyrr hafa leikið saman, og af
öðru leikurum má nefna Joan
Plowright, Franco Nero, Marthe
Keller, Daphne Wagner (tón-
skáldið var langafi hennar), svo
og óperustjörnur eins og Gwyn-
eth Jones og Peter Hoffmann.
Hljómsveitarstjóri í myndinni
er Georg Solti.
Upphaflega var ætlunin að
„Wagner" yrði röð átta sjón-
varpsþátta. Við það var hætt og
þá var ákveðið að búa til kvik-
mynd í tveimur hlutum til sýn-
ingar í kvikmyndahúsum. Niður-
staðan varð sú að gera þriggja
klukkustunda þáttaröð fyrir
sjónvarp, en þættirnir verða
frumsýndir í febrúar 1983, þegar
öld er liðin frá andláti tón-
skáldsins.
Kvikmyndagerðin er sjálf-
stætt framtak, kostað af trygg-
ingafyrirtæki í Lundúnum.
Stjórnandi er Tony Palmer, eini
maðurinn sem tvívegis hefur
unnið Prix Italia. Palmer hefur
gert 42 heimildarmyndir og sjö
stuttar kvikmyndir á síðustu
átta árum, svo snör handtök eru
honum eiginleg. Þótt „Wagner"
sé fyrsta leikna myndin sem
hann gerir hefur gerð myndar-
innar tekið skemmri tíma en
ætlað var. Hvernig má það vera?
„Skapsmunir Palmers," segir ein
af leikkonunum í myndinni.
„Nei,“ segir Palmer, mjög ákveð-
inn, „óðagot."
I myndinni er Wagner að
kljást við tónlistarforleggjara,
hljómsveitarstjóra, tónlistar-
menn og eigendur leikhúsa. Eig-
ingirni hans, sjálfumgleði og
rætni koma skýrt fram. „Hann
var niðurrifsafl," segir Palmer,
„gráðugur, svikull, lyginn,
sjarmerandi — maður sem vílaði
ekki fyrir sér að hrifsa til sín
annarra manna konur, heimili
og peninga, en hélt samt áfram
að vera vinur þessara sömu
manna. Hann var ekki maður
sem mann langar til að bjóða
heim í mat. Svo var það gyðinga-
hatrið."
Undanfari nazismans? „Hann
var byltingarsinni. Ekki róttæk-
ur, en þjóðernissinni sem vildi
koma til valda sterkum leiðtoga
sem sameinað gæti sundrað
Þýzkaland."
Myndin hefst með því að
Wagner er að skrifa einni af ótal
ástmeyjum sínum og bréfið
verður til þess að hugur hans
hvarflar til baka, og það er. sú
saga sem sögð er í myndinni.
Hann var fjárhættuspilari,
kvennabósi, stöðugt skuldum
vafinn og á flótta undan inn-
heimtumönnum. Hann stóð í
endalausum flutningum og batzt
tilfinningalegum böndum, frem-
ur en pólitískum, stjórnleysingj-
anum Bakunin, með þeim afleið-
ingum að hann varð eftirlýstur
af lögreglunni sem hryðjuverka-
maður. Þá leitaði hann hælis í
SJÁ NÆSTU SÍÐU