Morgunblaðið - 11.07.1982, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1982
KUNNATTUMENN
Báru saman bækur
sínar um pyntingar
Kalklandscvjastrírtirt leiddi ýmis-
legt í Ijós, sem ekki var áður á hvers
manns vitorði. Eitt af því er t.d. hið
nána samband á milli Argentinu og
Suður-Afríku en Bretar hafa
Suður-Afríkumenn grunaða um að
hafa útvegað grönnum sínum hand-
an hafsins eldflaugar og eldflauga-
hluti, sem smyglað hafi verið um Ur-
uquay og merkt sem dráttarvélar.
Ýmislegt virðist styðja þennan grun.
Alfredo Oliva Day, einn sendimanna
Argentínu i Pretóriu, hefur upplýst,
að gerður hafi verið leynilegur samn-
ingur um samstarf í hermálum milli
þjóðanna og einnig vekur athygli
þeir miklu kærleikar, sem eru með
Magnus Malan, hershöfðingja og
varnarmálaráðherra Suður-Afríku,
og argentínskum herforingjum, sem
þar hafa verið tíðir gestir.
Sá nafnkunni Alfredo Astiz,
sem gafst upp fyrir Bretum ásamt
liði sínu á Suður-Georgíu, var einn
af fjórum pyntingameisturum í
sendiráði Argentínumanna í Pret-
óríu árið 1979. Meðan á dvölinni
stóð sótti hann nokkur námskeið
þar sem suður-afrískir öryggis-
lögreglumenn og kollegar þeirra
argentínskir skiptust á skoðunum
og báru saman bækur sínar um
pyntingaaðferðir.
Hinir meistararnir í að mis-
þyrma fólki voru Rubin Jacinto
Chamorro, kallaður „Höfrungur-
inn“, Jorge Perren, kallaður
„Púman" og Jorge Acosta, auk-
nefndur „Tígurinn". I dagblaðinu
„X-Ray“, sem Margaret nokkur
Legum ritstýrir og fylgist vel með
suður-afrískum málefnum, segir,
að allir hafi fjórmenningarnir
starfað í Escuela Mecanica de la
Armada í Buenos Aires, herfang-
elsi og lokaáfangi á leið meira en
2000 argentínskra andófsmanna,
sem horfiðiiafa sporlaust.
Þeir, sem komist hafa lífs af frá
Escuela, hafa bent á Acosta og
Chamorro sem mennina, sem
ákváðu hverja skyldi drepa, Perr-
en segja þeir einn af pynturunum
og Astiz þann.sem stjórnaði
mannránunum.
I Pretóríu fræddust fjórmenn-
ingar um „yfirheyrsluaðferðir"
suður-afrísku lögreglunnar og
voru heldur ekki sparir á sína eig-
in kunnáttu í þeim efnum. Svo brá
líka við, skömmu eftir að þeir voru
komnir til síns heima, að pólitísk-
ir fangar í Suður-Afríku fóru að
kvarta undan nýjum pyntingarað-
ferðum, sem sagðar eru líkar
þeim, sem beitt er í Argentínu. Til
dæmis hefur það orðið æ algeng-
ara að pólitískir fangar séu settir
á geðveikrahæli. Ættingjar
þeirra, sem þaðan hafa sloppið,
segja að þeir séu uppflosnaðir
andlega og beri þess stundum
merki líkamlega að hafa orðið
fyrir málmeitrun.
ASTIZ: einn fjögurra „pyntingameist-
ara“ sem nutu gestrisni S-Afríku-
manna. — Myndin er tekin á Falk-
landseyjum þar sem Bretar handsöm-
uðu hann.
Einn þessara manna, sem þann-
ig hafa verið leiknir, er Tozamile
Gqweta, ungur verkalýðsleiðtogi,
en að sögn vina hans breyttist
bæði málfar hans og öll hegðun
eftir vistina á geðveikrahælinu.
Hann er sjöundi andófsmaðurinn í
Suður-Afríku, sem vitað eru að
hefur verið yfirheyrður upp á arg-
entínska vísu.
Annað, sem hlaust af dvöl fjór-
menninganna í Suður-Afríku, var
ný löggjöf, sem bannar að skýrt sé
frá handtöku pólitískra andófs-
manna. Þannig er það lika í Arg-
entínu þar sem andófsmenn
einfaldlega „hverfa" enda getur
enginn gætt réttinda þeirra þar
sem aldrei er skýrt frá handtök-
unni. —DONALD W<M)DS
VOPNAFRAMLEIÐSLAN
Verkalýðurinn virðist
kæra sig kollóttan
VERKAMENN í vopnaverksmiöjum
stórþjóóanna hafa ekki af því hinar
minnstu áhyggjur þótt starfiö felist
ekki í að framleiða eftirlíkingar af
friðardúfum. „Við erum hinir
ánægðustu með að framleiðsla fyrsta
flokks hrotamálm,“ sagði Peter
nokkur Krahl á ráðstefnu, sem
vestur-þýska mótmælendakirkjan
efndi til í Tutzing í Bæjaralandi nú
fyrir skemmstu. Peter er starfsráð-
gjafi hjá Krauss-Maffei-verksmiðj-
unum í Miinchen en þær framleiða
m.a. Leopard-skriðdrekana, sem
þykja taka öðrum fram.
Werner Greck, sem sat ráð-
stefnuna fyrir félag verkamanna í
vélaiðnaði, var alveg á sama máli
og Peter Krahl og starfsráðgjafi í
Messerschmitt-Bölkow-Blohm-
verksmiðjunum í Munchen, sem er
stórt eða stærst í loftferða- og
flugvélaiðnaðinum, sagði, að
verkamenn létu sig einu gilda
hvort þeir framleiddu koppa eða
kraftmiklar vélbyssur.
A þessari ráðstefnu vestur-
þýsku mótmælendakirkjunnar,
sem haldin var í samvinnu við Al-
þýðusambandið þýska, ræddu full-
trúar kirkjunnar og verkalýðsfé-
laga, starfsmanna í vopnaverk-
smiðjum, iðnrekenda, vísinda-
manna og stjórnmálamanna um
það hvert stefndi í vopnafram-
leiðslunni og hvaða aðrir kostir
eru fyrir hendi. Verkalýðsfélögin
hafa löngum gefið þessu máli lít-
inn gaum en þó er nú starfandi
vinnuhópur á vegum IG Metall, fé-
lags starfsmanna í stáliðnaði, sem
telur 2,7 millj. félaga, til að kanna
hvaða aðrar leiðir eru færar. Enn
sem komið er hefur þó ekkert
raunhæft frá honum komið.
Klaus Mehrens, fulltrúi IG Met-
all á ráðstefnunni, en félagið vill
banna aukna vopnaframleiðslu,
sagði, að stórfyrirtækin vildu ekki
breyta til um framleiðsluna og
væri ástæðan sú, að vopnavið-
skiptin væru svo ábatasöm.
„Starfsfólkið sjálft," sagði hann,
„getur á engan hátt leyst úr þessu
máli. Það er hlutverk stjórnmála-
mannanna og þeir virðast ekki
hafa á því mikinn áhuga."
Rudolf Schöfberger, þingmaður
úr flokki jafnaðarmanna, benti á,
að stjórnmálamennirnir sjálfir
eiga erfitt um vik vegna þess hve
vopnaframleiðslan er orðin ríkur
þáttur í atvinnulífinu. Hann sagði,
að mennirnir kynnu e.t.v. að
sleppa við ragnarök styrjaldar en
að þær gífurlegu fórnir, sem færð-
ar væru stríðsguðinum í vopna-
búnaði, myndu koma þeim í koll
fyrr en síðar.
I Vestur-Þýskalandi hafa um
200.000 manns beina atvinnu við
vopnaframleiðsluna og að auki
2—300.000 aðrir hjá ýmsum fyrir-
tækjum, sem þjóna vopnaverk-
smiðjunum.
Framkvæmdastjóri MTU, félags
Stendur rétt á sama hvort fram-
leiðslan er koppar eða vélbyssur.
verkamanna í vélaiðnaði, sagði að
það væri hrein óskhyggja að hægt
væri að útvega öllu þessu fólki
störf annars staðar og að það
væru meiriháttar mistök ef þýsk-
um fyrirtækjum yrði gert að
hætta vopnaframleiðslu. Afleið-
ingarnar af því yrðu stórkostlegt
atvinnuleysi og að auki yrðu svo
Þjóðverjar að flytja inn vopn er-
lendis frá.
- NORBERT KLASCHKA
UPPÁKOMUR
Prófstreitu
kennt um
fjöldafár
Stjórnin í Hong Kong, fræðslu-
yfirvöld og læknar standa enn á ný
þrumu lostin og ráðþrota gagnvart
árlegu fyrirbæri meðal skólabarna.
Það er kallað „gasfaraldur". Þessi
faraldur lýsir sér jafnan á sama
hátt. Eitt barna í bekk, kvartar um
ógleði og andarteppu, annað tekur
undir og innan skamms veltast öll
börnin um og æpa, að skólastofan
sé full af gasi.
Nú í sumar hefur þessa farald;
urs orðið vart í sex skólum. I
hvert sinn, sem hann hefur
stungið sér niður, hafa tugir
barna verið flutt í sjúkrabílum á
spítala, og hundruð annarra
barna verið send út á leikvelli í
öryggisskyni.
I þetta sinn sem cr.dranær
hefur stjórnin sent sérfræðinga
á vettvang jafnskjótt og spurzt
hefur um faraldurinn. Þessir
sérfræðingar hafa ekki fundið
nokkur merki um gas, en það
hefur heldur engin skýring fund-
izt á því, að sum börnin hafa
verið með raunveruleg sjúk-
dómseinkenni að mati lækna.
Önnur hafa hins vegar einkum
verið haldin móðursýki og
hræðslu.
Auk ógleði og andarteppu hafa
börnin þjáðst af sárum verkjum
í maga og vöðvalömun í brjóst-
kassa og hálsi.
Þó að stjórnvöld í Hong Kong
viðurkenni, að þetta fyrirbæri
geti öðrum þræði stafað af
loftmengun, en hún er mjög mik-
il á þessum slóðum, hafa þau út-
skýrt þetta þannig, að það stafi
af móðursýki vegna streitu og af
veðurfari, en það mjög heitt og
rakt á þessum t íma árs.
Engum virðist blandast hugur
um, að árleg bekkjarpróf geti átt
sinn þátt í faraldri þessum, en
hans verður jafnan vart nálægt
prófum. Menntakerfið leggur
ofurkapp á próf, jafnvel fyrir
byrjendur í grunnskóla, og börn
sæta yfirieitt miklum þrýstingi
frá kennurum og foreldrum á
þessum tíma árs.
Það segir sína sögu, að þegar
úrslit prófa eru gerð opinber
auka ýmsar hjálparstofnanir
viðbúnað sinn til þess að aðstoða
börn, sem ætla að fyrirfara sér,
vegna þess að þeim er ofraun að
sætta sig við að hafa fallið á
prófi.
Háskólinn í Hong Kong og
ýmsir spítalar hafa látið fara
fram rannsókn á gasfaraldrin-
um. Niðurstöður þeirra bera að
sama brunni og álit fjölda kenn-
ara, þ.e. að börn séu látin sæta of
miklum þrýstingi. Dr. Y.K. Tam,
sem átt hefur hlut að slíkri
rannsókn segir m.a.: — Þessi
gasfaraldur, sem nú virðist ár-
viss atburður í júní, var óþekkt
fyrirbæri fyrir áratug.
í rannsókninni er m.a. komizt
að þeirri niðurstöðu, að börnum
verkafólks sé hættara en öðrum
við faraldri þessum. Þau hafa
mjög erfiða aðstöðu til að stunda
heimanám, þar sem húsakynni
eru þröng, og þrjár kynslóðir
búa gjarnan saman í litlum og
lélegum íbúðum. Þessi börn eru
því þjökuð af streitu jafnt í skól-
anum sem heima fyrir.
—PETER CORDINGLEY
AFENGISBOLIÐ
Grænlendingar
á grenjandi túr
Hinn 1. apríl síðastliðinn fóru
Grænlendingar á ærlegt fylleri. Þá
var lokið áfengisskömmtun, sem
staðið hafði í þrjú ár. Embættismenn
stjórnarinnar höfðu gert ráð fyrir
því, að fólk fengi sér ærlega neðan í
þvi við þessi tímamót. En drykkjan
hefur haldið áfram. Sala á bjór hefur
aukizt um helming frá þvi að áfeng-
isskömmtun lauk. 15—20% aukning
hefur orðið á sölu áfengis. Lögreglan
á nú daglega í útistöðum við sex
fjölskyldur að meðaltali vegna heim-
ilisóeirða af völdum drykkju eða
götuslagsmála og annarra óspekta.
Þetta er helmingi meira en á sama
tíma i fyrra.
Ýmsir embættismenn á Græn-
landi eru áhyggjufullir vegna
þessa ástands og skeggræða nú,
hvaða ráðstafanir sé unnt að gera
svo að Grænlendingar verði ekki
enn á ný mestu drykkjuboltar í
heimi. Þann sess höfðu þeir áður
en áfengisskömmtun var tekin
upp.
Þetta hefur svo sannarlega ver-
ið erfitt hjá okkur, segir Jens
Rasmussen, yfirlögregluþjónn í
Nuuk. — í sannleika sagt finnst
mér þetta varla geta haldið svona
áfram öllu lengur án þess að
eitthvað verði aðhafzt.
Lútherska kirkjan í Nuuk hóf
nýlega baráttu til að hafa áhrif á
almenningsálitið. Hún hvetur fólk
til, „að standa vörð um hin sönnu
verðmæti" og „íhuga þá öldu af
vandamálum, sem hefur riðið yfir
þjóðfélagið" eftir af áfengis-
skömmtun var hætt.“
Þessi herferð hófst, eftir að
ungur maður varð þremur félög-
um sínum að bana með skotvopni í
drykkuveizlu. Einnig mun það
hafa haft sín áhrif, að óopinber
könnun í verzlunum leiddi í ljós,
að áfengisneyzla dró úr kaupum
fólks á varanlegri gæðum, svo sem
fatnaði og neysluvarningi.
Þrátt fyrir þetta eru embætt-
ismenn grænlenzku heimastjórn-
arinnar alls ekki bölsýnir. Þeir
segjast þess fullvissir að drykkjan