Morgunblaðið - 16.07.1982, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ1982
íslendingar fljótari en Norðmenn að aðlaga
sig breyttum aðstæðum í sjávarútvegi
Mynd Gutjín.
UNDANFARIÐ hefur verið
staddur hér á landi norskur
aðstoðarprófessor í sjávar-
útvegsfræðum við Háskólann
í Tromsö, Ludvig Karlsen að
nafni. En hann er yfirmaður
veiðitæknideildar háskólans
og er menntaöur sem skipa-
verkfræðingur. Mbl. greip
tækifærið og talaði við hann,
skömmu áður en hann fór af
landi brott. Við byrjuðum á
að inna hann eftir því hvern-
ig stæði á ferðum hans hér á
landi.
„Það má segja að það séu þrjár
ástæður fyrir veru minni hér. í
fyrsta lagi eru nú við nám í sjáv-
arútvegsfræðum við háskólann í
Tromsö 13 íslendingar og mér
finnst það mikilvægt til þess að
geta kennt þessum Islendingum
eins vel og kostur er, að ég komi
hingað og kynni mér íslenskan
sjávarútveg. I öðru lagi er sjávar-
útvegsfræðin nám sem enn er í
uppbyggingu, og það er nauðsyn-
legt að byggja á sem víðtækastri
reynslu á því hvernig sjávarútveg-
ur er hjá öðrum þjóðum. í þriðja
iagi, og það er nú beina orsökin
fyrir veru minni hér, er einn ís-
lenski nemandinn við háskólann í
Tromsö, Ingólfur Arnarson, að
vinna að kandidatsritgerð sinni í
sjávarútvegsfræðum, hér á landi,
og er ég annar leiðbeinandi hans.
Sjávarútvegsfræði, hvers konar
nám er það?
„Sjávarútvegsfræði er fimm ára
þverfaglegt nám og tekur yfir, til
viðbótar við veiðartæknifræðina,
sjávarlíffræði, fiskihagfræði,
efna- og örverufræði og skipulagn-
ingu í sjávarútvegi. Síðasta l'/i
árið af náminu er kandidatsrit-
gerð, þar sem nemendurnir vinna
að sjálfstæðu rannsóknarverkefni
í einhverju þeirra faga sem námið
samanstendur af.
Námið hefur verið mjög vinsælt
af íslendingum, 2—3 Islendingar
hefja nám við deildina á hverju
ári, af rúmum 20 sem teknir eru
inn. Þeir hafa sýnt mínu sérfagi
sérstakan áhuga, því flestir þeirra
hafa skrifað kandídatsritgerð sína
í veiðartæknifræði.
Eins og ég minntist á áðan er
námið ennþá í mótun, það byrjaði
ekki sem sérnám fyrr en 1972, en
reynslan hefur sýnt, að þetta er
mjög nauðsynlegt nám því sjávar-
útvegsfræðingar hafa verið mjög
eftirsóttir. Til dæmis vinna nú
sjávarútvegsfræðingar við opin-
bera stjórnsýslu, hjá einkaaðilum
og samtökum þeirra og við rann-
sóknarstörf."
Hver eru inntökuskilyrðin?
„18 mánða reynsla af vinnu við
sjávarútveg er skilyrði. Ekki er
krafist stúdentsprófs, en gengið er
útfrá því í náminu, að menn hafi
það eða sambærilega menntun.
Það er einmitt vandamál sem við
höfum rekið okkur á, að fá nem-
endur þar sem þetta tvennt fer
saman, reynsla í sjávarútvegi og
undirbúningsmenntun fyrir nám á
háskólastigi, og það er ein af
ástæðunum fyrir því að við höfum
ekki fengið fleiri stúdenta inn á
hverju ári, þó við getum tekið við
fleirum."
Hvað hefur þú tekið þér fyrir
hendur hér á landi?
„Ég hef farið til ísafjarðar, þar
sem ég heimsótti einn af fjórum
íslenskum sjávarútvegsfræðingum
sem þegar hafa útskrifast, Einar
Hreinsson, en hann vinnur þar í
Netagerð Vestfjarða við að þróa
ný veiðarfæri til rækjuveiða og við
að leiðbeina rækjusjómönnum.
Gott dæmi um sjávarútvegsfræð-
ing sem vel hefur verið tekið af
atvinnulífinu. Á ísafirði heimsótti
ég líka skipasmíðastöð og skoðaði
þar nýsmíði á stórum fiskibát. Ég
varð að fara til íslands til þess,
vegna þess að í Noregi eru þeir
hættir að smíða stóra fiskibáta
vegna þess að kvótinn sem ætlað-
ur er hverjum bát er það lítill, að
það þarf ekki stóran bát til að
veiða upp í hann. Þá hef ég einnig
farið til Akureyrar og heimsótt
þar Slippstöðina og skoðað frysti-
hús og togara. Hér í Reykjavík hef
ég heimsótt Hampiðjuna og Verk-
stæði Jósafats Hinrikssonar, en
þetta eru hvort tveggja fyrirtæki
sem eru mikilvæg sjávarútvegin-
um. Þá hef ég heimsótt sjávaraf-
urðadeild Sambandsins, sjávar-
útvegsráðuneytið og Háskóla ís-
lands. Svo hef ég gengið mikið um
Ludvig Karlsen.
bryggjurnar hérna og skoðað það
sem er að sjá.“
Er það eitthvað sérstakt sem
hefur vakið athygli þína hér á
landi?
„Það er margt sem maður tekur
eftir. Það er mikið um að vera í
sjávarútveginum hérna og maður
tekur eftir að það eru margir
norsksmíðaðir bátar hérna.
Norskir skuttogarar hafa reynst
vel hér á landi. Allir tala vel um
þá, enda eru lík skilyrði í Noregi
og eru hér. Þetta hefur haft mikið
að segja fyrir norska skipasmíði á
undanförnum árurn."
Hefurðu myndað þér einhverja
skoðun á íslenskum sjávarútvegi,
meðan þú hefur dvalið hér, eða
hvaða áhrif hefur hann haft á þig?
„Fyrst og fremst er auðvelt að
sjá, að sjávarútvegur skiptir ís-
lendinga miklu meira máli en
Norðmenn. Þá eru þið greinilega
miklu fljótari að aðlaga ykkur
breyttum aðstæðum í sjávarútvegi
með því að breyta skipunum. Nú
eru stóru loðnubátarnir komnir á
netaveiðar hluta ársins, sem er
ekki í Noregi. Svo getur maður
ekki komist hjá því að taka eftir
að loðnubátarnir liggja inni,
vegna þess að loðnuveiðin hefur
minnkað; og að það virðist jafn
erfitt hér og í Noregi að reka skip
með hagnaði.
Stærsta vandamálið sem maður
verður var við hérna, sem er það
sama og í Noregi, er að byggðir
séu bátar sem geta borið sig, því
að verð á sjávarafurðum hefur
ekki hækkað í samræmi við auk-
inn tilkostnað. Þetta kemur ein-
mitt inn á verkefni Ingólfs Arn-
arsonar, sem er að finna hver sé
hagkvæmasta skipagerðin að
gefnum ákveðnum skilyrðum. í
því skyni notar hann reiknilíkön,
sem hönnuð hafa verið af FTFI
(Fiskeri Teknologisk Forsknings
Institut) í Noregi, en það er rann-
sóknarstofnun sem fæst við rann-
sóknir í sjávarútvegi, og þróar þau
og breytir fyrir íslenskar aðstæð-
ur, enda nýtur hann einnig fag-
legrar leiðbeiningar frá FTFI í
Þrándheimi.
Hvað er að segja af nýjustu
þróun í veiðitækni?
í Noregi höfum við á undan-
förnum árum lagt aukna áherslu á
línuflotann. Höfuðástæðan fyrir
því, er að línubátar eru hagkvæm-
ari í sambandi við olíukostnað, en
við höfum mikið einbeitt okkur að
því atriði eins og eðlilegt er, sem
Bindindismót á Galtalæk um
verzlunarmannahelgina
UM 20 ára skeið hafa bindindis-
menn staðið fyrir stórum útisam-
komum um verslunarmannahelgina.
Umdæmisstúka Suðurlands og ís-
lenskir ungtemplarar hafa annast
undirbúning og framkvæmd þessara
bindindismóta. Alla tíð hafa þessar
stóru sumarsamkomur verið mjög
vinsælar og farið vel fram í alla
staði, segir í fréttatilkynningu frá
undirbúningsnefnd bindindismóts-
ins.
Um hverja verslunarmanna-
helgi koma þúsundir manna sam-
an, ungir og aldnir, austur í Galta-
lækjarskógi til þess að njóta þess
sem fagurt umhverfi bíður
mönnum. Þar er jörðin þurr, jafn-
vel þó rigni. Þar eru lindirnar tær-
ar og skógurinn grænn.
Að þessu sinniverður mótið
haldið með svipuðu sniði og und-
anfarin ár. Byrjað verður að taka
á móti gestum föstudaginn 30.
júlí, inngangseyrir verður hófleg-
ur, eða kr. 250.00 fyrir allan tím-
ann. Börn 12 ára og yngri þurfa
ekki að borga inngangseyri. Tekið
skal fram að hreinlætisaðstaða á
svæðinu verður stórbætt.
Bifhjól er alvar-
legur slysavaldur
Eftir Einar
Valdimarsson, lœkni
Hingað til hefur hávaði sá,
sem stafar af bifhjólum verið
helsta ástæðan til að þeirra sé
getið í fjölmiðlum. í Morgun-
blaðinu þann 3. júlí sl. birtist
grein eftir Ásmund Brekkan, yf-
irlækni, um mótorhjól sem al-
varlegan slysavald. Af grein
þessari hafa spunnist nokkur
skrif í dálkum Velvakanda, ým-
ist með eða móti bifhjólum. Ein-
kenni þessara skrifa eru stóryrði
og fullyrðingar, fremur en stað-
reyndir. Málið virðist þó það
mikilvægt og mörgum skylt að
ómaksins vert væri að leita ein-
hverra staðreynda, áður en
ályktanir yrðu dregnar og full-
yrðingar settar fram. Mér vit-
anlega hefur ekki verið gerð nein
úttekt á bifhjólaslysum hér á
landi. Með úttekt er átt við at-
hugun á m.a. tíðni þessara slysa,
orsakaþáttum, afleiðingum,
heilsufarslegum, félagslegum og
efnahagslegum.
Til að gefa nokkra hugmynd
um ástand í þessum efnum vil ég
í stuttu máli greina frá athugun-
um, sem gerðar hafa verið í Sví-
þjóð. Þar í landi eru umferðar-
slys dánarorsök meira en helm-
ings þeirra unglinga sem látast
árlega. í aldurshópnum 15—17
ára er rúmur helmingur um-
ferðaslysa tengdur bifhjólum.
Nýleg rannsókn á bifhjólaslys-
um í Uppsalaléni leiddi í ljós að
af hinum slösuöu höfðu 84% verið í
afþreyingar- eða skemmtiakstri,
en aðeins 16% í akstri tengdum
atvinnu eða sambærilegum til-
gangi. í einungis þriðjungi þess-
ara slysa var um að ræða árekst-
ur við annað farartæki. í rúm-
lega helmingi tilfella tengdust
slysin á engan hátt annarri um-
ferð, hvorki bifreiðum eða fót-
gangandi. Tæpur helmingur
slasaðra ökumanna hafði ekki
fullt aldursár umfram lögaldur
og helmingur hafði minna en
hálfs árs akstursreynslu. 15%
voru reynslulausir. Fjórðungur
þeirra, er fyrir slýsi urðu, þurftu
á lengri eða skemmri sjúkrahús-
dvöl að halda. Var um að ræða
aukningu í þessum hópi, sem
nam 40% miðað við athugun 3
árum áður. Sýnir sú tala glögg-
lega hratt vaxandi tíðni og al-
varleika bifhjólaslysa.
Skv. þessu virðist það vera
yngsti og óreyndasti ökumaður-
inn, einn á ferð í erindisleysu,
sem oftast er fórnarlamb bif-
hjólsins. Ástæður tíðari og
alvarlegri bifhjólaslysa eru ef-
laust margþættar. Fjöldi bif-
hjóla, sem og annarra ökutækja
fer sífellt vaxandi. Fjöldi bif-
reiða og slysa af þeirra völdum
er meiri en af völdum bifhjóla,
því hafa aðgerðir í umferðarör-