Morgunblaðið - 16.07.1982, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 16. JULI 1982
24
I minningu Gunnars
Gestssonar listmálara
Ka-ddur 12. október 1913
l)áinn 24. júní 1982
Sumarið var komið á Stokkseyri
ojr fjaran þar við ströndina hafði
skipt litum ok ({róðurinn í lónun-
um o(? á skerjunum var töfrum
sle({inn að vanda. Sjórinn er aldrei
eins, fremur en himinninn, sem
hvelfist yfir plássið, en frá
Stokkseyri lintíur bein lína til suð-
urskautsins oj{ ekkert land á milli.
Þetta er því staður með framand-
lejj áhrif. Sumir se({ja, að skýrin({-
in á því sé sú, að þessi strand-
lenjrja, allt frá ísólfsskála vestur
að llraunsá, sé þanni« staðsett á
kortinu frá náttúrunnar hendi o({
af skaparans hálfu. Fyrir þetta
eitt er lærdómsríkt að hreiðra þar
um si({ o({ verða fyrir þessum fjar-
skiptaáhrifum lenj{st sunnan úr
heimi, sem berast jafnt o({ þétt ö({
hindrunarlaust frá suðlægum pól-
um. Þessi áhrif {{eta ómað um
sumarlan({a tíð o({ ({ott betur.
Jónsmessa var runnin upp og
sólin ha-st á lofti o({ þá ({erðust
tíðindi á ströndinni. Gunnar
Gcstsson í Aðalsteini hvarf til
feðra sinna svo til fyrirvaralaust.
Raunar hafði hann aldrei ({en({ið
fvllilejía heill til skó({ar í háa
herrans tíð.
Gunnar var þekktur víðast hvar
um Suðurland llann stundaði
listmálun frá un({a aldri, en hafði
áður stundað alls konar vinnu til
sjós oj{ lands, t.a.m. vann hann
einar sextán vertíðir bæði á
Stokkseyri o({ í Vestmannaeyjum,
enda alinn upp við harða lífsbar-
áttu — faðirinn Gestur Si({urðs-
son sjósóknari o({ hörkutól o({
móðirin Guðríður Guðlau({sdóttir,
var ein þessara íslenzku kvenna af
namla skólanum, sem sýndu af sér
hetjulund, ekki síður en karl-
mennirnir, sem urðu að berjast
við óblíð náttúruöfl til að sækja
björ({ í bú. Sonardóttir Guðríðar,
dóttir Gunnars heitins, búsett á
Stokkseyri, talar alltaf um ömmu
sína sem bezta vininn, sem hún
hcfði eijínazt í lífinu. Það hljómar
fallej{a, þe({ar hún se({ir sö({ur af
ömmu sinni, hversu hún var henni
viðkvæmri telpunni ({óð í hverri
raun o({ ({af henni mikið af sálaryl
0({ trú á það j{óða í tilverunni. 0({
hún bætir því við, að þegar amm-
an, hún Guðríður, hefði horfið
héðan úr heimi, hefði allt lífið orð-
ið snauðara. Þrátt fyrir fátækt af
veraldle({um ({æðum, var móðir
hins látna auðu({ af ({uðstrú ö({
sálrænum styrk, sem svo marna
skortir tilfinnanlena nú á dönum.
Lífið fór ómjúkum höndum um
Gunnar snemma á ævi. Hann
veiktist hastarle({a af tæringu á
þrítu|{saldri. Berklarnir felldu
hann nærri því ({jörsamlega.
Hann var oftsinnis talinn af, en
lífskraftur hans var ótrúle({a mik-
iII, enda átti hann til harðners
fólks að telja ({e({num báða kyn-
liðu. Hann sa({ði eitt sinn við
þann, sem þetta skrifar: „Eg
komst ekki alla leið." Hann sa({ði
þetta hálf-({lottandi.
Málaralistin o({ músíkin áttu
sterk ítök í Gunnari frá barns-
aldri. Það var bullandi músík í
hlóðinu á fólki hans, lífshrynjandi
með sterkum kenndum. Allt frá
því hann var sex ára hnokki með
suðrænan eld í æðum þandi hann
dopula harmonikku á dansiballi í
Gimli á Stokkseyri, hefjandi þar
með listferil sinn, sem linnti ekki
fyrr en hann var allur. Hann hafði
að vísu la({t dranspilið frá sér fyrir
allmörnum árum En eitt sinn á
Stokkseyrarárum greinarhöf-
undar, var hann hittur að máli í
húsi á Stokkseyri, o({ með honum
var í þetta sinn kona hans, Guð-
rún Elíasdóttir, sem er frá Hóls-
húsum í Gaulverjabæ. Það var lít-
ið japanskt orj{el til á heimilinu,
o({ hann fékkst til þess, með sem-
inj{i þó, að taka la({ið. Það var
ó({leymanle({t oj{ kallaði fram
myndir í hu({ann af sögulegum
dansiböllum í Gimli á lokade({i
vetrarvertíðar, lanjjt aftur í tím-
ann.
I/eiklistarlíf var í blóma á
Stokkseyri á tímabili. Gunnar
kom þar við sö({u. Hann málaði
leiktjöldin eins ö({ ekkert væri af
hujíkvæmni o({ innlifun. Hann var
lítt skólaj{eniíinn, en gæddur
brjóstviti oj{ hæfileikum og gat
verið afar skemmtile({ur í viðræð-
um, ef svo bar undir, og jafnvel
hlýle({ur, ef hann vildi svo vera
láta. En á ýmsan hátt var hann
torskilinn o({ óútreiknanle({ mann-
({erð, með töluvert snúið lundar-
far, sem að öllum líkindum hefur
stafað af viðkvæmni ófullnægðrar
listamannssálar. Hins vegar var
hann alltaf einlæj{ur í myndtján-
inj{u sinni, 0({ fáa var skemmti-
lej{ra að ræða við um listræn
huj{ðarefni o({ myndræn vanda-
mál. Hann tók svo vel eftir öllu, er
að því laut, eins og hann væri með
röntjíen-aujíu. Hann tók undir-
skráðum vel allan dvalartímann á
Stokkseyri, mikið vel eins og sagt
er á sunnlenzku, kom stundum í
Roðgúl og þáði kaffi eða te og
jafnvel sterkara, en afar sjaldan
það síðargreinda.
Hann hafði vissan stíl, sem
minnti á suðræna tilburði. Til að
mynda var handbragð hans óvenju
fínlegt í myndgerð hans og það
kom fram á fleiri sviðum. Hann
virtist hafa læknishendur. Eitt
sinn kom ritsmíðarhöfundur til
hans með beinskorinn fingur —
Ijótt sár, sem Gunnar gerði að á
sinn hátt. Það var skemmtilegt að
fylgjast með því og læknisfræði-
legum orðræðum hans, sem
minnti einna helzt á sagnir af
Natan Ketilssyni, langafa Péturs
heitins læknis á Akureyri. Og til
gamans má geta þess, að Bjarni
heitinn Guðmundsson, sem lengi
var á Patreksfirði og á Selfossi, sá
annálaði læknir og græðari, faðir
Guðmundar Bjarnasonar þess
listfenga skurðlæknis, og Gunnar
listamaður á Stokkseyri voru þre-
menningar að frændsemi.
Eitt sinn sagði Gunnar, að sig
hefði alltaf langað til að verða
læknir og trúlega skurðlæknir. Og
það er dálítið skrýtið, að af ýms-
um er talinn vera skyldleiki með
tónlistarskyni og skurðlæknis-
hæfileika — eða svo viðurkenndi
einn slyngasti skurðlæknirinn í
Reykjavík, þýzkmenntaður, og var
lengi yfirlæknir við Lufthansa-
hospital í Þýzkaralandi og mikils
metinn þar í landi. Og þetta atvik
með fingurmeinið er minnisstætt
fyrir þá sök, að þá Gunnar fór
höndum um fingurinn, var það
áþekkast því að hann væri að
finna réttan takt og tóna í lagi.
Það var eins og hljóðfæraleikur.
Það var stundum skemmtilegt á
Stokkseyrinni hér á árunum. Þriðji
kúnstmálarinn bættist fljótlega í
hópinn, hann Elfar, sem er orðinn
staðarhaldari og þúsundþjala-
smiður skólans þar í plássinu, já-
kvæður maður með líforku af
ströndinni. Hann er vaxandi mál-
ari.
Það var gaman þá þremenn-
ingar hittust og báru saman bæk-
ur sínar og skoðuðu hver hjá öðr-
um. Það voru einhver óskráð lög,
sem giltu, og á vissan hátt mikil-
vægar stundir fyrr alla. Eitt sinn
kom það til tals, að þeir kollegar
þrír tækju sig til og sýndu saman
í hlöðunni í Roðgúl. Það getur ekki
orðið af því nú, en ef hinir tveir,
sem eftir lifa, geta einhvern tíma
látið verða af því að hengja upp
verk sín í hlöðunni gömlu á vegg-
ina, sem eru hlaðnir úr brimgrjót-
inu af ströndinni, þá verður ör-
ugglega veglegasta plássið ætlað
Gunnari Gestssyni í Aðalsteini.
Það var slæmt að heyra andlát
Gunnars málara, þá maður var
nýkominn úr langri utanlands-
reisu. Og það var töluvert tóm-
legra að koma til Stokkseyrar á
sunnudaginn, er var, þrátt fyrir
blíðuna, eldsnemma um morgun-
inn.
Mynd var gerð beint niður af
Kumbaravogi í fjörunni, þar sem
sér yfir lónin og skerin, böðuð í
glampandi sól, og hafgolan að
sunnan, sunnan, hreinsaði hug-
ann. Var Gunnars þá minnzt, og
myndin tileinkuð honum og hans
glöðu litum.
Eitt sinn var Gunner 3purður að
því, af hverju hann spennti lita-
skalann svo oft í myndum sínum,
og hann svaraði því til, að e.t.v.
væri birta og gleði í málverkinu
hjá sér, af því að hann hefði lifað
svo svarta ævi. Og hann bætti svo
við eitthvað á þessa leið, að hann
lifði öðru lífi í myndunum sínum
— lífi, sem hann hefði alltaf þráð.
Að Ilæðardragi,
Gólanhæðum II,
12. VII 1982. stgr
Minning:
Sumarliði Sigmunds-
son Borgarnesi
Kæddur 26. október 1904
I)áinn 9. júli 1982
j dag fer fram frá Borgarnes-
kirkju útför Sumarliða Sigmunds-
sonar.
Hann andaðist föstudaginn 9.
júlí sl. á sjúkrahúsinu á Akranesi,
eftir margra ára heilsuleysi.
Sumarliði var fæddur í Gróf í
Reykholtsdal í Borgarfjarðar-
sýslu, 26. október 1904, yngstur
níu barna hjónanna Valgerðar
Gísladóttur og Sigmundar Þor-
steinssonar, bónda þar. Hin systk-
inin sem látin eru, voru: Sólborg,
sem lést 16. maí sl., var hún gift
Gísla Jónssyni, bónda á Helga-
stöðum í Hraunhreppi. Þorsteinn
bóndi í Gróf, Guðrún sem var
bústýra hjá Þorsteini bróður sín-
um, Gísli sem átti heima í Brús-
holti í Flókadal og Hjörtur sem
var lengi starfsmaður í Reykholti.
Þau Grófarsystkini, sem eftir lifa
eru: Jónína átti lengst af heima í
Brúsholti, flutti árið 1960 í Borg-
arnes til Sumarliða bróður síns,
Aldís átti heima í Deildartungu,
þar til hún flutti í Borgarnes. Eru
þær systun báðar vistkonur á
Dvalarheimili aldraðra í Borgar-
nesi, og Einar bóndi í Gróf,
kvæntur Jóneyju Jónsdóttur frá
Kópareykjum. Auk þess er fóst-
ursystir, Helga Ásgrímsdóttir,
ekkja Halldórs Magnússonar á
Akranesi.
Öll héldu þau systkin mikla
tryggð við átthaga sína og held ég
að í huga þeirra sé Reykhoitsdal-
urinn fegursti og besti dalur þessa
lands.
Sumarliði var vinnumaður í
Deildartungu í mörg ár hjá Jóni
Hannessyni og Sigurbjörgu
Björnsdóttur. Einnig var hann
vinnumaður hjá Jóhannesi Er-
lendssyni og Jórunni Kristleifs-
dóttur á Sturlureykjum, og i
Reykholti var hann hjá séra Ein-
ari Pálssyni. Mat hann þessa hús-
bændur sína ætíð mikils. Á þess-
um heimilum var mjög mann-
margt, mikið af ungu og glöðu
fólki. Átti það vel við Sumarliða,
sem var glaðvær maður, hnittinn
og ekki alveg laus við stríðni.
Þegar Sumarliði var ungur
maður voru íþróttamót ung-
mennafélaganna haldin á Hvít-
árbökkum. Keppti hann þá í sundi
í Norðurá. Hygg ég að okkur, sem
vön erum vel upphituðum sund-
laugum brygði við að koma út í
kalda bergvátnsána, en þeir létu
kuldann ekki aftra sér, ungu
mennirnir á þeim tímum.
Margar sögur sagði Sumarliði
mér af ferðum sinum ofan úr
Reykholtsdal niður í Borgarnes
eða jafnvel út á Akranes, oftast
gangandi með hestalest eða hest-
vagna. Ekki voru þessar ferðir
alltaf hættulausar, meðan ár voru
flestar óbrúaðar.
6. nóvember 1931 steig Sumar-
liði eitt mesta gæfuspor lífs síns,
er hann kvæntist frænku sinni
Guðríði, dóttur Halldórs Þórðar-
sonar bónda og Guðnýjar Þor-
steinsdóttur á Kjalvararstöðum.
Var Guðný systir Sigmundar föð-
ur Sumarliða. Hjónaband þeirra
Guðríðar og Sumarliða var mjög
farsælt.
Vorið 1932 taka ungu hjónin á
leigu jörðina Bjarg i Borgarnesi
og búa þar til ársins 1939 er þau
flytja í nýbyggt hús sitt, er þau
nefndu Litla-Bjarg, og stendur við
Borgarbraut í Borgarnesi.
Þau Guðríður og Sumarliði
eignuðust tvo syni: Sigfús, fulltrúa
í Sparisjóði Mýrasýslu, kvæntur
undirritaðri, og Gísla, deildar-
stjóra hjá Kaupfélagi Borgfirð-
inga, sem kvæntur er Elsu Fríðu
Arnbergsdóttur. Áður átti Guðríð-
ur dreng, Aðalstein Björnsson,
bifreiðastjóra, hann er kvæntur
Margréti Kristínu Helgadóttur.
Reynist Sumarliði honum alla tíð
sem sínum eigin syni og var kær-
leikur þeirra gagnkvæmur. Barna-
börnin eru átta og barnabarna-
börnin tólf.
Eftir að Guðríður og Sumarliði
flytja í Borgarnes, vann hann hjá
Kaupfélagi Borgfirðinga á meðan
heilsa hans leyfði. Þar sem ann-
arstaðar sýndi hann samvisku-
semi og trúmennsku. Er mér
óhætt að fullyrða að hann hefur
aldrei mætt of seint til vinnu.
Jafnframt vinnu sinni stundaði
Sumarliði búskap, átti alltaf
nokkrar kindur, enda var hann
mikill dýravinur. Eftir að hann
hætti að geta annast um kindurn-
ar sínar sjálfur, kom hann þeim
fyrir hjá systursyni sínum, Frið-
jóni Gíslasyni á Helgustöðum,
sem hann treysti öðrum fremur
fyrir þeim.
Á heimili þeirra Guðríðar og
Sumarliða var ætíð mjög gest-
kvæmt, enda voru þau bæði
frændmörg og vinmörg, öllum tek-
ið opnum örmum, hvort heldur var
til lengri eða skemmri dvalar.
Árið 1947 veiktist Suamrliði af
berklum og var næstu þrjú ár á
Vífilstaða- og Kristneshæli.
Gekkst hann undir mikla lungna-
aðgerð 1948. Frá þessum tíma má
heita að hann gengi ekki heill til
skógar, en allt þetta bar hann með
stakri þolinmæði og alltaf var
grunnt á gamanseminni. Við sem
umgengumst hann gleymdum allt
of oft, að hann, þessi stóri síglaði
maður var oftast meira og minna
sjúkur.
Ég man vel þegar ég kom í
fyrsta sinn á heimili tilvonandi
tengdaforeldra minna. Guðríður
tók á móti mér hlý og elskuleg, en
það var eins og Sumarliði þyrfti
að kynnast mér aðeins betur áður
en hann sætti sig við mig. En það
tók ekki langan tíma og við urðum
brátt mestu mátar. Alltaf eftir
þennan fyrsta fund þótti mér gott
að koma til hans. Hann var fróður
og minnugur, kunni margar
skemmtilegar sögur og vísur og
ekki voru frumsömdu vísurnar
hans sístar.
Hann elskaði börn. Marga ferð
fóru barnabörnin með afa út á tún
og í fjárhsin og kenndi hann þeim
að umgangast dýrin.
Sl. haust seldu þau Guðríður og
Sumarliði hús sitt og fóru á Dval-
arheimili aldraðra í Borgarnesi.
Síðustu árin þurfti Sumarliði
oft að leggjst inn á sjúkrahús. Við,
aðstandendur hans, þökkum Guð-
mundi Árnasyni, yfirlækni og
hans ágæta samstarfsfólki á lyf-
lækningadeild Sjúkrahúss Akra-
ness, fyrir þá góðu umönnun er
hann naut þar.
Nú er Sumarliði laus úr sínum
hrjáða líkama.
Ég minnist með þökk álls þess
góða er hann sýndi mér, börnum
mínum og barnabörnum.
Ég bið góðan guð að styrkja og
hugga tengdamóður mína, syni
hennar og aðra ástvini.
Blessuð sé minning Sumarliða
Sigmundssonar.
Rauði kross
íslands
býöur öllum börnum sem tóku þátt í teiknimynda-
samkeppni Rauöa kross islands á ári aldraöa og
foreldrum þeirra aö vera viöstödd opnun sýningar á
Kjarvalsstööum. Þar veröa m.a. sýndar þær teikn-
ingar sem hlutu viöurkenningu. Sýningin hefst kl.
15.00 laugárdaginn 17. júlí og veröur opin til sunnu-
dags 8. ágúst.
Rauði kross íslands.
Lögfræöiskrifstofa
Hef flutt lögfræöiskrifstofu mína frá Vesturgötu 17 aö
Óðinsgötu 4, 3. hæö. Nýtt símanúmer er 19080 og
nýtt póstfang er pósthólf 568, 121 Reykjavík.
Þórður S. Gunnarsson hdl.
Helga Guðmars.