Morgunblaðið - 19.09.1982, Page 8

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982
Stiklað á stóru um nunnur og nunnuklaustur á íslandi
TKXTI: ARNALDUR INDRIÐASON
„Guð
blessi þæru
Það voru munkar, sem fyrstir byggðu ísland, segir sagan. Papa
köllum við þá, komu frá Irlandi. Þá var landið víst kallað Thule,
en eyja á sunnanverðum Austfjörðum var nefnd eftir þeim. Það er
Papey. Hingað leituðu munkarnir einveru og næðis og friðar frá
erli heimsins. Hér fundu þeir það. Þeir lifðu fábreyttu lífi en
tengsl við Drottin Guð almáttugan voru sterk. Þeir bjuggu víða
um landið, segir sagan. Sumir í hálfgildings klaustrum. Svo
hrökktust þeir burtu. ísland var ekkert svo byggilegt land, jafn-
vel fyrir munka sem ekki gera miklar kröfur ef þeir aðeins geta
dregið andann og tignað Drottin sinn. Skrítið að fyrstu byggð ból
á íslandi skuli hafa verið klaustur.
- Hin fyrstu klaustur -
„Kajxilskuni mönnum á miðöld-
um |m')Uí vænlejíast til sáluhjálpar
— ok {>yhir raunar enn — að ger-
ast einsetumenn eða ganga í
klaustur til að fá næði til að til-
biðja Guð og lifa með þeim hætti,
er menn hugðu að hann hefði
mesta vel|x'>knun á,“ segir Jón Jó-
hannesson í Sögu Islendinga,
fyrsta hefti, þegar hann greinir
frá upphafi klaustra á Islandi.
Ekki er vitað hver varð brautryðj-
andi klausturlifnaðar hér á landi,
en elsta klaustrið var sett á Þing-
eyrum 1133, á biskupsárum Ketils
Þorsteinssonar. Þar var Bene-
diktsregla. Reglurnar voru mis-
munandi, en þeim var það öllum
sameiginlegt að sá eða sú sem
gekk í klaustur skyldi heita hlýðni
(við regluna og yfirboðara sína),
hreinlífi og fátækt (þ.e. uppgjöf
allrar einkaeignar). Sagt er að
Hróðólfur biskup (um 1030—1049)
hafi sett munklífi í Bæ í Borgar-
firði og þrír munkar hafi orðið þar
eftir, er hann fór brott þaðan. Það
hefur verið fyrsta tilraun til
klausturstofnunar hér á landi.
Árið 1155 setti Björn biskup
Gilsson klaustur að Þverá
(Munkaþverá) í Eyjafirði. Líklega
hefur Þverá verið ættarsetur
hans, því hann mun hafa verið af-
komandi Einars Þveræings í bein-
an karllegg, sonur Gils Einarsson-
ar, Járn-Skeggjasonar, Einarsson-
ar Þveræings. Á Munkaþverá var
Benediktsregla eins og á Þingeyr-
um. Fyrsti ábótinn var Nikulás
Bergþórsson. Hann hafði framast
erlendis, var skáld og lét rita
„Iæiðarvísi og borgarskipan“, er
fjallar um leiðir til Rómar og
Jórsala.
Magnús biskup Einarsson í
Skálholti hafði keypt til staðarins
þar nær allar Vestmannaeyjar og
ætlaði að setja þar munklífi, en
honum entist ekki til þess aldur.
Hann fórst i húsbruna i Hítardal
1148 með 72 mönnum. Meðal
þeirra, sem björguðust, var Þor-
leifur beiskaldi Þorláksson (d.
1200). Hann var goðorðsmaður,
bjó i Hítardal, og mun siðar hafa
beitt sér fyrir setningu klausturs
þar, og hefur þess verið til getið að
eitthvert samband hafi verið milli
brunans í Hítardal og klaustur-
stofnunarinnar.
í klaustrum þeim, sem hingað
til voru stofnuð hér á landi og í
nunnuklaustrunum, er síðar voru
sett á fót, var Benediktsregla.
Hana stofnaði Benedikt frá
Nursia 529 og var hún stundum
í klaustrum
erum við frjálsar
Klaustur þeirra Jósefssystra i
Garðabæ er sex ára gamalt, en saga
systranna hér spannar yfir 86 ára
tímahil. Klaustrið er fallegt, á
skemmtilegum stað og þar hafast
þær við 15 talsins og einn prestur.
Klaustrið er hvildarheimili fyrir
nunnurnar, sem þjónað hafa guði og
mönnum alla sina æfi, fórnað sér
óskiptar í það og ekki hlotið neitt að
launum. Laun þeirra eru heldur ekki
metin af mönnum, til þess eru þau
of dýrmæt. Þau eni metin af þeim,
sem þær trúa á og hafa fórnað æfi
sinni fyrir — og eflaust metin að
verðleikum.
Nunnurnar eru erlendar, allar
þýskar utan ein, hún er ítölsk.
Þær elstu hafa þjónað guði sínum
hér á landi í allt að fimmtíu ár.
Þær og forverar þeirra reistu
Landakotsspítala. Alveg frá þvi að
fyrstu fjórar nunnurnar stigu á
land í Reykjavíkurhöfn höfðu St.
Jósefssystur hafist við i Landa-
koti. Og fyrstu híbýlin voru ekki
glæsileg. Þær settu það ekki fyrir
sig. Þeirra síðustu hýbýli, klaustr-
ið í Garðabæ, er glæsilegt og hæf-
ir þeim vel. Systurnar hafa það
gott í ellinni í Garðabænum. Fara
á fætur eldsnemma á morgnana
og ekkert er gert fyrr en farið hef-
ur verið með stutta bæn. Dagur-
inn líður í kyrrð og ró, við bænir
og hannyrðir og snemma er gengið
til hvílu.
„Ég var ekki eldri en 12 ára þeg-
ar ég ákvað að verða nunna,“ segir
systir ApAllonia, lítil og broshýr
við mig þegar ég er sestur i dag-
stofuna í klaustri þeirra systra í
Garðabænum til að forvitnast
nokkuð um nunnur og klaustur
hér á íslandi. Systir ApAllonia er
fædd í Þýskalandi í bæ, sem hét
Gleiwitz, sem nú tilheyrir reyndar
Póllandi — segir hún með nokk-
urri eftirsjá. En 12 ára er fulllítill
aldur til að gerast nunna og 16 ára
líka eins og ApAllonia komst að
raun um þegar hún reyndi það.
Hún var beðin að bíða í þrjú ár í
viðbót og þá yrði hún tekin inn.
Þremur árum seinna var hún flutt
til Danmerkur. Það aftraði henni
ekki að hún var í ókunnu landi.
Um leið og hún náði aldrinum 19
ár gekk hún i klaustur þeirra St.
Jósefssystra. Það var í heimabæn-
um hennar, Gleiwitz í Þýskalandi,
sem hún ákvað að ganga í klaust-
ur. Þær voru margar kunningja-
stúlkur hennar, sem gerðu það
sama.
Árið 1946 kom hún hingað til
ísiands og hóf að starfa á Landa-
koti. Hún er lærð hjúkrunarkona
— eða hjúkrunarfræðingur eins
og sagt er í nútímanum — segir
hún á sinni sérkennilegu íslensku
og hlær. Fyrir tveimur árum hætti
hún að vinna á Landakoti og flutti
í klaustrið í Garðabænum.
Við hliðina á systur ApAlloniu
situr í setustofunni systir Vin-
centia. Hún er frá N-Þýskalandi.
Hún flutti einnig til Danmerkur
og gekk þar í klaustur St. Jósefs-
reglunnar. Og þó systir ApAllonia
hefði oftast orðið í þessu viðtali,
kinkaði Vincentia samþykkjandi
kolli og tók undir með systúr
sinni. Og þegar Vincentia talaði
kinkaði ApAllonia kolli. Þannig
voru þær sama sinnis um hvern
einasta hlut. Þannig eru eflaust
systurnar 15, allar sem ein sál.
Hvers vegna ákváðuð þið að
helga lífi ykkar Guði og ganga i
klaustur?
— Við gerðum það tii að fórna
okkur algerlega fyrir Guð.
Þið hefðuð ekki getað gert það
án þess að ganga í klaustur?
— Nei. Ef við erum utan við
klaustrin getum við ekki verið
óskiptar í þjónustu okkar við Guð.
I klaustrum erum við frjálsar. Þar
höfum við ekki um mann og fjöl-
skyldu að hugsa, ekki um klæðnað
eða skemmtanir, eða matarboð og
aðrar félagslegar skyldur. Vissu-
lega er hægt að þjóna Guði utan
við klaustrin, en það er öðruvisi en
í klaustri.
Hvað felst í því heiti, sem þið
sverjið þegar þið verðið nunnur og
gangið í klaustur?
— Það gengur þannig fyrir sig
að tvö og hálft ár líða í klaustrinu
áður en fyrsta heitið er unnið. Eft-
ir fimm ára reynslutíma er geng-
ist undir heit, sem gildir til æfi-
loka. Rétt eins og þegar sagt er við
giftingu að hún verði trú honum
til æfiloka og gagnkvæmt. Þannig
bindumst við Drottni. í heitinu
felst sem sagt að vera trú Guði til
æfiloka og kirkjunni — að hjálpa
öðrum — að giftast aldrei — að
lifa í fátækt — að lifa í samfélagi
með öðrum systrum og að skipta
öllu á milli okkar.
Að ganga í klaustur, það er eins
og að gifta sig?
— Já, það má segja það. Nema
hvað að gifta sig, það er náttúran.
Að ganga í klaustur, það er svolít-
ið annað.
Þið hafið aldrei séð eftir að hafa
unnið þessi heit?
— Nei. Það höfum við aldrei
gert. Ef við værum ungar aftur
færum við aftur í klaustur.
Hvernig leist ykkur á að vera
sendar til íslands?
A: Það var hræðilegt til að byrja
með. Ég hélt ég væri komin í eyði-
mörk. Engin tré, ekkert gras og
yfirleitt lítill gróður. Og það var
kalt. Ég kom í byrjun vors og á
milli Hafnarfjarðar og Reykjavík-
ur var þá ekkert nema hraun. Já,
það var hræðilegt til að byrja með,
en eftir tvö ár var ég orðin rótföst
hérna og nú vil ég aldrei fara héð-
an.
V: Mér þótti gaman að koma
hingað. Ég kom í júní í glampandi
sólskini þó það væri um miðja
nótt. Það skiptir held ég máli á
hvaða tíma fólk kemur hingað. Ég
held að fallegasti tími ársins sé sá
tími, sem ég kom á. íslendingar
eru alveg sérstaklega gott fólk.
Þeir eru hjálplegir og samvinnu-
þýðir.