Morgunblaðið - 10.02.1983, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1983
Er dýrðin goldin
of háu verði?
— eftir Margréti
Ma tth íasdóttur
Góðir land.smenn.
Ekki hefði ég nú trúað því, að
fyrir mér ætti að liggja að rita
grein í blað, um lífið og tilveruna,
en sú er nú samt raun orðin á,
maður á nefnilega aldrei að hugsa
aldrei.
Það er svo margt, sem manni
fyndist að öðruvísi mætti gera í
okkar þjóðarbúskap, en það er erf-
itt að gera svo öllum líki, eins og
alþjóð veit.
Eg hef lengi tilheyrt þeirri
hljóðlátu stétt íbúa þessa lands,
sem húsmæður eru nefndar, en
þær eru ekki þekktar fyrir að láta
heyra of mikið í sér eða frá sér.
Mér finnst nefnilega að það séu
margir sem ekki skynji lengur að
til eru konur í þessu landi, sem eru
heima að hugsa um börn og bú og
vilja gera það og ég tel að gera
mikið gagn fyrir framtíð þessa
lands, með því að hlú að börnum
sínum og barnabörnum eftir getu
og mætti. Með því móti fái börn
þeirra betri æsku og meira öryggi,
er þau vita af einhverjum heima
fyrir til að tala við og segja fréttir
frá skólanum, en þurfa ekki að
koma að tómu húsi og opna sjálf
með lykli, þegar heim er komið.
Ég hef sjálf verið svo lánsöm að
fylgja öllum mínum börnum úr
hlaði, en þau eru 7 talsins, án þess
að þurfa að vinna utan heimilis og
því hefur húsbóndinn einn verið
fyrirvinna fyrir þessum stóra hópi
alla tíð og samt gátum við keypt
okkur húsnæði, til að búa í. En
hvernig væri þetta nú, ef við vær-
um að byrja búskap í dag? Ég get
ekki séð annað en að það sé ókleift
að ein fyrirvinna sé fyrir heimili í
dag, jafnvel þó barnlaust sé, ef
fólk ætlar að reyna að eignast þak
yfir höfuðið. Greiðslubyrði er svo
geysimikil, að ein iaun venjulegs
skrifstofumanns, skulum við
segja, nægja engan veginn bara
fyrir því, sem greiða þarf af íbúð-
arkaupunum, hvað þá heldur, að
hægt væri að lifa af þeim launum
líka. Það er nefnilega fleira sem
þarf að greiða heldur en bara að
borga fyrir húsnæði, hvort sem
fólk er búið að kaupa, er að kaupa
eða leigir íbúð. Það kostar nefni-
lega að borða og fá að lifa í þjóð-
félagi, hvar sem er í heiminum, en
við sem fæðumst hér, þó dýrtíð sé
hér mikil, megum þó þakka al-
mættinu fyrir að lenda hér, en
fólk á íslandi gerir líka miklar
kröfur, og sættir sig yfirleitt ekki
við lífið, nema því sé lifað í háum
gæðaflokki, miðað við það, sem
maður kynnist hjá fólki í öðrum
löndum. Það er svo margt sem
landanum þykir vera alveg sjálf-
sagt, en er það bara ekki ef aðeins
betur er að gætt, svo sem að hafa
heitt vatn í krönum sínum.
En svo er hin hliðin á málinu,
hvort dýrðin sé goidin ot háu
verði, það gæti nefnilega verið
betra, að hafa svolítið minna milli
handa, en hafa þess í stað smá-
tíma til að njóta þess að vera
hreint og beint heima hjá sér.
Það eru margir sem leggja
mikla áherzlu á, að hætta ekki
fyrr en komið er í svo og svo stórt
einbýlishús og helst einn bíll á
mann. Þetta fengum við að sjá í
hinu stórgóða leikriti Guðmundar
Steinssonar: Stundarfriði: Það
gætu verið fleiri heimili í þessu
landi en okkur grunar þar sem líf
er jafn innihaldslaust og þarna
var túlkað og allt gekk út á það, að
vinna meiri peninga inn, til þess
að kaupa ný föt, sem væru í há-
tízku, bíl fyrir flesta heimilis-
menn, vélar til alls. Já, vel á
minnst til hvers allar þessar vélar,
ef maturinn var aðallega piliur,
sem allir þurftu mikið á að halda,
þessar fáu mínútur sem stanzað
var heima, eða börnin fundu sér
súrmjólk eða cheerios, ef þau voru
svöng, a.m.k. flesta daga.
Og svo var það með blessuð
börnin. Það átti bókstaflega að
kaupa þau líka og tvö börnin af 3
þáðu peninga með glöðu geði, en
þriðja barnið, stúlka, gerði það
bara ekki, heldur reif þá í tætlur,
þegar pabbinn af góðsemi sinni
ætlaði að losna við hana, með því
að fá henni peninga. Hann for-
undraðist á þessu háttarlagi henn-
ar og taldi hana bara klikkaða, en
það eina sem þessi viðkvæma sál
þráði, en enginn þarna heima fyrir
skynjaði, var umhyggja og kær-
leikur, en hann er ekki falur fyrir
peninga. Það er bara svo einfalt,
að það fæst ekki allt fyrir peninga,
þó nauðsynlegir séu. Kærleik, frið,
ástúð og öryggi er ekki hægt að
kaupa inn á heimilin með pening-
um.
Það væri óskandi, að það væru
ekki margir hér á landi, sem lifa
jafn tómlegu lífi sálarlega og
þetta vesalings fólk, sem í öllu
stressinu af allsnægtunum, fjar-
lægðist hvort annað jafnt og þétt,
i innihaldslausu lífi sínu. Það get-
ur nefnilega verið erfitt að hafa of
lítið, en það getur verið skaðlegt
að hafa of mikið milli handa.
Þá skulum við athuga að það
getur verið erfitt að láta enda ná
saman og halda búrekstri heimila
hallalausum í þessu þjóðfélagi í
dag. Verðbólgan geysist eins og
fellibylur, sem skellur á hjá öllum
landsmönnum. Og ríkið, sem við
megum þakka fyrir að fá að lifa í,
heimtar sitt og að því mér finnst
meira en það. Það kveður svo
rammt að þessu, að í dag nægir
orðið tæplega, að hafa eina fyrir-
vinnu til þess að halda heimili
gangandi, þó húsakaup séu afstað-
in, hvað þá heldur hjá þeim, sem
standa í þeim ósköpum, að vera að
kaupa íbúð.
Skattaálögur eru svo gegndar-
lausar í öllum mögulegum mynd-
um.
Allt, bókstaflega allt er marg-
álagt, og mikið af þessu er afleið-
ing af hrikalegum lántökum, sem
átt hafa sér stað erlendis, en eins
og allir vita þá er lán ekki gjöf,
þau þurfa nefnilega að greiðast til
baka, með vöxtum, og í dag er eng-
inn öfundsverður, sem skuldar
stórar fúlgur af peningum, hvorki
einstaklingar né þjóðarbúið.
Við skulum staldra hér aðeins
við og taka mið af fjölskyldu, sem
er af vísitölustærðinni, hjón með 2
börn. Annað í menntaskóla, hitt
um fermingu. Faðirinn einn er
fyrirvinna, með ágæt laun, um 15
þúsund krónur á mánuði. Hann
fær ekki 15 þús kr. heim, eins og
allir vita, því fyrst þarf að borga
ríkinu 4000 kr. í skatta og ýmis
gjöld svo sem eftirlaunasjóðs-
gjald, stéttarfélagsgjald, orlof og
fleira sem týnist til er um 1.000,00
kr. Þá eru eftir um 10.000,00 kr. til
að koma með heim. Annan hvern
mánuð þarf að greiða um 3.000,00
kr. fyrir rafmagn og hita og sím-
inn er skulum við segja um
1.000,00 kr. 3. hvern mánuð, var-
lega áætlað. Þá er um 6.000,00 kr.
eftir, ef þessir reikningar hafa
báðir borist. Nú og svo á fólkið
íbúð og af henni þarf að greiða
7.500,00 kr. í fasteignaskatt, sem
deilist í 3 greiðslur, því búið er í
Reykjavík, það verður þá 2.500,00
kr. í 3 skipti í þessu dæmi. Þá væri
talan komin niður í 3.500,00 kr. til
að lifa fyrir og það gerir um 800,00
kr. á viku, og þá er ekki búið að
kaupa strætisvagnakort, sem
mundi vera vægt áætlað hjá þessu
fólki um 200,00 kr. á viku. Þá er nú
farið að minnka það, sem á að
kaupa mat fyrir, orðið að 600,00
kr. á viku, eða um 85,00 kr. á dag.
En sem betur fer, reykir enginn né
drekkur, á þessum bæ.
En hvað fæst nú fyrir dag-
skammtinn. 2 lítrar af mjólk, sem
Margrét Matthíasdóttir
„Það er bara svo einfalt,
að það fæst ekki allt fyrir
peninga þó nauðsynlegir
séu. Kærleik, frið, ástúð
og öryggi er ekki hægt að
kaupa inn á heimilin með
peningum“.
gerir 19,40 kr. 1 heilhveitibrauð
óniðursneitt, sem sé vísitölubrauð
á 8,85 kr. 1 poki kartöflur á 16,85
kr., tæp 800 gr. af kjötfarsi, því
afg. væri um 40,00 kr. en 1 kg af
kjötfarsi kostar nú 55,50 kr.
En hvað um ávexti, grænmeti,
kaffi te, smjör, ost, sólblóma,
þvottaefni, sápu, kókómalt, tóm-
atsósu og margt fleira, sem ekki
teldist vera neinn lúxus.
Þetta bú væri rekið bíllaust, en
ég finn til með því fólki, sem þarf
að standa undir slíkum rekstri í
dag. Af þessu er augljóst mál, að
ráðamenn þessarar þjóðar, hafa
ekki innsýn í líf venjulegs fólks í
þessu landi, því þeir eru allir á
bullandi háum launum, fyrir utan
að margir eiga maka, sem einnig
taka laun. En gott væri nú, ef þeir
gerðust svolítið mannlegri heldur
en þeir hafa verið gagnvart laun-
þegum, þegar til launahækkana
hefur átt að koma og búið er að
standa í miklu þrasi, svo ekki sé
nú meira sagt, til þess að knýja
fram nokkur prósent í grunn-
kaupshækkanir, þá hafa þessir
gæðingar í langan tíma, eins og
alþjóð veit, leikið þann leik, að
falsa vísitöluna launþegum í óhag.
En þegar dæmið snýr að ríkisbú-
skapnum, þá dugar ekki svona
nokkuð, því fjármálastýring þjóð-
arheimilisins er ekki alveg nógu
hagstæð. Það vantar nefnilega
alltaf meiri peninga þar. En þeir
skynja ekki, að ýmislegt er, sem
öll litlu heimilin í landinu komast
ekki undan að greiða. Þegar svo
launahækkun á að vera, við skul-
um segja 17% sem búið er að
semja um, þá segja þeir, það verð-
ur bara greidd 7% hækkun, en á
sama tíma fara þeir fram á, við
skulum segja 40% hækkun á
rafmagni og þeir fá í gegn 20%
hækkun. Og síminn þarf 30%
hækkun, en fær 15% hækkun. Þá
sjáum við að á endanum duga eins
manns laun rétt til að greiða allar
opinberar greiðslur, sem til falla,
en hinn aðilinn verður að reyna að
fá sér vinnu, ef hann er ekki nú
þegar útivinnandi, til að hægt sé
að kaupa í matinn.
Það er sem sé verið að reyna
með góðum árangri að uppræta þá
stétt, sem áður fyrr þótti ómiss-
andi. Ekki lengra síðan en þegar
ég var að alast upp, og tel ég mig
ekki vera neitt sérstaklega gamla,
var óþekkt fyrirbæri, að mömm-
urnar væru útivinnandi. Ég man
aðeins eftir einni móður, sem var
ekkja, sem vann úti í þá daga. En í
dag er dæminu algjörlega snúið
við, heimavinnandi húsmæður
fyrirfinnast ekki víða. Það er svo
margt, sem bendir til þess, að
ráðamenn þessarar þjóðar reikni
bara fastlega með, að þær séu nú
þegar uppurnar, ef dæma má af
ýmsum verkum þeirra. Ég ætla nú
bara aðeins að nefna 3 dæmi, sem
sanna þetta.
Það er þá fyrst til að taka, að
þegar kassinn var að yfirfyllast
hjá þeim út af síðustu hækkun á
vörugjaldinu, þá höfðu þeir ekki
hugmynd um, hvaðan obbinn af
þessum háa skatti kom, en ég held
ég viti svolítið meira en þeir um
það.
Ég segi hiklaust frá húsmæðr-
unum í landinu, sem verða að
kaupa inn og elda mat heima hjá
sér, því hverjir í landinu finna
meira en þær fyrir því, að þrátt
fyrir 12% gengisfellingu, sem gerð
var og allir vita um, þá var vöru-
gjaldið hækkað í tæplega 40% á
ýmsum vörum, þannig að t.d. tóm-
atsósuflaska af stærri gerð, sem
kostaði á tilboðsverði fyrir gengis-
lækkun 13,50 kr., hækkaði í
23,00—29,00 kr., eða um 80—110%
(en í dag er þetta að verða gamalt
verð, því nú sjást orðið tómat-
flöskur af minni gerð á 27,00 kr).
Þetta er aðeins eift dæmi, en
gegnumsneitt er þetta það, sem
heimilin í landinu þurfa að láta
sér lynda. Meðan launahækkanir
eru um 10%, þá hækka allar vörur
og þjónusta margfalt meira. En
húsmæður komu ekki til álita um
láglaunagreiðslurnar, vegna þess
að þær taka ekki laun og eiga sér
ekki málsvara á Alþingi.
Næsta dæmi er um skattamálin,
sem um var getið í þættinum „Um
daginn og veginn", fyrir nokkru,
en þar var réttilega bent á það, að
hjón, sem vinna bæði úti og
mundu hafa um 110.000,00 kr. í
árslaun hvort, fengju um 17.000,00
kr. lægri tekjuskatt en hjónin, þar
sem annar aðilinn vinnur inn
sömu upphæð og þau tvö, eða
220.000,00 kr. í árslaun. Þá er
nefnilega lagt á það í einni heild,
en ekki deilt í með 2. Þarna er
verið að lítilsvirða þær, sem heima
Vítaverður atvinnurógur
— eftir Guölaugu
ÍWtrarinsdóttur
Eftir að hafa lesið grein Þor-
valdar Þorvaldssonar í Morgun-
blaðinu 2. febrúar sl. get ég ekki
orða bundist. Hann geysist fram á
ritvöllinn með slíkan atvinnuróg
og persónulegar aðdróttanir að
manni, sem reynir af fremsta
megni að leysa af hendi skyldu-
störf sín, við hin erfiðustu skil-
yrði. Framkoma bifreiðastjórans
átti ekkert skylt við dómgreind-
arleysi eða vítavert gáleysi, enda
hefur enginn mér vitanlega
kynnst því í fari ómars óskars-
sonar, þvert á móti hefur hann
reynst traustur og aðgætinn, eins
og hann á ætt til.
Ef vegir eru ekki auglýsir lokað-
ir, er ætlast til að sérleyfisferðum
sé haldið uppi samkvæmt áætlun.
I-öggjafinn setur reglur um
fólksflutninga með bifreiðum, sem
fara skal eftir, og samviskusamir
menn gera sér allt far um að fara
eftir þeim, enda stæði ekki á kær-
um og kvörtunum, ef útaf bæri,
jafnvel frá fólki sem að öllu jöfnu
notar ekki sérleyfisferðir.
Samgönguráðuneytið veitir
sérleyfi til fólksflutninga með al-
menningsbifreiðum, með því skil-
yrði að fólksflutningaþörf á sér-
leyfisleiðinni verði fullnægt og að
fylgt verði staðfestri ferðaáætlun.
Énginn bifreiðastjóri ákveður
hvenær farþegi notar sérleyfis-
ferðir og síst af öllu eins og grein-
arhöfundur segir orðrétt — anar
með saklausa farþega. Var það
ekki einmitt farþeganna vegna
sem lagt var í þessa ferð, eins og
svo ótal margar aðrar ferðir? Far-
þegarnir velja sér dag til ferðar,
en bifreiðastjórinn leysir af hendi
skyldustörfin.
Hrædd er ég um að fækkaði
Guðlaug Þórarinsdóttir.
mjög sérleyfisferðum um landið,
eða þær legðust nánast niður með
öllu, ef aidrei væri lagt út í tví-
sýnu.
Enginn hefur heyrt hana
frænku mína blessaða, sem nú
liggur á sjúkrahúsi eftir þessa
óhappaferð, senda bifreiðastjór-
anum kaldar kveðjur, eins og
greinarhöfundur virðist álíta. Hún
þekkir íslenskt veðurfar af eigin
reynslu og hefur margar ferðir átt
um þennan veg fyrr og síðar.
Óhöpp geta alltaf átt sér stað,
hvar sem við erum stödd. Það væri
ef til vill réttara að hætta sér
aldrei út fyrir dyr í hálku, en vel
að merkja, til eru dæmi um að fólk
detti á gólfið heima hjá sér og
beinbrotni. Hver getur ákveðið
hvar við erum fullkomlega örugg?
Menn sem telja sig vita öðrum
betur, hvað sé hættulaust hverju
sinni, ættu að vera nógu greindir
til þess að hlaupa ekki upp til
handa og fóta með pennann að
vopni og dæma, að óathuguðu
máli, jafn vægðarlaust og ódrengi-
lega og þarna er gert. Það er engu
líkara en maðurinn haldi að öku-
menn sérleyfisbifreiða séu bara í
bílaleik og tækifærin séu gripin
þegar veður er nógu slæmt. Er hér
ekki skortur á dcmgreind? Það er
hægast að sitja inni í hlýrri skóla-
stofu og slá um sig með tilvitnun-
um í Halldór Laxness, það gefur ef
til vill einhvern greindarstimpil.
Það virðist vera hugsjón þessa
„RÉTTSÝNA" kennara að lítil-
lækka og niðurlægja ökumenn sér-
leyfisbifreiða og telja þá fyrir neð-
an sig í greind. Við eigum marga
vaska menn í þeirri stétt, sem
leggja sig fram um að leysa störf
sín af hendi, af alúð og samvisku-
semi. Fyrir handleiðslu forsjónar-
innar komast þeir lang oftast
heilu og höldnu á leiðarenda.
Er ekki mannlegra að bregðast
með þreki við erfiðleikunum sem
að höndum bera, heldur en leggja
árar í bát og segja: nú geta hinir
tekið við. Er það vegna þess að
Ómar sótti bílinn, eftir slysið, sem
greindarhöfundur fékk klígju?
Veit hann ekki, að til þess þurfti
allt annað og meira en penna og
blað?
Reykjavík, 6. febrúar, 1983,