Morgunblaðið - 25.02.1983, Page 8

40
MORGUNELAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1983
LESENDAÞJÓNUSTA MORGUNBLADSINS
Um sextugt eru um 40% fullorðinna
með blóðþrýstingshækkun
Hér birtast svör viö spurningun-
um sem bárust vegna lesenda-
þjónustu Mbl. í samvinnu við
Krabbameinsfélag íslands og
Hjartavernd. Eins og komiö hef-
ur fram í Mbl. er hægt aö líkja
þessum sjúkdómum viö farsótt-
ir, þar sem tvö af hverjum þremur
dauðsföllum má rekja annaö
hvort til krabbameins eöa
hjarta- og æðasjúkdóma. Les-
endur eru hvattir til aö notfæra
sér þessa þjónustu og spyrja
um allt sem varöar þessa sjúk-
dóma, en símatími er frá 11—12
alla virka daga, síminn er 10100.
Of há blóðfita
Kona é Akranesi spyr:
„Hversu oft þarf fólk sem hefur
of háa blóðfifu aö láta fylgjast meö
sér, meö hvaö löngu millibili þarf
þaö aö fara í fitumælingu og eru
einhver sérstök einkenni sem
fylgja fólki meö of háa blóöfitu. Er
þaö ættgengur sjúkdómur?"
Þórður Haröarson yfirlæknir á
Landspítalanum svarar:
„Engar fastar reglur er hægt aö
gefa um þaö hversu oft þarf aö
koma til eftirlits, því það fer eftir
því hve blóðfitan er há. Sé um
mjög háa blóöfitu aö ræöa, dugar
mataræöismeðferð ekki eingöngu,
og í þeim tilfellum þarfnast viö-
komandi sérhæförar meöferöar,
en í því sambandi er hægt aö
benda á göngudeild sem rekin er á
vegum Landspítalans fyrir þessa
sjúklinga.
Há blóöfita er mjög oft ættgeng
og gengur því í mörgum fjölskyld-
um. Ef blóöfita er mjög há, geta
einkenni veriö þykkildi á sinum,
t.d. réttisinum fingra og hásininni,
og upphleypt Ijós þykkildi á augn-
lokum.
Ef vitaö er til aö einhver ein-
staklingur hafi mjög háa blóöfitu,
þ.e. kolesterol, er full ástæöa til aö
rannsaka einnig nákomin ætt-
menni hans.“
Prengli í kransæðum
76 ára karlmaöur í Reykjavík,
sem er með kransæðaþrengsli
spyr:
„Er nokkuö nýtt komiö á mark-
aöinn fyrir kransæöasjúklinga,
sem tekur t.d. „nitro seloken" og
„sorbangir fram? Hvernig virkar
„adalat"? Hvaö er helst til ráöa
þegar styttist á milli verkja viö til-
tölulega litla hreyfingu og notuö
eru ofangreind meöul, en ýmis
önnur hafa veriö reynd?
Eru til tæki til aö sjá þrengsli í
æöum sjúklings, sjást þau ef til vill
á hjartalínuriti?"
Arni Kristinsson yfirlæknir á
Landspítalanum svarar:
„Varöandi fyrstu spurninguna,
þá eru komin á markaöinn fleiri lyf
og eldri lyf í nýju formi, t.d. „nitro
glyserin” krem og sama efni og er
í „sorbangir, en langvirkara. Nýtt
lyf er t.d. „adalat“, en þaö er ekki
endilega víst aö ný lyf taki þeim
eldri fram. — „Adalat" víkkar út
grannar slagæöar. — Þegar stytt-
ist milli verkja viö tiltölulega litla
hreyfingu, er ástæöa til aö lelta
læknis snarlega því þaö gætl veriö
merki um yfirvofandi kransæöa-
stíflu eöa hjartadrep. — Þrengsli í
æöum sjúklinga sjást ekki á
hjartalínuriti, en meö kransæða-
þræöingu og kvikmyndun eftir inn-
dælingu skuggaefnis er hægt aö
sjá slík þrengsli."
Hækkaður
blóðþrýstingur
Karlmaöur spyr:
Er lækkaöur blóöþrýstingur al-
gengur meðal íslendinga? Hvaöa
einkenni fylgja blóðþrýstings-
hækkun?
Nikulás Sigfússon svarar:
.(.Hækkaöur blóöþrýstingur —
háþrýstingur — er algengur sjúk-
dómur meöal fslendinga; eins og
meöal flestra þjóöa sem búa viö
svipuð lífskjör og viö. Hóprann-
sókn Hjartaverndar hefur leitt í Ijós
aö um þaö bil 15% eöa sjöundi
hver fulloröinna hafa þennan
kvilla. Tíöni sjúkdómsins er háö
aldri, lítil hjá ungu fólki og börnum
en vex jafnt og þétt meö aldri,
þannig aö um sextugt eru nálægt
40% fulloröinna meö blóöþrýst-
ingshækkun.
Sjúkdómurinn er algengarl hjá
körlum fram yfir fimmtugt en eftir
þaö algengari hjá konum.
Varöandi síöari spurninguna er
þaö aö segja aö einkenni blóö-
þrýstingshækkunar eru oftast
mjög lítil eöa engin i byrjun. Ef ein-
kenna veröur vart er oftast um aö
ræöa fremur óljós einkenni s.s.
þreytu, slen, höfuöverk (einkum á
morgnana), drunga í höföi. Síöar
meir geta komiö einkenni frá ýms-
um líffærum sem skaöast af lang-
varandi hækkun blóöþrýstings.
Þau líffæri sem einkum veröa fyrir
baröinu á langvarandl blóöþrýst-
ingshækkun eru nýru, hjarta og
heilaæöar.
Þaö er rétt aö vekja athygli
þeirra mörgu sem hafa háþrýsting
og eru á meöferö hans vegna á
þvi, aö líöan manna og þau ein-
kenni sem þeir finna sjálfir, eru all-
sendis ófullnægjandi til þess aö
meta hvernig blóöþrýstingur er.
Þess vegna veröa þeir, sem eru á
lyfjameöferö, aö taka sin lyf eins
og fyrirlagter af lækni og ekki
breyta um skammta eöa hætta
lyfjatöku vegna þess aö þeir finna
ekki til neinna sérstakra einkenna.
Sérstakt mataræði
krabbameinssjúklinga
Kona í Breiöholti spyr:
„Eru sjúklingar á geisladeild
Landspitalans á sérstöku matar-
æöi undir umönnun sérmenntaös
starfsfólks í þelm efnum, eöa er
krabbameinssjúklingum almennt
ráölagt aö vera á sérstöku matar-
æöi?“
Þórarinn Sveinsson, oérfræð-
ingur á geisladeild Landspítal-
ans, svarar:
„Nei, krabbameinssjúklingum er
ekki ráölagt neitt sérstakt fæöi, en
viö ákveðnar lyfjagjafir fær fólk
ráöleggingar ef það þarf aö forö-
ast einhverjar ákveðnar fæðuteg-
undir."
Er krabbamein
smitandi?
„Veldur vírus krabbameini í
mönnum? Er krabbamein ef til
vill smitsjúkdómur?"
Dr. Ari K. Sæmundsen, veiru-
fræðingur á rannsóknarstofu Há-
skólans í veirufrssði, svarar:
7HÆTTUMERKI
KRABBAMEINS
Lækning krabbameins er þeim mun líklegri sem sjúkdómurinn finnst fyrr og er
fyrr tekinn til meðferöar. Viss einkenni vekja grun um krabbamein og er sér-
staklega brýnt að gefa þeim gaum. Hin helstu eru:
Þrálátur hósti eða hæsi.
Augljós breyting á vörtu eða fæðingarbletti.
Óregluleg blæðing eöa útferð, t.d. frá geirvörtum, kynfærum eða endaþarmi.
Óeðlileg breyting á hægðum eða þvaglátum.
Ógleði eöa erfiðleikar við að kyngja.
Sár sem ekki grær.
Þykkildi eöa hnútar, t.d. í brjósti, á vörum eða tungu.
Þessi einkenni eru hvert um sig ærin ástæða til aö leita læknis og þaö þótt þau
geti vissulega einnig verið til marks um meinlausari kvilla en krabbamein.
Hvert liggja
leiðir
Helgu
«g
Jóhanns
?
s
Dúettinn Þú og ég hefur nú
sungiö sitt síðasta lag og
hyggjast meðlimir þess,
Helga Möller og Jóhann
Helgason, fara í sitt hvora
áttina. En hvert er ferðinni
heitið? Við lögðum þessa
spurningu fyrir þau á dög-
unum.
„Ég er á leiö til Þýskalands um
mánaðamótin (jan./feb.)“ sagöi
Helga Möller er viö spuröum hana,
hvað væri á döfinni hjá henni.
„Ég hef hug á aö fara í nám þar.
Fyrst ætla ég mér aö komast inn í
þýskuna en síöan að athuga meö
skóla til aö læra söng, sem hæfir
mér sem poppsöngkonu, ef slíkir
skólar eru til í Þýskalandi. Þá hef
ég áhuga á aö halda áfram í jazz-
ballett, en ég hef lagt stund á hann
síöastliöin tvö ár, bæöi til aö ööl-
ast fallegri hreyfingar og til aö
halda mér í góöu líkamlegu formi.“
Hefur þú í hyggju aö reyna fyrir
þór í þýskum skemmtanaiönaöi?
„Já ég hef fullan hug á því. Ég
mun dveljast í Dusseldorf og eru
mörg hljómplötufyrirtæki í ná-
grenninu þar á meöal WEA, sem
Steinar hf. er umboösaöili fyrlr, en
þaö er staösett í Köln, sem er um
hálftíma akstur frá Dusseldorf."
Ert þú orðin leið á gamla land-
inu?
„Nei, en mig langar til aö breyta
um umhverfi og prófa eitthvaö
nýtt. Viö Jóhann (Helgason) eru
hætt aö syngja saman og viljum
fara aö einbeita okkur aö vett-
vangi þar sem viö getum notiö
okkar sitt í hvoru lagi. Ég hef ekki
ennþá ákveöiö hvaöa stefnu ég vil
taka í söngnum og ætla mér góö-
an tíma tíl aö finna út úr því. Ég
mun því ekki fara í plötuupptöku á
næstunni."
Sérð þú eftir dúettinum Þú og
ég?
„Ég get svaraö þessu bæöi ját-
andi og neitandi. Eg á mjög góöar
minningar frá ferli okkar Jóhanns,
en mér fannst komiö tækifæri til
að binda endi á samstarfiö þar eö
ekki varö meira úr hljómplötuút-
gáfu í Japan. En þó aö framhald
heföi oröiö á henni þá heföi þaö
getaö skapaö vandkvæöi, þvi viö
vorum aöeins „studío fólk“ en
komum ekki fram opinberlega.
Bjóst þú við aö eitthvað meira
yröi úr þestu Japans-ævintýri?
„Já, ég haföi gert ráö fyrir aö
útgáfu yröi haldiö áfram. En síöan
uröu mannabreytingar í hljóm-
plötufyrirtækinu og nýir menn
komu inn í fyrirtækið meö aðrar
hugmyndir og rúmuðumst viö ekki
innan þess ramma, sem þeir settu
sér.“
En hvernig leggst ferðalagið í
Þifl?
„Mjög vel. Einkum hlakka ég til
aö geta komist greiölega feröar
minnar um stræti og torg, þurfa
ekki aö moka mig út úr snjóskafli á
hverjum degi. Þá hlakka ég tíl aö
kynnast nýju fólki og takast á viö
ný verkefni. Og aö lokum vil ég
nota tækifæriö og biöja þig fyrir
kveöju til landsmanna."
Vinn
að____
„solo-
ferli"
mínum
Jóhann Helgason er nýkominn
heim frá London þar sem tekinn
var upp ný sólóplata meö honum í
upptökuverunum (studio) River-
side og PRT. Upptökustjóri er Jeff
Calver og kemur platan út í mars.
Þegar viö spuröum hann um
framtíöina sagöi hann;
„Áhugi minn beinist nú aö því
aö skapa mér „sólóferil" en þaö er
aö mörgu leyti auöveldara en aö
syngja meö öðrum.“
Hvers eölis er innihald hinnar
nýju plötu?
„Þetta er eiginlega framhald af
síöustu “sólóplötu" minni, TASS.
Upphaflega átti þetta aö veröa
tölvupopp en síöan notaöi óg gít-
arinn miklu meira en svuntuþeyt-
arinn og fókk þekktan „session"
mann, Ray Russel, mór til aöstoö-
ar, því má kalla tónlistína popp/ -
rokk. öll lögin eru eftir mig en