Morgunblaðið - 09.03.1983, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1983
41
Myndlist
Jónas H. Haralz rekur fjöldafylgi
Sjálfstæöisflokksins ekki til sér-
stakrar leikni foringja hans í sjón-
hverfingum, heldur til sjálfstæöis-
stefnunnar.
Stjórnarskráin er til
að takmarka valdið
Bronsskúlptúrar
Kagnar Halldórsson leggur áherslu
á, að stjórnarskráin sé til þess að
tryggja almenn mannréttindi og
takmarka ríkisvaldið.
HANNES H. GISSURARSON
STEFNIR
4. hefti 1982
Útg.: Samband ungra sjálfstæð-
ismanna.
Stefnir er í hópi glæsilegustu
tímarita hérlendis, forsíðan lit-
prentuð, pappír vandaður, myndir
eru margar. Hitt skiptir þó meira
máli, að á síðustu árum hefur
tímaritið birt ýmsar skemmtileg-
ar og skarplegar greinar um
stjórnmál. Ein slík er grein Ragn-
ars Halldórssonar forstjóra um
stjórnarskrármálið í 4. hefti 1982,
en um þetta hefti hyggst ég fara
nokkrum orðum. Ragnar leggur
áherslú á það, að stjórnarskráin
var í upphafi sett til þess að
tryggja almenn mannréttindi,
ekki sist séreignarréttinn, og til
þess að takmarka ríkisvaldið.
Ragnar bendir á það, að stjórn-
arskrármálið er ekkert einkamál
þingmanna, heldur mál þjóðarinn-
ar allrar, og því er eðlilegt, að
þjóðfundur breyti stjórnarskránni
fremur en þingmenn, sem eru at-
vinnustjórnmálamenn með hags-
muni af því að auka vald sitt. Það
er reyndar furðulegt, að varla hef-
ur verið minnst á það í umræðum
um stjórnarskrármálið, sem þó
varðar mestu, og það er, hvernig
stöðva megi sífelldan vöxt ríkis-
ins. Ragnar gerir ýmsar skyn-
samlegar tillögur, einkum um að-
hald í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum. í stjórnarskránni er
valdsmönnum bannað að taka af
okkur eignir okkar, en sá bókstaf-
ur er dauður, á meðan þeir geta
fellt þessar eignir í verði með
ýmsum ráðum. Frekari umræður
um þetta mikla mál eru svo sann-
arlega tímabærar.
í Stefni er viðtal við Geir Hall-
grímsson, formann Sjálfstæðis-
flokksins, en hann lenti í 7. sæti á
lista flokksins í Reykjavfk í
prófkjöri, og er það óneitanlega
mikið áfall fyrir hann. Ég held þó,
að þetta hafi umfram allt sýnt þau
takmörk, sem prófkjörum eru sett.
í þeim tekst varla að koma óskum
kjósenda til skila. Eða hvaða
sjálfstæðismaður óskaði þess, að
jafnvandaður og frambærilegur
maður og Geir Hallgrímsson væri
ekki ofar á lista flokks þeirra í
Reykjavík? Reyndar hefðu reyk-
vískir sjálfstæðismenn átt að
binda prófkjörið við flokksmenn
og láta menn raða í sæti á listan-
um. Þetta gerðu þeir í prófkjöri
fyrir borgarstjórnarkosningarnar,
og gafst þeim það vel.
Sá er siður í Stefni að birta í
hverju hefti kafla úr einhverri
nýrri bók. Og í þessu hefti getur
að líta merkilegan kafla eftir Jón-
as H. Haralz um Ólaf Thors, sem
hann hefur skrifað í væntanlega
bók um nokkra íslenska stjórn-
málaskörunga. Jónas kemst að
annarri niðurstöðu en margir aðr-
ir um það, hvers vegna Sjálfstæð-
isflokkurinn hafi haldið fjölda-
fylgi í hálfa öld. Það hafi ekki ver-
ið vegna sérstakrar leikni foringja
hans í sjónhverfingum eða vegna
einhverrar stefnubreytingar
þeirra, heldur vegna þeirrar hug-
sjónar, sem flokkurinn var stofn-
aður utan um, víðsýnnar og þjóð-
legrar umbótastefnu á grundvelli
einstaklingsfrelsins. Þessi hug-
sjón hafi frá upphafi notið víð-
tæks fylgis með Islendingum. Ég
held, að þessi skoðun Jónasar sé
rétt, og get tekið undir það, sem
hann segir síðan: „Hið mikla gildi
Ólafs Thors var fólgið í öðru en
því, að hann í sjálfu sér mótaði
upphaflega stefnu hans eða
sveigði hana síðar til nýrra átta.
Stefnan átti sér dýpri rætur en
svo, að nokkur einn maður, hversu
mikilhæfur sem hann var, réði þar
um. Gildi Ólafs var fólgið í því
fyrst og fremst, að hann samein-
aði í sjálfum sér betur en nokkur
annar maður gat gert meginatriði
þeirrar stefnu, sem flokkurinn
vildi fylgja frarn."
Bragi Ásgeirsson
Islenzkir myndhöggvarar hafa
lítið gert af því að vinna beint í
brons, en hafa þó notað það
ásamt með öðrum efnum í
myndir sínar og menn hafa
formað myndir úr eirþynnum
(blanda kopars og annars
málms, einkum tins).
En Helgi Gíslason mun vera
fyrstur íslenzkra myndhöggvara
til að steypa verk sín beint í
brons hérlendis. Helgi heldur
einmitt aðra einkasýningu sína í
vestri gangi Kjarvalsstaða þessa
dagana og lýkur henni nk.
þriðjudag. Á sýningunni eru 26
skúlptúrar og lágmyridir og eru
langflest verkanna úr bronsi en
einnig bregður fyrir öðrum efn-
um eins og tré, járni og gipsi.
Helgi hefur langt listaskóla-
nám að baki hér heima og í Sví-
þjóð, lauk hann því námi árið
1976. Síðan hefur hann haft
hægt um sig, hélt þó eina einka-
sýningu í Norræna húsinu árið
1977 og hefur tekið þátt í nokkr-
um samsýningum heima og er-
lendis.
Það er eðlilegt, að þeir er
leggja fyrir sig skúlptúr-list geti
sjaldnast sýnt sömu afköst á
sýningavettvangi og þeir er
teikna og mála og því síður ef
viðkomandi eru jafnframt upp-
teknir af kennslu til að fram-
fleyta sér og sínum. Þó eru til
undantekningar ef slíkir vinna
einnig í vatnslit, teikningu og
grafík eins og algengt er ytra en
sú tegund myndhöggvara hefur
enn ekki fest rætur hérlendis.
Drjúgar breytingar hafa orðið
á myndstíl Helga Gíslasonar frá
því að hann sýndi í Norræna
húsinu og þykja mér þær vera af
hinu góða. Hann er hreinni og
ákveðnari í formum en áður og í
myndum hans er meiri hugsun
og umbúðalausari átök. Ein-
hvern veginn hefur maður á til-
finningunni, að listamaðurinn sé
að þreifa fyrir sér um persónu-
legt tjáningarform, sem hann
geti svo gengið út frá og þróað.
Helgi segir sjálfur í sýn-
ingarskrá, „að bronsið sé sér
áfangi í hinni sífelldu leit mynd-
höggvarans að efni sem sam-
rýmist hugmyndum hans. Það
ber í sér andstæður sínar: er í
senn mjúkt og sveigjanlegt, en
hefur þó hörku málmsins, er létt
í umfangi sínu en þungt í eðli
sínu.“
Það er bersýnilegt, að Helgi
reynir að spila á þessa eiginleika
efnisins sem mest hann má og
ferst honum það vel úr hendi í
öflugustu myndum sínum svo
sem þeirri er Listasafn íslands
festi sér (nr. 1). Þá er mynd nr.
12 mjög einföld, hrein og bein í
útfærslu og sem slík er hún
nokkuð sér á báti innan um aðr-
ar myndir. Máski er skúlptúrinn
sem Reykjavíkurborg festi sér
veigamestur vegna mikils sam-
anþjappaðs tjáningarkrafts. Þá
eru ýmsar hinna minni mynda
kraftlega mótaðar. Að öðru leyti
eru verkin á sýningunni nokkuð
misjöfn að gæðum og öll njóta
þau sín ekki sem skyldi í gangin-
um a.m.k. fyrri hluta dags.
Ég hef trú á því að Helga tak-
ist að þróa vinnubrögð sín til
enn meiri átaka en fram kemur
á sýningunni — einkum ef hann
fær næði til að einbeita sér
óskiptur að höggmyndalistinni í
nokkur ár. Er það von mín að
honum gefist tækifæri til þess.
Höggmyndalistin er svo kröfu-
hörð listgrein, svo sem ég hefi
oft bent á áður, að hún krefst
allra krafta iðkenda sinna.
Sýningarskráin er til mikillar
fyrirmyndar — hámenningarleg
í alla staði. Fylgir henni til
bragðbætis og fróðleiks stutt og
gagnort yfirlit um sögu bronsins
eftir Gísla Magnússon sagnfræð-
ing. Hér mega margir læra af.
Listamanninum óska ég svo
margra nýrra landvinninga í
framtíðinni.
Bókmenntir