Morgunblaðið - 09.03.1983, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1983
Ekki þarf að hafa mörg orð um
þá staðreynd, að við miðum varnir
okkar ekki við það, að þær stand-
ist árás verulegs hluta heiidarher-
afla annarrar hvorrar valdablokk-
arinnar. Við teljum það ekki nauð-
synlegt. Herafli hernaðarbanda-
laganna er samtvinnaður. Aðeins
litlu broti hans yrði beitt gegn
Skandinavíu. Auk þess takmarka
landfræðilegar aðstæður og sam-
göngur það sóknarafl sem and-
stæðingurinn getur beitt gegn
okkur. Landslag og veðurfar er
einnig í hag þeim sem verst.
Varnir hljóta auðvitað að taka
mið af þeirri árás sem við er búist.
Erfitt er að komast að öruggri
niðurstöðu í því efni. Báðir aðilar
ráða yfir kjarnorkuvopnum og
miklu magni þeirra. Ekki er unnt
að útiloka kjarnorkustríð. Stór-
veldin gera sér glögga grein fyrir
því hve hörmulegar afleiðingar
slíkt stríð mundi hafa og hve erf-
itt yrði að hafa taumhald á gangi
styrjaldar eftir að til kjarnorku-
vopna hefði verið gripið, þótt í litl-
um mæli væri. Þetta hlýtur að
halda mjög aftur af ráðamönnum
stórveldanna þegar þeir íhuga
hvort grípa eigi til kjarnorku-
vopna eða ekki.
Kjarnorkuátök
í orðum mínum felst ekki, að við
útilokum beitingu kjarnorku-
meðal annars rekja það, að
sænska þingið ákvað 1982 að auka
fjárframlög til almannavarna.
Svíar leggja mikla áherslu á
alla þætti allsherjarvarna, það er
að segja varna sem byggjast í
senn á hervörnum og almanna-
vörnum. Við gerum okkur til
dæmis góða grein fyrir hættunni
af hagstyrjöld, sem fælist til
dæmis í því að hafnir okkar lokuð-
ust og við gætum ekki flutt inn
nauðsynjavörur á hættu- eða
stríðstímum. Af kostgæfni er hug-
að að hagvörnum. Til dæmis er
lagt kapp á að nægar birgðir séu í
landinu, svo að við gætum komist
af án innflutts varnings. Birgða-
söfnun á friðartímum er forsenda
skynsamlegra hagvarna.
Skipan heraflans
Svíar leggja höfuðkapp á að
vera sjálfum sér nógir við fram-
leiðslu á hergögnum. Um 80%
hergagna okkar eru framleidd í
Svíþjóð. Þetta hefur einnig þann
kost að vopnabúnaðurinn er snið-
inn eftir sænskum aðstæðum: veð-
urfari, landslagi, bardagaaðfe-
rðum og mannafla. Við verðum að
taka mið af því hve stór hluti
sænska heraflans gegnir her-
skyldu, bæði foringjar og óbreytt-
ir hermenn.
f
Sænsk herþyrla af Vertol-gerð. Á hlið hennar eni djúpsprengjur sem notaðar
eru gegn kafbátum.
Sænskir fótgönguliðar; að baki þeirra er landgönguprammi sem notaður er til að flytja liðsafla til eyja í
skerjagarðinum.
vopna. Við framkvæmd öryggis-
málastefnu okkar leggjum við
mikla áherslu á að draga sem
mest úr þeirri vá sem af kjarn-
orkuátökum myndi leiða. Svíar
eru þeirrar skoðunar að það sé
mjög brýnt að takmarka kjarn-
orkuvopn og fylgja fram gagn-
kvæmri afvopnun, einkum á sviði
kjarnorkuvopna.
Við erum þeirrar skoðunar að
stríð í Evrópu muni að líkindum
verða háð með venjulegum vopn-
um, að minnsta kosti byrja þann-
ig. Yrði síðan gripið til kjarnorku-
vopna er mjög líklegt að átökin
magnist mjög hratt. Vafalaust
ræður úrslitum hve hart helstu
andstæðingarnir takast á.
Takist Svíum að halda sér utan
bardaganna sem háðir eru með
venjulegum vopnum minnka lík-
urnar á því að þeir dragist inn í
kjarnorkuátökin sem reiknað er
með að standi yfir í stuttan tíma.
Með venjulegum varnarviðbúnaði
gætum við því kannski forðað
okkur frá þvi að lenda í kjarn-
orkustríði, ef til þess kæmi þrátt
fyrir allt sem heldur aftur af
mönnum.
Helsta markmið allsherjar-
varna Svíþjóðar er að geta staðist
árás sem gerð er með venjulegum
vopnum. En auk þess eiga alls-
herjarvarnirnar að veita það
skjól, að yrði á okkur ráðist með
fáum kjarnorkusprengjum — eða
okkur hótað með slíkri árás —
neyddumst við ekki til að gefast
upp. Einnig höfum við búið þannig
um hnúta að við höfum hæfilega
vernd gegn afleiðingum kjarn-
orkuárásar á staði utan landa-
mæra okkar. Við verðum einnig að
vera í stakk búnir til að verja
okkur gegn árás með annars konar
vopnum sem ekki teljast venjuleg,
eins og efnavopnum.
Til þessara viðhorfa við skipu-
lag sænskra allsherjarvarna má
Skipan herafla okkar er sér-
sænsk bæði að því er varðar vopn,
tæki, bardagaaðferðir og skipulag.
Stórveldin sníða hersveitir sínar
að verulegu leyti eftir aðstæðum í
Mið-Evrópu. Þess vegna kæmu
þær ekki að fullum notum á Norð-
urlöndum. Við getum á hinn bóg-
inn sérhæft okkur í hernaði við
norrænar aðstæður, sem gerir
varnarmátt okkar meiri en ella.
Vegna þess að við viljum að
vopn okkar henti sem best sænsk-
um aðstæðum og viljum auk þess
ekki vera háðir neinum öðrum við
vopnakaup höfum við lagt gífur-
lega fjármuni í vopnaframleiðslu í
Svíþjóð, svo að við getum fram-
leitt okkar eigin vopnakerfi s.s.
orrustuþotur, bryndreka, eld-
flaugar o.fl. Við teljum að með því
að setja okkur þetta mark og
leggja fram svo mikið fé sýnum
við öðrum þjóðum heims, að við
erum staðráðnir í að geta varið
land okkar ef nauðsyn krefst. Ég
tel að með þessu aukum við lík-
urnar á því að okkur takist að vera
hlutlausir í Evrópustríði.
Enn eitt dæmið um staðfastan
vilja okkar til að verja land okkar
er herskyldukerfið sem nú nýtur
almenns pólitísks stuðnings. Kerf-
ið gerir okkur fært að kalla marg-
ar þjálfaðar sveitir til vopna. Um
það bil 800 þúsund landhermenn,
sjóliðar og flugmenn mynda her-
afla okkar á stríðstímum. Allur
þessi liðsafli er nauðsynlegur til
að verja víðáttumikið yfirráða-
svæði okkar, sem er stórt í hlut-
falli við þéttleika byggðar, og
varnirnar miðast við það að geta
mætt árás hvaðan sem hún er
gerð. Unnt er að kalla alla her-
mennina til vopna á fáeinum dög-
um.
Fjöldi þeirra sem herskyldu
gegna er hlutfallslega mestur í
landhernum, atvinnuherrnenn eru
fleiri í flotanum og flughernum.
Stafar þetta einkum af því að
vopnabúnaður flotans og flughers-
ins er flóknari en hjá landhernum
og krefst því lengri og samfelldrar
þjálfunar. En flotinn og flugher-
inn eru einnig viðbragðsfljótari
fyrir bragðið, einnig á friðartím-
um, eins og nauðsynlegt er vegna
legu Svíþjóðar.
Enginn fastaher er í landhern-
um. Fljótvirkt herkvaðningarkerfi
er mikilvægur þáttur í sænskum
vörnum. Víðs vegar um landið eru
þúsundir vopnabúra og tækja og
það tekur því stuttan tíma að
kalla menn til vopna. Sveitir land-
hersins eru ekki allar eins. í
Norður-Svíþjóð eru þær þjálfaðar
og búnar tækjum til að berjast í
fjöllum og skógum í kulda og snjó.
f Suður-Svíþjóð eru vélaherdeildir
og fótgönguliðar tilbúnar til að
berjast á flatlendi.
Herskip eru smíðuð með það
fyrir augum, að þau geti athafnað
sig í og utan við skerjagarðinn. í
fjallabyrgjum við ströndina eru
stórskotaliðssveitir.
Um 400 flugvélar eru í sænska
flughernum, og eru þær næstum
allar smíðaðar í Svíþjóð. Á
stríðstímum getur flugherinn ekki
einungis athafnað sig frá stöðvum
sínum heldur einnig á fjölmörgum
vegaköflum, sem á friðartímum
eru hluti þjóðvegakerfisins. Af
þessum sökum er flugherinn
sveigjanlegri en ella og ekki eins
skeinuhætt.
Ásókn á friðartímum
Nauðsyn þess að efla viðbragðs-
flýti herja okkar hefur aukist til
muna og tekur það einnig til frið-
artíma. Okkur hefur orðið þetta
ljóst meðal annars vegna þess að
brotum á fullveldisrétti okkar yfir
sænsku landi hefur fjölgað undan-
farin ár. Víðtækar heræfingar og
eftirlitsferðir á vegum Varsjár-
bandalagsins og NATO, einkum á
og yfir hafinu undan ströndum
Svíþjóðar, auka hættuna á því að
land- og lofthelgi Svíþjóðar sé rof-
in.
Við teljum að í mörgum tilvik-
um sé það fyrir tilviljun að erlend-
ir aðilar rjúfi friðhelgi sænskra
landamæra. En hvort sem um til-
viljun eða ásetning er að ræða
verðum við að bregðast við í hvert
sinn sem brot er framið. Við leggj-
um þunga áherslu á að sýna öðr-
um þjóðum fram á, að við séum
færir um að gæta friðhelgi sænsks
yfirráðasvæðis.
Til þess hefur þó komið síðustu
ár, að erlendir kafbátar sækja inn
í landhelgi okkar, þau brot hljóta
að vera framin af ásetningi. Skýr-
asta dæmið um að kafbátur hafi
siglt óboðinn inn í sænska lögsögu
er strandið í skerjagarðinum við
Karlskrona haustið 1981. Atburð-
irnir sem gerðust síðar, 1982, sýna
ótvírætt að enn á ný var brotið
gegn okkur af ásetningi.
Ekki hefur reynst unnt að skýra
með afdráttarlausum hætti hver
er tilgangurinn með þessum að-
gerðum hinna erlendu aðila.
Njósnir í víðasta skilningi hljóta
að koma til álita og ekki er unnt
að útiloka að jafnvel annað hafi
vakað fyrir hinum óboðnu aðilum.
Við gripum til víðtækra ráðstaf-
ana gegn þessum aðgerðum. Bæði
sænska ríkisstjórnin og herstjórn-
in eru staðráðnar í að neyða þessi
aðskotaskip upp á yfirborðið og að
stöðva þessar ögranir. Olof Palme,
forsætisráðherra, sagði í október
1982, að erlendir kafbátar yrðu að
búa sig undir að við kynnum að
nota vopn í því skyni að sökkva
bátunum.
Gefið hefur verið í skyn, að
sænsk yfirvöld hafi vísvitandi
leyft kafbáti að komast undan.
Þetta er alrangt.
Menn verða að hafa í huga, að
frá tæknilegu sjónarmiði er mjög
erfitt að veiða kafbát, einkum í
Eystrasalti, þar sem aðstæður í
sjónum eru sérstaklega erfiðar í
sænska skerjagarðinum og á frið-
artímum, þegar til dæmis verður
að leggja ríka áherslu á öryggi
skipa okkar og manna. Ég veit
ekki til þess, að herafla nokkurs
lands hafi tekist að neyða kafbát
erlends ríkis upp á yfirborðið á
friðartímum.
Við erum nú að rannsaka síð-
ustu atburði gaumgæfilega og
kanna hvernig við getum eflt var-
nir okkar í tilvikum sem þessum.
Víðtækar aðgerðir eru í undirbún-
ingi.
Öryggi Norðurlanda
Varnarstefna Svía miðar eink-
um að því að tryggja frið í Svíþjóð.
Við getum því aðeins staðið utan
hernaðarátaka, að við séum færir
um að sýna árásaraðila að hann
muni ekki hafa neitt upp úr því að
ráðast á okkur.
Við erum einnig þeirrar skoðun-
ar, að hæfilega öflugar allsherjar-
varnir í Svíþjóð geti stuðlað að
stöðugleika á Norðurlöndunum
öllum. Hvorug stórveldablokkin
þarf að óttast, að andstæðingur-
inn geti auðveldlega náð sænsku
landsvæði á sitt vald og þar með
breytt öryggismynstrinu á Norð-
urlöndum sér í hag. Enginn ætti
heldur að álíta, að unnt sé að ljúka
hernaði gegn okkur með auðveld-
um hætti og á stuttum tíma. Inn-
an ramma þeirrar öryggisstefnu
sem við fyigjum — að vera utan
bandalaga á friðartímum í þv{
skyni að vera hlutlausir á stríðs-
tímum — geta varnir okkar einnig
stuðlað að friði í löndunum um-
hverfis okkur.