Morgunblaðið - 20.03.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1983
Ég skyldi þó ekki
hafa orðið sraeyk?
— undir hervernd um suður Líbanon að
hlusta á þögn og horfa á eyðileggingu. IMir
hervernd.
texti: Jóhanna Kristjónsdóttir
Við lögðum af stað áleiðis til Metulla við landamæri ísraels og Líbanons f
hlýju veðri. Um nóttina hafði verið gist á kibbutzinum Ayelet Hashahr —
sem mun geta útlagzt Morgunstjarnan. Þar höfðum við notið ágætra viður-
gjöminga og eini Norðurlandabúinn sem býr á samyrkjubúinu, Britta Kapl-
an, hafði komið og snætt kvöldverð með okkur. Nú var sem sagt koraið að
því, að við færum til viðtals við hinn umdeilda majór Saad Haddad og síðan
inn til Líbanons. Daginn áður höfðum við fengið skilaboð frá utanríkisráðu-
neytinu um, að þaö væru áhöld um, hvort ferðin inn í Líbanon yrði farin,
hvortveggja var að miklum snjó hafði kyngt niður og svo hitt, sem minna var
talað um, að einhver ókyrrð hafði verið á þeim slóðum sem við áttum að fara
um.
Þegar til Metulla kom, skein sól-
in í heiði, en var andkalt. Við hitt-
um þarna Yechiel Bar Chaim for-
ingja sem átti að fylgja okkur inn
í Líbanon, þ.e.a.s. ef okkur yrði
leyft að fara. Upphófust nú miklar
hringingar út og suður og mér
voru svo sem engar skýringar
gefnar, nema að Bar Chaim gaf í
skyn, að ekki væri nægur mann-
afli til að fylgja mér ... Ég tók
þessu tali öllu af fullkominni létt-
úð eins og sönnum íslendingi
sæmir og sagðist ekki þurfa neina
fylgdarmenn, Sharvit bílstjóri
bæri hvort eð væri byssu og Aaron
Gafny, fylgdarmaður minn, væri
mér næg vernd. Bar Chaim, sem
er ungur og ljúflegur, sagði ávít-
andi, að engum bíl væri leyft að
fara utan þess að a.m.k. sex vopn-
aðir hermenn væru til fylgdar.
Ekki fékkst hann þó til að viður-
kenna að neitt sérstakt hefði borið
við upp á síðkastið, en af alls kon-
ar stressi og vafstri mátti ráða, að
nokkur uggur var í mönnum þenn-
an sólbjarta morgun í Metulla. Ég
settist niður, fékk mér te og beið
þess hin rólegasta að Saad Hadd-
ad majór kæmi á vettvang; viðtal-
ið hafði verið ákveðið með löngum
fyrirvara og majórinn hefur verið
þekktur fyrir annað en forðast
blaðamenn. Sem ég var þarna að
bíða í blíðunni, bar að sænskan
blaðamann frá Málmey, sem var i
skoðunarferð með öðrum fulltrúa
frá utanríkisráðuneytinu og eftir
miklar vangaveltur ákvað hann að
óska einnig eftir að fá að fara inn
í Líbanon. Einhverra hluta vegna
varð hann ósköp ókyrr og nei-
kvæður, þegar biðin lengdist og
ekkert gerðist utan þess að menn
hlupu fram og aftur og kölluðust á
eða töluðu hástöfum í síma.
Ekki bólaði á majórnum og Bar
Chaim sagði mér í trúnaði, að því
væri nú svoleiðis háttað með maj-
órinn upp á síðkastið, að hann
virtist þjást af tímabundnu minn-
isleysi, hins vegar gæti meira en
verið að hann mætti galvaskur í
viðtalið á morgun. Ég spurði um
horfurnar á Líbanon-ferðinni og
fékk loðin svör. Svíinn sagðist
vera að hugsa um að hætta við allt
saman, líklega væri þetta bráð-
hættulegt, það væri sýnilegt af
þeirri tregðu sem væri á öllu, svo
og seinagangi.
Samt fór aldrei svo að ekki færi
eitthvað að gerast. Herbíll kom
brunandi, út stukku átta vopnaðir
hermenn, þeir höfðu verið kvaddir
út á aukavakt til að hægt yrði að
uppfylla óskir mínar um að kom-
ast inn í Líbanon. Einn þeirra
minnti mig á E1 Puerco úr Löðri,
en var þó öllu alvörugefnari.
Var nú farið að gefa skipanir á
báða bóga og komið með gríðar-
þá enn á svæðinu, þótt þeir láti
ekki mikið fara fyrir sér.
Torgið í Merj’uyun var snaut-
legt og á hús máluð skammaryrði
um UNIFIL — og þó einkum
Norðmenn, enda var ekki beinlinis
dátt með mönnum Haddads og
UNIFIL á sínum tíma, eins og
fram kom þá í fréttum.
Ég ávarpaði ungan mann sem
ég hitti rétt við torgið, hann heitir
Walid og segir mér að hann sé
nýkominn hingað aftur eftir að
hafa tekizt að flýja og komast til
Kanada 1978. — Nú er kannski
óhætt að setjast hér að aftur, seg-
ir hann og það eru dauf í honum
augun. Foreldrar mínir búa hér og
systkini og þau hafa gengið í gegn-
Frá torginu í Marj’hun.
þung skotheld vesti, sem við átt-
um að klæðast. Ég sýndi náttúr-
lega ekki þá alvöru sem hæfði
stundinni og spurði hvort ég gæti
ekki fengið hjálm líka og síðan var
mér allri lokið, þegar komið var
með yfirlýsingu sem ég átti að
undirrita. Þar tilkynnti ég að ég
hefði tekið ákvörðun um þessa
ferð af fúsum og frjálsum vilja og
gerði mér fulla grein fyrir þeirri
hættu, sem henni kynni'að vera
samfara. Myndi ég því skuldbinda
mig til að mæta því sem að hönd-
um bæri æðrulaus og hugsanlegt
andlát(!) mitt væri á mína eigin
ábyrgð en ekki ísraelska ríkisins
og gætu erfingjar mínir (!) ekkert
farið að argaþrasa út í ísraelsk
stjórnvöld. Það voru farnar að
renna á mig tvær grímur; Svíinn
ákvað að fá sér annan bolla af tei
og bruna síðan stytztu leið aftur
til Tel Aviv.
En auðvitað getur maður ekki
farið að hætta við hálfklárað verk.
Ég skrifaði undir stórum stöfum,
hlunkaðist síðan þyngslalega inn í
bílinn í útbúnaðinum — en fékk
reyndar ekki hjálm. Þrír vopnaðir
hermenn komu í bílinn líka og
fjórir í þann sem fór á undan og
var nú lagt af stað í áttina til
Gæðagerðis, þar sem eru landa-
mörk Líbanons og ísraels. Aaron
Gafny og Sharvit voru einnig
klæddir í vestin vænu og þegar yf-
ir landamærin kom, voru rúður
skrúfaðar ögn niður og riffil-
hlaupunum beint vígalega út um
gluggana. Ég sagði við sjálfa mig
að það væri þó huggun í hallæri,
að við værum í seinni bílnum og
því líkur á að við slyppum með
skrekkinn ef jarðsprengjur tækju
upp á að springa allt í kringum
okkur.
Þegar ekið var eftir holóttum
veginum blasti eyðilegging
margra ára styrjaldarátaka
hvarvetna við. Lítil þorp sem við
ókum um voru lífvana — sund-
ursprengd og skotin hús, tætlur af
bílum, rusl og aftur rusl huldi
nánast landið. Á vinstri hönd var
víghreiður PLO-manna uppi á há-
um kletti, Bieyfort-kastalinn, það-
an sendu þeir eldflaugar inn í
Norður-ísrael og velgdu íbúum
svæðisins undir uggum. Liðsmenn
Saad Haddads gerðu mörg áhlaup
á vígið, en ekkert dugði og það var
ekki fyrr en í innrásinni að ísrael-
um tókst að taka virkið. Höfðu
PLO-menn þá búið sér þar neðan-
jarðarbyrgi og fannst mikið magn
af fullkomnum vopnum.
Víða var snjóföl á jörðu, fjöllin
voru hvít í miðjar hlíðar. Skrýtn-
ast af öllu var þó bögnin — þessi
ólýsanlega kyrrð. I þorpunum var
eins og allir læddust á tánum og
töluðu í hálfum hljóðum, litlir
asnar stóðu á stöku stað hreyf-
ingarlausir og horfðu einnig þegj-
andalegir fram fyrir sig, meira að
segja kettirnir voru beygjulegir,
önnur dýr sá ég ekki, utan fáein
hænsn sem stikuðu um í ruslinu
en höfðu varla rænu á að leita sér
að æti.
Við mættum tveimur stórum
vörubílum með skriðdreka á pöll-
um sínum. Bar Chaim segir mér
að þetta sé úr búnaði Haddads
majórs.
Bærinn Merj’uyun er aðalvígi
Haddads. Þar búa um tólf hundr-
uð manns og þegar við renndum
inn í bæinn, ríkti sama kynlega
stemmningin og í öðrum bæjum
sem við fórum um, varla nokkur
maður á ferli, ekki einu sinni á
aðaltorgi bæjarins. Eftir að hafa
þrasað við herforingjann á leið-
inni var gefið leyfi til að við fær-
um út í Merj’uyun og ég bað um að
fá að labba um og var það leyfi
veitt með því skilyrði að vopnaður
hermaður væri jafnan við hlið
mér. Bar Chaim ítrekaði enn, að
það væri ekki vegna þess að neitt
hefði gerzt né heldur vegna þess
að þeir óttuðust að neitt kæmi
fyrir, en þetta væri sjálfsögð var-
úðarráðstöfun. Nefna mætti að
nokkrum dögum áður hafði bíll
fullur af sprengiefni sprungið við
aðaltorgið örfáum sekúndum áður
en bíll Haddads fór þar um. Þá
höfðu nærstaddir slasazt og það
var engum blöðum um það að
fletta að það átti að ráða majórinn
af dögum. Svo að PLO-menn eru
um mikla erfiðleika ... þau eru
kvíðin og trúa ekki á framtíðina.
Við vitum ekki hver kemur hingað
næst, vitum ekki hvort tnður
verður eða hvort átök brjótast út
aftur. Það er mikið öryggisleysi í
fólki hér... við vitum ekki hvort
við eigum að reyna að byggja
þetta svæði upp aftur ... það verð-
ur kannski sprengt allt aftur í loft
upp áður en við er litið ... Jú, ég
held að þetta sé mjög almennur
hugsunarháttur hér, að við vitum
ekki hvað bíður okkar ... og allir
eru svo þreyttir og vondaprir.
Ég spurði hann um hug fólks til
ísraela. Hann gaut augum á vopn-
aða hermanninn ísraelska og taut-
aði eitthvað um að allir væru
hlynntir ísraelum. Ég spurði,
hvort hann segði þetta vegna þess
að hermaðurinn væri þarna á
næstu grösum. Hann mótmælti
því og í fyrsta skipti fannst mér
eins og hann sýndi venjuleg við-
brögð. — Ef ísraelar hefðu ekki
komið til með stuðning við Hadd-
ad majór og fólkið á þessu svæði,
væri hér alger auðn. Israelar hafa
hjálpað okkur og við getum ekki
án þeirrar aðstoðar verið. Ég við-
urkenni það, en hins vegar verðum
við líka að reyna að gera eitthvað
sjálf — núna. Við eigum að heita
sjálfstætt fullvalda ríki og það á
að heita að friður ríki. Svo að við
ættum að byrja á einhverju. Við
vitum bara ekki á hverju við ætt-