Morgunblaðið - 15.04.1983, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 1983
töluvert minni hér en annars staðar
á Norðurlöndum
„Eins og flestir eflaust vita er að umræðuefni á ráðstefnu
stjórnmálaþátttaka kvenna hér á Jafnréttisráðs í febrúar si. Und-
landi töluvert minni en annars anfarið ár hefur Esther safnað
staðar á Norðurlöndunum,Jþrðtt upplýsingum um stjórnmálaþátt-
fyrir að konur í þessum löndum töku kvenna hér á landi og verið
fengu kosningarétt og kjörgengi þátttakandi í samnorrænu verk-
á svipuðum tíma.“ — Petta segir efni um konur og stjórnmál á
Esther Guðmundsdóttir, þjóðfé- Norðurlöndunum. Pað er Nor-
lagsfræðingur og formaður Kven- ræna jafnréttisnefndin, sem veitt
réttindafélags íslands, í upphafi hefur styrk til þessa verkefnis og
samtals okkar, en umræðuefnið munu niðurstöðurnar koma út í
er: „Hefur stjórnmálaþátttaka bók á þessu ári, en Jafnréttisráð
kvenna á íslandi fylgt þeirri mun gefa út þær upplýsingar,_
þróun, sem orðið hefur á Norður- sem liggja fyrir um konur og
löndunum. Petta sama gerði hún stjórnmál á íslandi._________
„Þátttaka kvenna í almennum
kosningum er þó svlpuö á Noröur-
löndunum," heldur Esther áfram.
„Hér áöur fyrr kusu mun færri kon-
ur en karlar, en konur hafa sótt á
og nú er sáralítill munur á kosn-
ingaþátttöku kynjanna. í forseta-
kosningunum 1980 geröist þaö
svo aö í fysta skipti hér á landi, aö
fleiri konur en karlar kusu, en mis-
munurinn er tæpt 1%.“
Er mlkill munur á þátttöku karla
og kvenna í starfi stjórnmálaflokk-
anna?
„Þaö hefur veriö mjög erfitt aö
fá upplýsingar um fjölda flokks-
bundinna manna hér á landi og
þaö sama gildir um nágrannalönd
okkar. Þó er taliö, aö í flestum
flokkum séu um 30—40% flokks-
bundinna manna konur. Á árunum
1980—1981 fór fram könnun á
vegum jafnréttisnefndar Reykja-
víkur, þar sem meöal annars var
spurt, hvort spuröur væri í stjórn-
málafélagi og ef svo væri hversu
marga fundi hann sækti á ári?
Rúm 15% karla og kvenna sögðust
vera í stjórnmálafélagi og rúm 6%
karla sögöust sækja 4 fundi eöa
fleiri á ári, en aöeins 2% kvenna.
Samkvæmt þessari könnun er því
allverulegur munur á stjórnmála-
þátttöku karla og kvenna í Reykja-
vík. Eftir því sem ég kemst næst
eru konur í stjórnmálafélögum í
Reykjavík frá 20—35% félags-
manna.
Ég hef athugað kynskiptingu
innan flokkanna fjögurra á lands-
fundum/flokksfundum, í miðstjórn
og framkvæmdastjórn flokkanna. í
Ijós kom, aö hlutfall kvenna er
langhæst í Alþýöubandalaginu, en
þar eru konur komnar í meirihluta
Rætt við Esther Guð-
mundsdóttur þjóðfé-
lagsfræðing og for-
mann Kvenréttindafé-
lags Islands. Undanfar-
ið hefur Esther safnað
upplýsíngum um
stjórnmálaþatttöku
kvenna hér á landi og
verlð þátttakandi í
samnorrænu verkefni
um konur og stjórnmál
á Norðurlöndunum.
í miðstjórn, og lægst hjá Fram-
sóknarflokknum. Þá má geta þess
í þessu sambandi, aö engin kona
hefur gegnt formennsku í stjórn-
málaflokki hér á landi og aöeins
fjórar konur hafa gengt því emb-
ætti á Noröurlöndunum og hafa
þær allar veriö norskar."
Nú jókst hlutur kvenna mjög í
síöustu sveitarstjórnarkosningum
eöa um 100%, hverju er þetta aö
þakka, aö þínu áliti?
„Þaö má ef til vill þakka þeirri
umræöu, sem farlö hefur fram á
undanförnum árum um jafnrétt-
ismál, þá sérstaklega umræöunni
um stööu kvenna í stjórnmálum,
sem meöal annars leiddi til þess
aö sérstakt kvennaframboð kom
fram í Reykjavík og á Akureyri við
síöustu sveitarstjórnarkosningar.
Viö þetta vöknuöu gömlu flokkarn-
ir af værum blundi og keþptust viö
aö fá konur á framboöslista sína.
Viö síöustu sveitarstjórnarkosn-
ingar buöu 3,474 einstaklingar sig
fram. Þar af voru 1067 konur eöa
tæpt 31% af frambóöendunum og
eru þaö V4 fleiri en í kosningunum
1978. Af öllum frambjóöendunum
náðu rúm 15% þeirra kjöri, en aö-
eins 8% kvenframbjóðenda og
rúm 18% karlframbjóöenda. Þetta
segir okkur þaö sem viö vitum
fyrir, aö konur eru ekki eins ofar-
lega á framboöslistum stjórnmála-
flokkanna og karlar.
Ef viö lítum nánar á úrslit sveit-
arstjórnarkosninganna þá sjáum
við aö konur eru orönar 12,5%
sveitarstjórnarmanna, en voru áriö
1978 6,2% og áriö 1974 3,7%.
í kaupstöðunum 22 eru nú rúm
19% bæjarstjórnarmanna konur. í
kauptúnum eru þær 16%, en í öör-
Daglegt
íf
Hildur Einarsdóttir
um hrepþum ekki nema tæp 10%.
Þaö virðist því vera auðveldara
fyrir konur aö komast í bæjar-
stjórn en hreppsnefnd."
Hver er skýring þín á því?
„Ein skýringin gæti veriö sú, aö
þegar kosiö er í bæjarstjórn eru
kosnir frá 7—21 maöur, — aöeins
tveir hreppar kjósa 7 hreppsnefnd-
armenn, en flestir kjósa 3 eöa 5,
þetta sýnir aö þegar kjósa á marga
er auðveldara fyrir konur að kom-
ast aö, en þegar kjósa á fáa er
oftast erfiöara fyrir konur aö hljóta
kosningu.“
Ef viö snúum okkur að Alþingi,
hver hefur þátttaka kvenna veriö
þar?
„Samtals 12 konur hafa veriö
kosnar á Alþingi. Aðeins 4 þeirra
hafa veriö kjördæmakjörnar, en 8
landskjörnar. Þær kjördæma-
kjörnu hafa allar veriö úr Reykjavík
og aöeins tvær landskjörnar hafa
veriö úr kjördæmi utan Reykjavík-
ur þ.e. úr Reykjaneskjördæmi og
Vestfjarðakjördæmi. Sjö þessara
kvenna hafa verið í Sjálfstæöis-
flokknum, 2 í Alþýöubandalaglnu,
1 í Alþýðuflokki, 1 í Framsóknar-
flokki og 1 úr Sosialistaflokknum.
Þaö má geta þess, aö konur hafa
sjaldan gegnt æöstu embættum
þingsins eða ríkisins. Ragnhildur
Helgadóttir er eina konan, sem
gegnt hefur deildarforsetaembætti
á Alþingi. Hún var forseti neöri
deildar 1961—62 og 1974—78.
Auöur Auöuns er eini kvenráð-
herra okkar, en hún var dóms- og
kirkjumálaráðherra frá október
1970 til júlí 1971.“
Hver er fjöldi kvenna á Alþingi
íslendinga og á þjóðþingum ann-
arra Noröurlanda?
„Staöan er þannig nú aö í Sví-
þjóö eru 28% þingmanna konur, í
Noregi 26%, í Danmörku 24% og á
fslandi voru konur 5% þingmanna
á síöasta þingi. Á meöfylgjandi
línuriti sést hver þróunin hefur ver-
iö. Þar kemur í Ijós, aö verulegar
breytingar veröa á 7. áratugnum
og í byrjun þess áttunda og má
rekja breytingarnar til vakningar
kvenna víða um heim og tilkomu
nýju kvennahreyfingarinnar."
Hvaö er aö segja um þátttöku
kvenna í sveitarstjórnum á Noröur-
löndum?
„Fjöldi kvenna í sveitastjórnum í
þessum löndum hefur auklst. Og
sums staðar hafa fariö fram skipu-
lagöar aögeröir í löndunum, til aö
hvetja fólk til að kjósa konur. Sem
dæmi má taka, aö í Noregi voru
kvennahreyfingarnar meö aðgeröir
í sveitarstjórnarkosningum 1971.
Voru útstrikanir notaöar á skipu-
lagöan hátt og nöfn kvenna á
framboðslistunum færö upp. Þetta
varö til þess, aö konur náöu meiri-
hluta í þremur bæjum, þar á meöal
í Osló. Vöktu þessar aögerðir
mikla athygli á sínum tíma og
héldu karlarnir, aö nú myndu kon-
ur taka viö stjórninni í landinu. En
þegar upp var staöiö uröu konur í
sveitarstjórnum í Noregi, eftir
þessar kosningar, 15% en höföu
áöur verið 9% af heildarfjölda
sveitarstjórnarmanna."
Hvernig er ástandiö, ef boriö er
saman hlutur kvenna á framboðs-
listum og svo hve margar konur
komast á þing?
„Við athugun hefur komiö í Ijós,
að Flnnar hafa sama hlutfall á
framboöslistum og á þingi og
sama er aö segja um Dani. Norö-
menn hafa hins vegar fleiri konur á
framboðslistunum en komast á
þing. Á íslandi eru langtum fleiri
konur á framboöslistum en kom-
ast á þing. Þetta sýnir enn skýrar
en viö sveitarstjórnarkosningar, aö
konur skipa ekki sæti ofarlega á
framboöslistum stjórnmálaflokk-
anna. Viö Alþingiskosningarnar
1979 voru konur V* frambjóöenda
og finnst mér þaö gefa til kynna aö
konur eru reiöubúnar aö gefa kost
á sér í framboö og axla þá ábyrgö,
sem fylgir starfi stjórnmálamanns-
ins.“
i hvaöa sætum voru þessar kon-
ur á framboöslistunum?
„Á árunum 1974—79 varö
aukning á fjölda kvenna, sem gáfu
kost á sér á framboöslistum flokk-
anna eins pg sést á töflu I:
En eins og sést á töflu II veröur
engin aukning á fjölda kvenna í aö-
alsætum, en konum sem varaþing-
mönnum fjölgar úr 15% í 24%. í
uppfyllingarsæti, sem hvorki eru
aöalsæti né varasæti fjölgar kon-
um úr 20% í 29%. Eftir aö hafa
kannaö þátttöku kvenna í stjórn-
málaflokkum, í sveitarstjórnum og
á Alþingi, tel ég mig sýna, aö
stjórnmálaþátttaka kvenna hefur
ekki aukist hér á landi í sama mæli
og á öörum Noröurlöndum.“
Hverjar telur þú orsakirnar vera
fyrir þessu?
„Þaö er erfitt aö segja hverjar
þær eru, því svo til engar rann-