Morgunblaðið - 27.05.1983, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MAÍ1983
P IUX U R
STUxKA
Þetta er lokagreinin ígreinaflokki, sem Mbl. hefur að undanförnu birt um ófrjó-
semi, getnað og þungun eftir dr. Robert H. Glass og dr. Ronald J. Ericsson. í
þessarí grein ræða höfundarnir m.a. um möguleika á að ráða kynferði barns við
getnað og um ófrjósemi af völdum sýkingar í neðri hluta kviðarhols.
Sp. Ég hef lesiö, aö sumir
karlmenn geti eingöngu syni, en
aörir karlmenn séu eingöngu
faerir um aö geta dætur. Er þetta
sannleikanum samkvæmt?
Sv. Þaö liggja ekki fyrir neinar
sannanir, sem renna stoöum undir
þá skoöun, aö sumir karlmenn séu
eingöngu færir um að geta börn af
ööru kyninu en ekki af hinu. Þær
ýmsu læknisfræöilegu upplýsingar,
sem fengist hafa, bæöi um þá
karlmenn, sem getiö hafa börn, og
eins um karlmenn meö einhverja
þá Itffræöilega ágalla sem gera þá
ófrjóa, hníga í reynd allar í þá átt
aö renna stoðum undir þá skoöun,
aö allir karlmenn séu færir um að
geta börn af báöum kynjum.
Fræðilega séö ætti helmingur
sáöfrumanna aö hafa x-litninga
(fyrir kvenkyn) og helmingurinn
y-litninga (fyrir karlkyn). Vísindaleg
greining á x- og y-litningum í sýn-
ishornum af sæöi ýmissa hópa
karlmanna hefur leitt til niöur-
stööu, sem styöur hiö fræöilega
álit vísindamanna um aö litn-
ingarnir x og y skiptist til helminga
í sæöi karlmanna.
Eingöngu dætur
Sp. Við hjónin eigum þrjár
dætur, en okkur langar mjög
míkið til aö eignast son. Eru
minni líkur á því, aö viö eignumst
son, úr því að viö höfum þegar
eígnast þrjár dætur?
Sv. Nei. Líkurnar á að eignast
son eru ofurlítiö meiri en 50 á móti
50, því á mót' hverjum 100 fædd-
um stúlkum fæöast 105 drengir.
Líkurnar viö getnað á því, hvort
barniö veröur stúlka eöa drengur,
eru hinar sömu í hverju tilviki, al-
veg án tillits til þess, hve margar
dætur hjónin hafa áöur eignast. Ef
viö föllumst á réttmæti ofan-
greindrar skiptingar, 50 á móti 50,
þá eru líkindin á þvt aö eignast
næst dreng álíka mikil og þegar
maöur hendir upp krónupeningi og
upp kemur annaö hvort fiskurinn
eða landvætturin. Líkindin viö
fyrsta kast eru einn af tveimur
kostum eöa 50 á móti 50. Viö aö
kasta peningnum í annaö sinn og í
öllum köstum, sem á eftir fara,
halda líkindin á annarri hvorri út-
komunni áfram aö vera hin sömu
og viö fyrsta kastiö.
Mjög margt fólk álítur, aö líkind-
in á því, aö hjón eignist næst dótt-
ur, aukist verulega, ef þau eiga til
dæmis þrjár dætur fyrir. En þaö er
langt því frá, aö líkurnar á, aö
næsta barn veröi einnig stúlka,
aukist, þær halda áfram aö vera
allt aö því 50 á móti 50. Áöur en
hjón eignast börn eru hins vegar
líkurnar á því aö eignast þrjár
stúlkur í röö einn á móti átta eöa
þaö má segja, aö líkurnar séu einn
á móti sjö, aö hjónin eignist ekki
þrjár dætur í röö.
Þegar um fimm dætur (eða syni)
er aö ræöa í einni fjölskyldu, eru
líkindin einn á móti 32. Þannig má
búast viö því, aö af 32 fjölskyldum,
sem eiga fimm börn, eigi ein hjón
fimm dætur (eða 5 syni).
Að ráða kynferði barns
Sp. Þaö er fullyrt, aö til sóu
margar svokallaðar aöferöir til aö
ráöa því, hvort barnið, sem getiö
er, veröur drengur eöa stúlka.
Hvernig get ég vitað, hvort þess-
ar aðferöir séu áreiðanlegar eða
ekki?
Sv Hafi aðferöin viö aö ákvaröa
kynferði barns viö getnaö ekki ver-
iö tekin til nákvæmrar vísindalegr-
ar athugunar og prófunar á rann-
sóknarstofu eöa á sjúkrahúsi eöa
hafi þessi aöferö ekki hlotiö viöur-
kenningu og staöfestingu af hálfu
hlutlausra sérmenntaöra fag-
manna á þessu sviöi, þá eru allar
líkur á þvt, aö sú aðferö sé ekki
örugg og áreiöanleg. En hafi hins
vegar veriö ritaö um slíka aöferö í
vísindalegu læknariti og staöfest í
öörum slíkum ritum, og hafi klín-
ískar niöurstööur rannsókna á aö-
feröinni veriö birtar öllum almenn-
ingi, og aöferöin hlotiö samþykki
læknastéttarinnar, þá eru meiri lík-
indi á, aö sú aöferö sé áreiöanleg.
Vitneskja um
kynferði fósturs
Sp. Get ég vltaö um kyn barns-
ins míns, áöur en þaö fæöist?
Sv. Sérstök litningaprófun, sem
gerö er á frumum í legvatninu,
munu leiöa í Ijós annaö hvort xx-
(kvenkyns) eöa yy-litninga (karl-
kyns). Hins vegar munu það vera
fá sjúkrahús, sem láta gera slíkar
litningaprófanir eingöngu til þess
aö seöja forvitni veröandi foreldra
í þessum efnum.
Fyrir allmörgum árum var skýrt
frá greiningu á kynferöi barna í
móöurkviöi með þvi að taka flagn-
aöar fósturfrumur, sem finna má í
legháisslími móöurinnar, til rann-
sóknar. Aö okkar áliti er kyn-
greining, sem gerö er á þennan
hátt, ekki sérstaklega áreiöanleg.
Seint á meögöngutímanum er
unnt aö greina útlínur pungsins hjá
drengfóstri meö því aö beita
hljóöbylgjutækni. Mælingar á
magni testosteróns eóa öörum
hormónum í blóöi móöurinnar, svo
og athuganir á samsetningu leg-
vatnsins, geta einnig gefið ákveö-
na vísbendingu um kynferöi fóst-
ursins. Allar þessar aöferöir eru
þó, enn sem komiö er, á rannsókn-
arstigi og hafa enn ekki veriö tekn-
ar upp sem fastur liöur í venjulegu
lækniseftirliti meö verðandi mæör-
um.
Samruni sáðfrumu
og eggs
Sp. Hvaö veröur um sáöfrum-
una, þegar hún er loks komin inn
í eggið?
Sv. Um leiö og sáöfruman ryöur
sér braut inn í eggiö, fer höfuö
hennar aö stækka og leitar inn til
kjarna eggfrumunnar. Þegar höfuö
sáöfrumunnar nálgast kjarna
eggfrumunnar, bresta himnur, sem
umlykja kjarna eggfrumunnar og
höfuö sáöfrumunnar, og litn-
ingarnir í höföi sáöfrumunnar og
litningarnir í kjarna eggfrumunnar
raöa sér upp hver andspænis öör-
um í sérstakan sveig. Hali sáö-
frumunnar færist einnig inn í egg-
frumuna á þeim stað, þar sem hún
brast. Þaö kann vel aö vera, aö
hali sáðfrumunnar flytji egginu
vissa orkuþætti.
Sp. Hve lengi lifa sáðfruman og
eggið?
Sv. Heppilegasti mátinn til aö
ákvaröa líflengd sáöfrumunnar er
sá, aö hún getur veriö fær um aö
frjóvga eggiö allt aö 48 klukku-
stundum eftir aö sáöfalliö hefur átt
sér staö. Hvaö eggið snertir, þá
getur þaö frjóvgast á 12 og allt aó
24 klukkustundum eftir aó egglos
hefur átt sér stað. Þaö kemur fyrir,
þó sjaldan, aö hægt er aö finna
kvikar sáöfrumur í slími leghálsins
allt aö sex til sjö dögum eftir aö
samræöi átti sér staö síöast. Það
er þó mjög vafasamt, aö þessar
sáöfrumur séu færar um aö frjóvga
egg.
Hætta á ófrjósemi
vegna fóstureyðingar
Sp. Fyrir um þaö bil þremur ár-
um var framkvæmd fóstureyöing
hjá mér af læknisfræöilegum
ástæðum, og var ég þá komin
átta vikur á leiö. Getur þessi fóst-
ureyöing haft áhrif á frjósemi
mína?
Sv. Hafi í sambandi við fóstur-
eyöinguna komiö síöar til ein-
hverra kvilla eöa eftirkasta eins og
til dæmis sýkingar eöa bólgu í
kynfærum eöa í legi, þá gæti slík
sýking borizt upp í eggjaleiöarana
og þar meö stofnaö frjósemi kon-
unnar í hættu.
Stundum kemur fyrir, aö víkkun,
sem gerö er á leghálsi, samfara
skafningu á legbeöi viö fram-
kvæmd fóstureyöingar, nemur á
brott of mikiö af þekjuvefjum leg-
beösins, og legiö særist þaö illa,
aö síöar myndist í því ör á víö og
dreif. Þetta mun einnig gera þaö
aö verkum, aö frjósemi konunnar
minnkar, og séu slík ör á stórum
svæöum í legi konunnar, getur svo
SLICK 50 TORFÆRUKEPPN! AKUREYRI
Islandsmeistarinn
er meðal keppenda
Það verða vegleg verðlaun sem ökukappar í Slick
50-torfærukeppni Bílaklúbbs Akureyrar á sunnu-
daginn geta unnið til. Sjö þrautir verða eknar í
malarnámunum í Glerárdal og sigurvegari hverrar
þeirra hlýtur 2.500 krónur að launum, en sex kepp-
endur eru skráðir til leiks.
Torfæra þessi er sú fyrsta á árinu
og er liður í islandsmeistarakeppn-
inni í torfæruakstri. Allir helstu tor-
færukappar sl. árs mæta til leiks,
þeirra á meöal Bergþór Guöjóns-
son á Willys, sem varö íslands-
meistari 1982. Þeir Halldór Jó-
hannesson og Bjarmi Sigurgarð-
arsson, báðir á Willys, munu vænt-
anlega reyna allt til aö leggja Berg-
þór aö velli, en hann hefur veriö
sigurvegari í fjölmörgum torfæru-
keppnum undanfarin ár. Keppnin á
sunnudaginn hefst kl. 14.00 og
verður rallkappinn Ómar Ragn-
arsson kynnir hennar. — G.R.
Akureyringurinn Halldór Jóhanneeaon veröur ekæöur á heimavelli í torfærukeppni Bílaklúbbs Akureyrar.
Ljósm. Mbl. Gunnlaugur R.