Morgunblaðið - 09.08.1983, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 1983
Jtttfgtntliliifeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, simi 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. ó mánuöi innanlands. f lausasölu 18 kr. eintakiö.
Að lokinni
Keflavíkurgöngu
Fyrir Keflavíkurgönguna
létu aðstandendur hennar
í það skína að nú væri til
göngunnar stofnað af meiri
víðsýni en áður, ekki væri
lengur lagt höfuðkapp á slag-
orðin: ísland úr NATO! —
Herinn burt!, það væri gengið
í þágu alls mannkyns og ekki
síst barnanna, sagði í áskorun
59 fóstra sem birtist eins og
auglýsing í blöðum. Samtök-
um herstöðvaandstæðinga
sem eru ekki annað en deild í
Alþýðubandalaginu hefur eins
og þremur eldri samtökum
með sama markmið gjörsam-
lega mistekist að sannfæra
meirihluta íslendinga um að
þeir væru betur komnir varn-
arlausir en í samstarfi við
friðsamar nágranna- og vina-
þjóðir.
Best geta menn gert sér
grein fyrir stefnu herstöðva-
andstæðinga með því að hugsa
um það sem þeir tala aldrei
um, sífellt meiri umsvif sov-
ésku hernaðarvélarinnar í
næsta nágrenni íslands. Um
það tala þeir aldrei en þeim
mun meira um hitt hve mikil
hætta íslendingum stafi af
bandaríska hernum. Her-
stöðvaandstæðingar töldu sér
trú um það fyrir gönguna frá
Keflavík á laugardaginn að nú
hefðu þeir meiri byr en nokkru
sinni fyrr, enda hefðu þeir fal-
ið rækilega kröfuna um varn-
arlaust Island gagnvart sov-
ésku hernaðarvélinni. Að lok-
inni Keflavíkurgöngu standa
herstöðvaandstæðingar fram-
mi fyrir því að hvorki sprengj-
an í Hiroshima, friðarhreyf-
ingar í útlöndum, stjórnar-
andstaða Alþýðubandalagsins
né fréttir um olíustöð í Helgu-
vík, flugskýli, flugstöð eða
ratsjárstöðvar megna að
fjölga göngumönnunum.
Fyrir göngudaginn sjálfan
lögðu herstöðvaandstæðingar
sig í líma við að draga upp hið
háleita markmið ferðar sinn-
ar, en á laugardaginn gátu
þeir á Þjóðviljanum ekki ham-
ið sig lengur, hræðsluáróður-
inn flæddi um síðurnar og
varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli breyttist í skotmark.
„Völlurinn er framvarðarpóst-
ur ... Hlutverk hans er að
leiðbeina og stýra hugsanlegri
kjarnorkuárás á Sovétríkin.
Og hlutverk hans er að taka
við fyrstu árás komi til stríðs."
I þessum orðum felst kjarninn
í boðskap herstöðvaandstæð-
inga hin síðari ár: Af því að
það á að nota ísland til kjarn-
orkuárásar á Sovétríkin hafa
Sovétmenn réttmæta átyllu til
að gera kjarnorkuárás á ís-
land. Herstöðvaandstæðingar
ganga misjafnlega langt í
þessu máli. 1980 héldu þeir því
til dæmis blákalt fram að
kjarnorkuvopn væru á íslandi.
Sú staðhæfing stenst ekki
frekar en fullyrðingin um að á
íslandi sé búnaður til árása á
Sovétríkin.
Hvers konar lygaupplýs-
ingamiðlun í von um að með
henni verði fjöldi fylgismann-
anna aukinn hefur sett vax-
andi svip á málflutning her-
stöðvaandstæðinga. Þeir menn
sem í raun eru þeirrar skoðun-
ar að það sé lýðræðisþjóðun-
um fyrir bestu að leggja niður
eigin varnir því að annars eigi
þær á hættu að Sovétmenn
kasti á þær kjarnorkusprengj-
um þora auðvitað ekki að
segja hug sinn allan fyrir vest-
an járntjald.
Það sannaðist enn í Kefla-
víkurgöngunni 6. ágúst 1983 að
málflutningur herstöðva-
andstæðinga höfðar alltaf til
sama fólksins og svipaðs
fjölda manna og þegar fyrsta
gangan var farin 1960. Miðað
við fjölgun íbúa á höfuðborg-
arsvæðinu síðastliðin 23 ár
hefur hlutfallslegt fylgi her-
stöðvaandstæðinga minnkað
enda er þeim sjálfum ljóst, að
samtök þeirra eru ekki lengur
þverpólitísk heldur hreyfing
ákafra alþýðubandalags-
manna og hópa ungs fólks sem
skipa sér vinstra megin við Al-
þýðubandalagið í stjórnmála-
baráttunni. Einmitt með þessa
staðreynd í huga vakti ein-
dreginn stuðningur kvenna-
framboðsins í Reykjavík og
harðorð ályktun þess til stuðn-
ings við Keflavíkurgönguna
sérstaka athygli.
Á þeim 34 árum sem liðin
eru síðan Islendingar gerðust
stofnaðilar Atlantshafsbanda-
lagsins nefur skapast almenn-
ur og ótvíræður stuðningur
þjóðarinnar við þá. stórpóli-
tísku ákvörðun, meiri sam-
staða er um hana nú en
nokkru sinni fyrr. Sömu sögu
er að segja um þá staðreynd að
landvarnir séu nauðsynlegar á
íslandi. Hin síðari ár hafa um-
ræður vaxið um það að íslend-
ingar ættu sjálfir að huga
meira að vörnum lands síns og
eigin öryggi. Sú skoðun nýtur
þverpólitísks fylgis og mál-
svörum hennar er jafnframt
ljóst að dvöl bandaríska varn-
arliðsins á íslandi er lóð á vog
friðar en ekki uppgjafar og
ófriðar.
Bæta verður útgerðinni
útgjaldaaukninguna í kjölfar
gengislækkunarinnar
— segir Matthías Bjarnason, ráðherra, um ráðstöfun gengismunar
„MÉR finnst vera búið að blása
ráðstöfun gengishagnaðar fullmikið
upp. Sá gengishagnaður, sem hér er
um að rsða, er ekki nema upp í aðra
nös á ketti miðað við þann heildar-
vanda, sem sjávarútvegurinn stend-
ur í nú. Tal, bsði einstakra manna
og blaða, þar á meðal Morgunblaðs-
ins, að það sé fordsmanlegt að fsra
til fjármagn, kemur mér algjörlega á
óvart Þegar gengi er breytt og hefur
verið breytt á undanförnum árum,
eru það ekki allar greinar útflutn-
ings, sem þurfa þá gengisbreytingu,
heldur höfuðgreinarnar. Því er auð-
vitað nauðsynlegt að einhver til-
fsrsla eigi sér stað og verður ekki
hjá því komizt,“ sagöi Matthías
Bjarnason, heilbrigðis- og trygg-
ingmálaráðherra, meðal annars er
Morgunblaðið rsddi við hann um
vanda sjávarútvegsins og ráðstöfun
gengishagnaöar.
„Mér er alveg ljóst, að við
hverja gengislækkun fá útflutn-
ingsgreinarnar fleiri krónur og
meira úr að spila og þörf þeirra er
ákaflega mismunandi hverju
sinni. Hins vegar er útgerðin sá
aðili í sjávarútvegi, sem aðeins
fær hina neikvæðu hlið gengis-
breytingarinnar vegna þess, að
skuldir hennar hækka sem gengis-
fallinu nemur. Það hlýtur hver að
skilja, að eftir því, sem skuldir
hækka að krónutölu, eykur það á
þrýsting útgerðar um hærra fisk-
verð og hærra fiskverð, án þess að
um aukningu útflutnings verði að
ræða, kallar á nýja og nýja geng-
islækkun. Þannig höldum við
áfram í þeim vitleysislega hring-
dansi, sem hefur átt sér stað mörg
síðustu ár eða áratugi.
Mér er alveg ljóst, að gengis-
hagnaður af skreið er sjálfsblekk-
ing á meðan skreiðin fer ekki úr
Matthías Bjarnason
landi og því síður er vitað hvenær
hún fæst greidd. Kostnaður
skreiðarframleiðenda er mikill,
bæði rýrnun á birgðum og mikil
vaxtabyrði, þannig að allt er þetta
deila um keisarans skegg. Salt-
fiskverkunin hafði góða afkomu
1979, 1980 og mjög þokkalega 1981
og mér er alveg ljóst að staða
saltfiskframleiðenda hefur
hrapallega versnað. Ráðstöfun
gengishagnaðar er auðvitað ekki
réttlætanleg með því að segja, að
hver útflutningsgrein eigi að hafa
allan sinn gengishagnað, en sá
þáttur útgerðarinnar, sem fær
ekkert annað en neikvæð áhrif
gengisbreytingarinnar eigi helzt
ekkert að hafa. Það verður engin
úrlausn fyrir fiskframleiðendur og
útflytjendur í framtíðinni, ef út-
gerðin verður stöðvuð með slíkum
ráðstöfunum. Mér er alveg ljóst,
og í þeim sporum stóð ég oft, að
það eru erfið spor, sem sjávarút-
vegsráðherra stendur núna í og
þau verða ekki leyst með einhverj-
um gifuryrðum frá hinum og þess-
um, sem bara líta á hlutina frá
þrengsta sjónarhorninu. Við verð-
um að líta á þessa hluti frá sjávar-
útveginum í heild og taka skyn-
samlega og sanngjarna afstöðu.
Kg endurtek það að ráðstöfun
gengishagnaðar er ekki nema lítill
hluti af þessu stóra dæmi og ekki
ástæða til að gera þetta óskaplega
veður út af því. Það er ekki búið að
afgreiða þetta innan ríkisstjórn-
arinnar ennþá, það er ósköp eðli-
legt að það taki tíma. Það er vandi
að jafna á milli og ef menn segja,
að þessi og hinn eigi það, sem hver
grein gefur, þá verður þessi vandi
enn meiri, því við, sem viljum líta
á hagsmuni sjávarútvegsins í
heild, getum ekki tekið undir
þetta. Við viljum fara gætilega og
ég vil enn einu sinni brýna fyrir
leiðarahöfundum þess blaðs, sem
ég held mest upp á, Morgunblaðs-
ins, að hafa í huga, þegar talað er
um hverjir eigi gengismun, að það
eru fleiri en útgerðin, sem bera
skaða. Allur almenningur verður
að taka á sig hina neikvæðu hlið
gengisbreytinga. Sjómenn eru líka
þátttakendur í að framleiða þær
birgðir, sem til eru í landinu og
það er ekkert óeðlilegt, að þeir fái
eitthvað i sinn hlut. Tilfærsla
fjármagns á alveg eins rétt á sér
og hún hefur alltaf átt rétt á sér
og Sjálfstæðisflokkurinn, bæði
með Biarna Benediktsson og þar
áður Olaf Thors í broddi fylk-
ingar, markaði mjög líka stefnu og
hér er verið að fara. Þá þótti mér
hún góð og mér þykir hún enn
góð,“ sagði Matthías Bjarnason.
Saltfiskframleiðendur
hafa tekið tugi milljóna
úr verðjöfnunarsjóði
— þrátt fyrir góöa afkomu undanfarin ár, segir Kristján Ragnarsson
„FRÁ því að ákveðið var að breyta
skráningu gengis íslenzku krónunn-
ar í lok maí hefur gengi Bandaríkja-
dollars, sem afurðir okkar eru aðal-
lega seldar fyrir, hækkað um 22%. I
þessum umræðum um gengismun-
inn hefur alltaf verið talað eins og
taka ætti allan gengismun af fisk-
framleiðendum, sem er misskilning-
ur, þar sem ekki á að taka nema
10% eða innan við helming af þeim
mun, sem þarna skapast. Að mínu
mati er þarna um að ræða flutning
til þeirra, sem fisksins afla og hafa
fengið allt of lágt verð fyrir hann
miðað við það söluverð, sem fæst
fyrir sama fisk,“ sagði Kristján
Ragnarsson, formaður og fram-
kvæmdastjóri LÍÚ, er Morgunblaðið
ræddi við hann um ráðstöfun geng-
ismunar.
„Það er hins vegar útgerðin, sem
verður fyrir útgjaldaaukningu
vegna gengisbreytingarinnar
vegna þess að öll lán eru gengis-
trygKÓ og rekstrarvörur eru mikið
til tengdar erlendum gjaldmiðli.
Það, sem þarna er verið að gera er
að jafna hlut útgerðar og fisk-
vinnslu. Að mínu mati væri mjög
óeðlilegt að taka af einni vinnslu-
grein en ekki annarri, heldur á
eitt yfir alla að ganga í þessu efni
og í úthlutun þessa gengismunar
er nú verið að tala um að fara
nýjar leiðir, meðal annars að
skipta 100 milljónum eftir afla-
Kristján Ragnarsson
verðmæti skipanna á síðasta ári,
þannig að þar fá allir hlut og 200
milljónir verði notaðar til þess að
jafna lánskjör frá þvi sem var og á
að veita út á öll lán, sem veitt eru
eftir 1. júlí 1975. Þá urðu lán Fisk-
veiðasjóðs að öllu gengistryggð.
Þetta er ekki ný aðferð og þeir,
sem eiga eldri skip hafa áður notið
slíkrar fyrirgreiðslu. Þegar um er
að ræða gengisbreytingar síðustu
25 árin hefur þetta verið gert að
meira eða minna leyti.
Það er rangt, sem haldið hefur
verið fram, að þetta sé einhver
sérstök tilfærsla til togaranna.
Bátarnir fá út úr þessum 100
milljónum það sem þeim ber og
það er fjöldi lána vegna breytinga,
endurbóta og vélarskipta, sem
hafa verið veitt úr Fiskveiðasjóði
eftir 1. júlí 1975, þar sem bátarnir
eiga hlut að máli. Einnig hefur
sjávarútvegsráðherra fallizt á
það, að takmarka fjárveitingu til
einstakra skipa við 2,5% að heild-
arupphæðinni, þannig að þess er
gætt að einstök skip fái ekki óeðli-
lega mikið miðað við önnur. Um
þessa ráðstöfun hefur verið nokk-
uð gott samráð milli ráðuneytisins
og samtaka útvegsmanna.
Ég vil einnig vísa til þess, að
afkoma saltfiskvinnslunnar hefur
verið mjög góð undanfarin ár.
Samkvæmt tölum þjóðhagsstofn-
unar hefur þetta verið 7 til 10%
hagnaður og samt sem áður hafa
saltfiskframleiðendur undanfarin
ár ekki haft meiri trú á verðjöfun-
arsjóði fiskiðnaðarins, sem nú er
þeim svo kær, að þeir hafa tekið
tugi milljóna út úr honum undan-
farin ár, þrátt fyrir verulegan
hagnað vinnslunnar. Ég sé þess
vegna engar forsendur fyrir því,
að einhverjar aðrar reglur gildi
um gengismun af saltfiskfram-
leiðslu en öðrum framleiðslu-
greinum," sagði Kristján
Ragnarsson.