Tíminn - 14.08.1965, Side 8

LAUGARDAGUR 14. ágúst 1965
SEXTUGU
r»
bóndi i Skógahlíð
Reykjahverfi í Suður-Þingeyjar-
sýslu er sumarprúð sveit og gras
gefin, en getur orðið snjóþung í
hörðum vetrum. Ræktunarskilyrði
eru mikil heima um sig, og heiðar
lönd í nánd ti) sumargöngu sauð-
fjár. Dálítil lnxgeng á rennur
langleiðis eftir sveitinni. Hún til-
heyrir vatnas' æði Laxár, sem
xenna er við Aðaldal. Sunnarlega
í Reykjahverfi er hveraland með
gjósandi hveriím og miklu magni
sjóðandi vatns Þar er gróðurhúsa
rækt „GarðraPktarfélags Reyk-
hverfinga“. Hveragosin eru eitt af
því, sem gefui sveitinni svip, og
nafn sitt dregur hún af þeim. Hver
irnir halda án ofláts merki hennar
á lofti.
Stuttu norðsn við hveralandíð
hefur Landnánt ríkisins haslað sér
völl og hafið miklar landbætur á
jörðunum Þverá og Heiðarbót,
sem fóru í eyði fyrir skömmu, en
eru nú aftur fyrir tilverknað rík-
isins að byggjast. Verður ekki ann
að með réttu sagt, en þeir, sem
stjórna Landnámi ríkisins, hafi
farið vel með vald sitt að velja
þennan stað til eflingar ábtlegri
byggð.
Eitt af því, sem sannar glögg
lega að þarna er grundvöllur fyrir
blómlegan bús'kap, er nýbýlið
Skógahlíð, sem er næsti bær fyrir
norðan jarðir Landnámsins.
Fátækur maður, Sigurður Pál§
son, stofnaði þetta býli fyrir 26
árum á landi, sem var síður en
svo betra undir bú en Þverá og
Heiðarbót. Nú hilhr frá þjóðveg
inum þar að sjá miklar og fallegar
byggingar fyrir menn og búpening
á víðáttumiklu túni.
í augum þeirra, sem þekkja
tvenna tímana, er sem þarna hafi
ævintýri gerzt. Og víst er það af-
rek, sem þarna hefur verið unnið,
frásagnarvert, — og það fólk, sem
afrekið vann. virðingarvert.
Sigurður Pálsson bóndi í Skóga
hlíð er fæddur 2. ágúst 1905. Fað
ir Sigurðar var Páll bóndi í Skóg
um, sem er næsti bær fyrir norð
an Skógahlíð, Sigurðsson bónda í
Dýjakoti Árnasonar frá Skógum.
Móðir Sigurðar — kona Páls —
var Hólmfríður Jónsdóttir, Árna-
sonar bónda á Skútustöðum. Hún
var systir hins kunna manns Sig-
urðar Jónssonar bónda á Yztafelli.
ráðherra 1917—1920
Páll og Hólmfríður voru mjög
fátæk og hún frá unga aldri til
æviloka fötluð af völdum liðagigt-
ar. Ómegð var allmikii Sigurður
varð snemma að vinna svo sem
hann frekast gat. enda harðskarp
ur. Hins vegar virtist hann ekki
sterkbyggður og var heilsuveill.
Jarðnæði í Skógum var þröngt.
því Páll hafði aðeins part af jö.ð
inni. Þegar Dýjakot fór úr byggð,
keypti Sigurður það og hafði þar
fénað. eins og á beitarhúsum frá
Skógum
Fjárhagur vat þröngur og
kreppur riðu yfir ein af annari.
Eigi að síður var Sigurður svo
djarfhuga og bjartsýnn, að hann
réðst í stofnun nýbýlisins Skóga
hlíðar 1939 í landi Dýjakots. Þótti
ýmsum það ofdirfsku fyrirtæki og
óþarft af ókvæntum manni. Spárn
ar voru misjafnar um framtíðina.
En fyrirtækið hefur lánazt vel,
,þó erfiði hafi það kostað og harð-
fylgi.
Sigurður gifti sig 1944. Kona
hans er Aðalheiður Þorgrímsdótt
ir frá Miðhlíð á Barðaströnd,
Ólafssonar bónda í Litlu-Hlíð. Móð
ir hennar — kona Þorgríms —
er Ólína Ólafsdóttir, bónda í
Miðhlíð.
Aðalheiöur er talin valkvendi.
BÖrn þeirra eru (i aldursröð
talin):
1. Unnur, gift Páli Sigvaldasyni,
bónda í Klifshaga í Norður-Þing
eyjasýslu.
2. Hóimfríður, ógift, heima.
3. Árdís, býr með unnustu sínum,
Tryggva Óskarssyni, á Þverá í
Reykjahverfi (nýbýli í landi rík-
isins).:
4. Þorgrímur, heima, 14 ára.
5. Kristján, heima, 12 ára.
Einn uppeldisson, Björn Ófeig
Jónsson, eiga Þau. Hann er kom
inn yfir tvítugt. Er systursonur
Sigurðar. Vinnur ötullega að
búinu í Slcógahlíð og nýtur sömu
réttinda þar og hin börnin
Öll eru börnin mannvænleg.
Sigurður í S'kógahlíð býr vænu
búi, hefur bæði sauðfjárrækt og
kúabú Afurðir hefur hann góðar.
Gætir þess jafan vel að hafa næg
ar fóðurbirgðir
Tún býlisins veiður að stærð
hátt á þriðja tug hektara. þegar
búið er að fullganga frá þeim
spildum. sem nú eru í vinnslu
íbúðarhúsið, sem hann byggði
1939. stækkaði hann og færði til
nýrrar tízku árið 1959.
Peningshús þau, eí nann réigti1
af vanefnum frumbýiingsáránná,,
hefir hann jafnað við jörðu og
reist önnur i þeirra stað — og er
haft eftir þeim, er vitað gátu, að
þau væru, Þega þau voru byggð,
laust fyrir 1960- vönduðustu pen
íngshús á landinu að öllum frá-
gangi
Viðhald bygginga þessara hjá
Sigurði er tii fyrirmyndar, því
hann gengur með afbrigðum
Framhald á d)s 12

hanna Stefánsdóttir
frá Arndísarsföðym
Fimmfygyr á mánudág:
m\ *
bóndi Sfóru-HiBdisey
Þann 16- þ. m. verður fimmtug
ur Guðmundur Pétursson bóndi á
Stóru-Hildisey í Austur-Landeyj-
um. Eg ætla mér ekki að fara
að skrifa langa afmælisgrein um
Guðmund, enda veit ég að hon
'r enginn velgjörningur í
þvi, en mér finnst að gjavnan megi
geta góðra manna á merkis tíma
mótum í ævi þeirra, og það með
in þei' 5nn standa á hátindi Ufs
ins o*' Það vil ég segja að
fimmtugir menn gerí. Það má
með sanni segja að Guðmundur
hefur afkastað miklu verki þó
ekki sé hann nema fimmtugur og
mættu margir vera hreyknir af
slíku dagsverki þó þeim entist
aldur til sjötugs.
Guðmundur hefur hýst jörð
sína glæsilega bæði fyrir menn
og skepnur og ber umgengni ÖH
vott um snyrtimennsku. Stórum
mýrarflákum, sem illir voru yfir
fe ðar hefur hann breytt i grös
ug tún.
Eg ætla ekki að fara að telja
hér upp allt það, sem Guðmundur
hefur gert um dagana, nefndir,
stjórnir félaga og því um líkt,
sem hann hefur tekið þátt í, en
hins vfl ég geta að allir munu
sammála um að abtaf hefur það
rúm verið vel skipað, sem Guð-
mundur hefur verið í hvcrt, sem
það hefur verið til sjós eða lands,
en sjómaður var hann framan af
ævi jafnframt því, sem hann vann
heimili foreldra sinna, en hann
er næst elztur af 14 börnum
þeirra Péturs Guðmundssonar og
Soffíu Guðmundsdóttur og elzti
sönurinn, svo ekki er að efa að
hann hefur snemma orðið að
vinna hörðum höndum, og er mér
ekki grunlaust um að þau störf,
sem Guðmundur varð að leysa af
hendi fyrir 35 árum væru nú í
dag kölluð þrælkun.
En hvað um það, manninum
hefur vaxið fiskur um hrygg og
ævinlega staðið vel undir sinni
byrði. Eg varð þeirrar gæfu að-
njótandi að eiga nokkra samleið
með Guðmundi fyrir rúmum tutt
ugu árum, þá var hann einn af
stjórnendum Ungmennafélagsins
Dagsbrún i Landeyjum og reynd
ist hann þá eins og alltaf hinn
sanni drengskaparmaður og latti
hann sízt til hinna stærri átaka
enda manninum ekki fisjað sam-
an, og var, sem hann heiði sanna
nautn af átökum.
Það er ánægjulegt nú á þess-
um tímamótum í ævi þinni að sjá
árangurinn af þínu þrotlausa starfi
í þágu framtíðarinnar, það hef-
ur verið unnið með dugnaði, dreng
skap, og fyrirhyggju, og blessazt
vel.
Við hjónin samgleðjumst þér og
konu þinni innilega á þessum
tímamótum, og óskum sveitinni
þinni til hamingju með sína styrku
stoð þar, sem þú ert megi hún
eignast. sem allra flesta Þegna
líka þér að atgervi og áræði Þá
mun henni vel farnast. Lifðu heill
IJ.
Hinn 5. júlí síðast liðinn andað
ist á fjórðungssjúkrahúsinu á Ak
ureyri Jóhanna Stefánsdóttir frá
Arndísarstöðum, en við þann bæ
var hún löngum kennd af vinum
sínum og kunningjum. Ég er ein
í hópi margra, sem átti því láni að
fagna að kynnast Jóhönnu og
njóta vináttu hennar og gestrisni
og þess andlega fjörs, sem var
einkenni hennar. Mig langar til
að minnast hennar hér með ör-
fáum orðum.
Jóhanna var fædd að Tungu á
Svalbarðsströnd 2. júlí 1870 og
var því nýlega orðin níutíu og
fimm ára, er hún andaðist. I
Tungu bjuggu þá foreldrar henn-
ar, Stefán Magnússon og Elín
Helgadóttir. Faðir Elínar, Helgi
Helgason, var fóstursonur Ólafs
Stephensen i Viðey, lærði prent
araiðn með tilstyrk hans og starf-
aði við Viðeyjarprent, og þar ólst
Elín, móðir Jóhönnu, upp á sann-
kölluðu menntasetri, þar sem
gnægð var bóka. Bernskudaga
sinna í Viðey minntist hún löng-
um, og um þann stað lék emn-
ig ljómi í vitund dóttur hennar,
sem tók i arf frá móður sinni ást
á bókum einkum þó ljóðabókum.
Eftir að prentsmiðjan í Viðey var
lögð niður, fluttist Helgi prentari
til Akureyrar og stundaði þar
prentaraiðn Elín giftist fyrst Jóni
Laxdal frá Akureyri, en missti
hann j.og giftist síðai: Stefáni í
Tungu. Hann andaðist er Jóhanna,
dóttir hans, var um fermingarald-
ur. Tók þá bróður hennar við búi
i Tungu, og var hún fyrst vinn-
andi hjá honum. Jóhanna var bráð
þroska og mjög bókhneigð. Hug-
ur hennar stóð til mennta, en á
þeim tímum var sú menntaleið
einna vænlegust konum að komast
í vist á góð heimili ekki sízt í
höfuðstað landsins. í Kaupmanna-
höfn bjó þá móðursystir hennar,
Sigríður, hin merkasta kona. Af
bréfum hennar tii systur sinnar,
Elínar, fékk systurdóttir hennar
mikla löngun til að sjá heiminn,
en Kaupmannahöfn varð í augum
hénnar eins konar inngangur í
hinn stóra heim. Þegar hún var
sextán vetra, var hún einráðin í
að fara til Kaupmannahafnar á
vegum móðursystur sinnar. Af
þeirri fyrirætlan varð þó ekki, og
munu hennar nánustu hafa ráð-
ið þar um. Þetta urðu Jóhönnu
þau vonbrigði, sem ég hygg að
hún hafi í rauninni aldrei kom-
izt yfir. Sama ár réð móðir henn
ar hana sem vinnukonu að Kálf-
borgará í Bárðardal. Það urðu ör-
lög hennar að staðfestast í þeirri
byggð. Tveim árum síðar giftist
hún bróður húsbónda síns,
Tryggva Jónssyni frá Arndísar-
stöðum og eignuðust átta börn.
Arndísarstaðir lágu í þjóðbraut.
Þar var gestkvæmt og annasamt
heimili. Aðalsamkomustaður hér-
aðsins, Ljósavatn, lá þar skammt
frá. Á búskaparárum sínum að
Arndísarstöðum átti Jóhanna —
þrátt fyrir æfinn verkahring og
stóran barnahóp — kost á að
kynnast mörgum þeirra manna,
er settu svip sinn á andlegt líf
og félagslíf í Þingeyjarsýslu á
fyrstu tugum þessara aldar, en
henni var yndi að þvj að blanda
geði við gáfað fólk og hugsjúna-
menn, hvort heldur karla eða kon
ur. Jóhanna var föðursystir Vil-
hjálms Stefánssonar, landkönnuð-
ar. Laust eftir aldamótin kom Vil-
hjálmur hingað til lands til vís-
indarannsókna. Bar þá fundum
þeirra Jóhönnu saman og svo
minnisstæð varð hún Vilhjálmi, að
löngu seinna, er hann kom hingað
aftur — þá heimsfrægur maður,
— leitaði hann hana uppi fyrst
allra kunningja sinna hérlendis.
Enn síðar — eða árið 1949 — átti
hún eftir að fara hringferð um-
hverfis landið, þá háöldruð, í fylgd
með Vilhjálmi og konu hans og
njóta skemmtilegra samvista og
viðræðna við bæði, en Vilhjálm
mat Jóhanna um alla menn fram.
Jóhanna varð fyrir þungu mót-
læti í hjúskap sínum. Þremur
börnum varð hún að sjá á bak
ungum að árum. Yngstu dóttur
sína, Sigríði, missti hún barnunga.
Sonur hennar, Hermann, er þótti
mjög efnilegur maður, dó á bezta
aldri úr berklum, og annan son,
Helga að nafni, missti hún úr
lömunarveiki. Ólafur sonur henn-
ar var einnig á tímabili mjög hætt
kominn sökum berklaveiki. Árið
1929 missti Jóhanna mann sinn,
Fluttist hún til Reykjavíkur haust
ið 1930 og settist að hjá dóttur
sinni, Elínu, er bjó henni gott og
ánægjulegt heimili. Eftir það átti
hún heima í Reykjavík nær þrjá-
tíu ár. Enn átti þó veikindi eftir
að varpa þungum skugga á ævi
Jóhönnu á elliárunum. Elín dótt-
ir hennar veiktist alvarlega og
varð að fara á sjúkrahús um lengri
tíma. Þeirri raun tók Jóhanna af
þeirri stillingu og æðruleysi, sem
fágætt er. Síðustu æviárin var hún
á sjúkrahúsi Akureyrar. Hún hafði
fótavist hvem dag, unz hún tók
banasóttina. Sjón sinni og heyrn
hélt hún til æviloka og las sér til
ánægju til hinzta dags. Og sálar-
jafnvægi hennar fékk ekkert bug-
að.
Á heimili þeirra mæðgnanna í
Reykjavík var jafnan gott að
koma. Þar ríkti sönn gestrisni, og
ekki skorti umræðuefni, þar sem
Jóhanna var nærstödd. Áhugi
hennar á mönnum og málefn-
um hélzt vakandi, þótt árin færð-
ust yfir hana. Það voru ekki að-
eins ættingjar og vinir þeirra
mæðgnanna, sem áttu hjá þeim
gestrisni að fagna, heldur einnig
þeirra vinir og kunningjar. Vina
hópur Jóhönnu var að stækka allt
til æviloka hennar. og hann var
ekki bundinn neinu vissu aldurs-
skeiði. Henni var ekki síður lagið
að eiga sálufélag við þá, sem yngri
voru að árum.
Enigum, sem kynni hafði af
Jóhönnu, mun gleymast, versu
Ijóðelsk hún var. Allt frá unga
aldri var Steingrímur henni kær-
astur allra skálda. Ljóðabók hans
hafði hún eignazt í æsku, og Ijóð
hans voru ekki aðeins yndi henn
ar, heldur rikur þáttur í lifi henn
ar, athvarf, sem hún gat leitað
til, jafnt í gleði sem sorg. Ógleym
anlegt verður mér erfiljóð Stein-
gríms um Sigurð, málara, Guð-
Franahíld á 12. síðu