Morgunblaðið - 16.10.1983, Qupperneq 1

í dansi 53/54/55
ólafur Skúlason 56/57
La Traviata 58/59
Halldór Gfslason 62/63
Pottarfm/Súpa og lifur 68
Dauðinn 78/79/80/81
Eddukvæði 82
Pappfr 83
Sunnudagur 16. október
Hræringur 84/85
Myndasögur 86
Skák/bridge 86
Á förnum vegi 89
Dans/bió/leikhús 88/91
Velvakandi 92/93
Jeane Horney 94/95
Eins og getið hefur verið
í fréttum lést breski
leikarinn góðkunni sir
Ralph Richardson síð-
asta mánudag í Lond-
on áttræður að aldri. Hann hafði
legið á spítala í um vikutíma en
veikindi hans höfðu neytt hann til
að draga sig í hlé frá sýningum á
leikritinu „Inner Voices" í London.
Ferill . Richardsons í breskum
leikhúsum og kvikmyndum spann-
aði yfir sex áratugi og afköst hans
voru með ólíkindum því á ævi
sinni lék hann í yfir 200 leikritum
og 100 kvikmyndum og með hon-
um er genginn einn stórkostleg-
asti leikari Breta af elstu kynslóð-
inni. Þesi kraftmikli og ljúfi
breski leikari var í hópi með sir
Laurence Olivier (76) og sir John
Gielgud (79) svokallaður „riddari
breska leikhússins".
Sir John, sem lék með Richard-
son í leikriti Harolds Pinters, „No
Man’s Land“, fyrir stuttu sagði að
árinu 1983 hafi verið „spillt" með
láti Richardsons. „Hann var dá-
samlegur og stórkostlegur leikari
og sjálfur var hann stórkostlegur
maður. Hann var vinnusamur
leikari allt til endalokanna og lifði
lífinu til fulls."
Þegar Sir Ralph Richardson var
áttræður sl. desember skrifaði
leiklistargagnrýnandinn Nicholas
Wapshott í Lundúnablaðið The
Times: „Af öllum leikara-riddur-
unum er sir Ralph mest elskaður
af almenningi. Fólk má dást að
Gielgud. Það má snobba fyrir
Olivier. En það er ofurselt sir
Ralph."
„Aldrei eins góöur og
Gielgud og 01ivier“
Breskir leikhúsgagnrýnendur
hafa alltaf freistast til að bera þá
saman, Richardson, Olivier og
Gielgud. Richardson talaði alltaf
um þá af kurteisi mikilli, stundum
örlaði á kaldhæðni, en það var líka
allt. Þrátt fyrir samkeppni þess-
ara risa breska leikhúsheimsins á
árum áður myndaðist góður vin-
skapur á milli þeirra, einkum og
sér í lagi eftir að hver um sig hafði
gert sér það ljóst að þeir skyggðu
ekki hver á annan, heldur þvert á
móti gátu bætt hver annan upp.
En lítillæti og hlédrægni Rich-
ardsons var viðbrugðið. Hann
sagði eitt sinn í sjónvarpsviðtali:
I stöðvað af fallegum endi. En það
hættir aldrei að hreyfast.“
Æskuár
Sir Ralph Richardson (hann var
aðlaður 1947 á undan Olivier og
Gielgud) fæddist í Cheltenham ár-
ið 1902, þriðji sonur listakennara í
kvennaskóla staðarins. Þegar
hann var fjögurra ára fór móðir
hans frá manni sínum og tók
drenginn með sér til Shoreham-
on-Sea, þar sem þau bjuggu um
sig í gömlum járnbrautarvögnum
við stöðina. Eftir að hafa lokið
skyldunámi, reynt fyrir sér sem
skrifstofumaður, hafið teikninám
við listaskóla í Brighton og verið
um hríð blaðamaður, lagði Rich-
ardson af stað út á leiklistar-
brautina.
Við listaskólann í Brighton
þóttist Richardson hafa komist að
því að hann hefði enga stórkost-
lega hæfileika sem málari eða að
minnsta kosti að hann hefði enga
löngun til að grafa eftir þeim.
Hann gældi við þá hugsun að
verða apótekari en komst að því að
námið var langt og strangt svo
hann gaf það upp á bátinn. Eins
gaf hann blaðamennskuna upp á
bátinn og svo virtist sem hann
gæti ekki einbeitt sér að neinu
ákveðnu. Sem barn hafði hann
oftlega farið í leikhús í Brighton,
oftast einn því móðir hans hafði
takmarkaðan áhuga á efninu. En
Ralph hinn ungi hafði alltaf haft
þennan áhuga í einhverjum mæli
og í ævisögu hans sem Garry
O’Connor skráði og kom út á síð-
asta ári segir frá því á dramatísk-
an hátt þegar hann eitt sinn fór á
sýningu á Hamlet í Brighton. í
einu atriðinu er Hamlet að tala
við Andann og Andinn segir;
„Revenge his foul and most unnat-
ural murder" og Hamlet svarar
með því að draga upp sverðið og
rispa sviðsgólfið með því, svo úr
varð undarlegur hávaði. Richard-
son þótti sem hljóðið kæmi úr
sjálfu Helvíti þaðan sem Andinn
kom og það dáleiddi hann full-
komlega. Guð minn góður, hugsaði
hann, ef ég gæti nú gert þetta. Og
hann fann að hjartað í sér sló sem
aldrei fyrr. Ó, ó, hugsaði hann.
Aðeins ef ég gæti orðið leikari, ef
ég aðeins hefði sverð og drægi það
eftir gólfinu. Ég mundi ekki vilja
gera neitt annað.
Sír Ralph Richardson
K (1902-1983)
, „Ég er hreint gáttaðu á því að ég skuli vera orðinn eins gamall og ég er.
Ég hélt alltaf að þegar ég yrði gamall yrði ég hræðilega gáfaður. Ég yrði afar
lærður, ég yrði skemmtilega vitur. Fólk í kringum mig kæmi til mín til að
leita ráða. En enginn leitar til mín með neitt, og ég veit ekki nokkurn
skapaðan hlut.“ (Kalph Kichardson, 1975)
„Ég hef aldrei verið eins góður og
þeir. Ég hef aldrei unnið afrek til
jafns við Olivier í Hamlet eða
Gielgud í Ríkarði II. En mér hefur
bara farnast vel. Ég þekki mín
takmörk. í raun og veru hef ég
ekki afrekað miklu. En ég hef ver-
ið lánsamur maður. Ég hef fengið
að fást við það sem mér hefur ver-
ið hugleiknast í lífinu. Það eru
ekki allir sem eru jafn stálheppnir
og ég.“
Sagt var að Richardson hefði
ekki til að bera þá ótrúlegu tækni
sem Laurence Olivier ræður yfir
og er mjög meðvitaður um að
hann býr yfir samkvæmt sjálfs-
ævisögu hans. Öfugt við Olivier
hefur alltaf verið heldur hljótt um
Richardson. En þar með er svo
sannarlega ekki sagt að hann hafi
ekki fengið að njóta sín sem leik-
ari og víst hefur hann notið
frægðarinnar á sinn yfirlætis-
lausa hátt. Hann var alla tíð ljúf-
ur i viðmóti og vinsamlegur og
hann nálgaðist hlutverk sín af
mikilli yfirvegun og vitsmunum.
Engin eftirlætishlutverk
Richardson átti sér engin eftir-
lætishlutverk. Hapn kunni ekki
við að líta til fortíðarinnar, en ef
hart var lagt að honum gat hann
sagt af fyrstu kvikmyndinni sem
harin lék í á ferli sínum, The
Ghoul frá árinu 1933, á móti Boris
Karloff. „Ég lék þar mann, mjög
ungan mann með kringluleitt
sakleysislegt andlit, og húseigand-
inn sem var kona kunni afskap-
lega vel við hann, treysti honum.
En allan tímann var hann að
safna saman eldiviði í bálköst því
hann ætlaði að brenna húsið til
grunna. Ég hef aldrei leikið
skemmtilegra hlutverk á ævinni."
Þó að sir Ralph færi afskaplega
leynt með einkalíf sitt hafði hann
alltaf jafngaman af því að tala um
starf sitt í leikhúsi. í sjónvarps-
viðtali á síðasta ári sagði hann:
„Það er viss spenna fólgin í að
leika í leikriti, sem aldrei yfirgef-
ur þig. Þú ert að leika í leik á móti
tíma. Leikrit minnir mig alltaf á
gríðarstóran stein, nokkur tonn á
þyngd efst uppi á hæð, og þegar
leikritið hefst tekur einhver stoð-
ina frá þessu skrímsli og það fer
að rúlla ... auðvitað niður í móti
... til enda. Kannski endar það í
eyðileggingu, eða kannski er það
Hann hóf að leita fyrir sér í
leikhúsum í Brighton og hann
komst að hjá St. Nicholas Players.
Hann var 18 ára og stjórnandi
þessa hálf-atvinnumannaleikhúss
samþykkti að taka hann inn með
það í huga að borga honum seinna
ef hann reyndist einhvers virði.
Leikhúsið var til staðar í gömlu
kjötverkhúsi nálægt járnbrauta-
stöðinni og Richardson fékk lítið
að gera í fyrstu, en frami hans var
skjótur og hann hafði ekki verið
ár með leikhúsinu þegar hann var
farinn að leika aðalhlutverkin.
Andstreymi og meðbyr
Hann kom fyrst til London á 21
árs afmælisdaginn sinn í leit að
nýjum verkefnum, en það var ekki
SJÁ NÆSTU SÍÐU