Morgunblaðið - 04.11.1983, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1983
Bækur
segir Francoise Sagan í nýju viðtali við Charlotte Seeling í
þýsku útgáfunni af tímaritinu Cosmopolitan. Sagan er um
margt fræg. Sem „famme fata!e“ lifði hún sjálf í stíl við það
sem bækur hennar fjalla um og var forsíðuefni frönsku
blaðanna á árunum 1954 til 1960. En svo gleymdist hún.
Eftir að nýjasta bók hennar „La famme farda“ kom út á
þessu ári, tóku ástarsögur hennar að seljast á nýjan leik og
hún varð aftur vinsælt blaðaefni.
Allt, sem ég vissi um ástina á ungl-
ingsárunum, hafði ég lært af skáld-
sögum eftir Francoise Sagan. Og
þá var ástin samkvæmisleikur, sem
fallegt og ríkt fólk var aö drepa
tímann með; hún var hreinasti
barnaleikur. Stúlkur á mínum aldri
létu jafnaldra sína elska sig, en
voru sjálfar í tygjum viö karlmenn,
sem teknir voru aö grána í vöngum
og léðu þannig leiknum skyndilega
dauöans alvöru (fyrir aöra). Þá
sagöi maöur „Bonjour tristesse“ og
bar eftir þaö „Eitt visst bros“ á vör
— þetta voru titlar tveggja fyrstu
bókanna eftir Sagan. Allt, sem ég
vissi um Frakkland, haföi ég sömu-
leiöis lært af þessum skáldsögum.
Þar í landi hélt maður sig á veturna
á veitingahúsum og vínbörum Par-
ísarborgar en á sumrin á baö-
ströndum og á vínbörum Cote d’Az
ur. Þar höföu menn nægan tíma og
sand af peningum, óku um í________
hraöskreiöum sportbílum og elsk-
uöust og þjáöust jöfnum höndum
en voru svo lausir allra mála.____
Seinna kynntist ég ástinni og hún
reyndist allt ööru vísi. Ég kynntist
Frakklandi, og einnig þaö reyndist
allt ööru vísi. Núna kynntist ég
Francoise Sagan — og hún er_______
nákvæmlega eins og kvenhetjurnar
í skáldsögunum hennar. Þetta seg-
ir Charlotte Seeling í upphafi viö-
tals síns og Charlotte heldur áfram:
Hún tekur á móti mór á hinu
nýja heimili sínu, sem er á jarðhæð
í snyrtilegu og ríkmannlegu heldri-
mannahúsi í París. Það eru ekki
nema tvær vikur síöan hún flutti;
hún flutti úr hinu kyrrláta 14. ar-
rondissement og aftur i hið at-
hafnasama, fjörlega og glæsilega
St. Germain-hverfi, sem ennþá býr
aö þeim slæma orörómi, sem fólk
á borö viö Francoise Sagan kom á
þetta hverfi á sjötta áratugnum.
Hún hefur alltaf jafn gaman af aö
fara út aö skemmta sér og dansar
þá helst alla nóttina og alveg fram
i dagrenningu; fer þá líka mjög
seint á fætur næsta dag. Hún um-
gengst ennþá sína eigin klíku —
vinstrisinnaöa menntamenn, lista-
menn og helstu hetjur samkvæm-
islífsins — hún hefur ennþá
ástríöufulla ánægju af aö aka bíl
og þá helst á ólöglegum hraöa, og
hún er ennþá aö skrifa um sömu
hlutina og áöur. En bækur hennar
valda nú á dögum engu hneyksli
lengur. Á tímum eiturlyfjaneyslu,
kynlífsneyslu og ofbeldisglæpa-
verka viröast manni hinir smá-
vægilegu lestir hjá Francoise Sag-
an harla gamaldags og teprulegir.
Þetta var svolítiö ööru vísi áriö
1954. Þá kom fyrsta bókin út eftir
hana, ósköp þunn bók, innan viö
200 blaösiöur, sem hún haföi skrif-
aö í sumarleyfinu sínu á minna en
fjórum vikum. „Bonjour tristesse“
varö á svipstundu fræg um allan
heim, af því aö þetta var í fyrsta
skipti sem ung stúlka skrifaöi meö
gamansamri kaldhæöni um ástina
og ástafar. Þaö, sem enn meiri
furöu vakti — og jók um leiö söl-
una — var aö þessi unglingsstúlka
liföi lífinu líka greinilega á sama
hátt og hún skrifaöi.
Meö whisky-neyslu sinni, æöis-
gengnum akstri og næturbrölti á
víö og dreif varð Francoise Sagan
hvað eftir annaö getiö í forsíðu-
fréttum dagblaöanna. Hún og
næstum jafnaldra hennar, Brigitte
Bardot, settu svip sinn á lífsstíl
heillar kynslóðar og voru álitnar
dæmigeröir fulltrúar nýrra, frjálsra
kvenna.
Þegar hin mikla kynlífsalda skall
yfir, hvítþvoöi hún þessar tvær
nafntoguöu glaummeyjar af öllum
ásökunum um ósiösemi. Hinar ást-
þrungnu skáldsögur Sagans uröu
ekki lengur umtalsefni fólks, frem-
ur en nektaratriöin hennar Brigitte
Bardots. Fólk fór að venjast því,
aö Fransoise Sagan léti annaö
hvert ár nýja bók, ballett eða leikrit
frá sér fara; menn eyddu notalegu
kvöldi viö þá dægradvöl og töluöu
svo ekki framar um þaö.
Jafnvel gagnrýnendurnir stein-
þögöu árum saman um ritverk
Sagans. Af hverju skyldu menn
svo sem vera aö fárast frekar út af
manneskju, sem alltaf var aö skrifa
um eitt einasta efni og um sama
fólkiö upp aftur og aftur. Ó, hvaö
þaö gat veriö leiöinlegt! En hvaö
þetta var allt saman yfirborös-
kennt!
Leiöinlegt? Yfirboröskennt? Viö
þrettándu skáldsöguna hennar
taka gagnrýnendur um allan heim
aö æpa allt í einu upp yfir sig af
eintómri hrifningu og hefja Fran-
coise Sagan upp til skýjanna eins
og væri hún eitthvert nýstirni á
bókmenntahimninum. Og samt
haföi svo sem ekkert breyst: „La
femme farda“, nýjasta skáldsagan
hennar, gerist um borö í stórglæsi-
legu skemmtiferöaskipi, þar sem
einungis er um auöugt fólk aö
ræöa, sem hefur ofan af fyrir sér
meö ástaleikjum af ýmsu tagi. Aö-
eins í einu tilviki kemur raunveru-
leg ást til skjalanna, og þaö er ein-
mitt þetta, sem er nýstárlegt i
skáldsögu eftir Sagan: hún úthlut-
ar aöalsöguhetjum sínum heilla-
vænlegum sögulokum.
Aö ööru leyti situr allt viö þaö
sama. Eftir aö hafa skiliö viö tvo
eiginmenn, hefur hún í síöastliöin
tuttugu ár búiö meö syni sínum,
Denis, og nokkrum vinum. Hún
varö aö draga mjög úr áfengis-
neyslu sinni eftir aö hún haföi orö-
iö gangast undir mikla skuröaö-
gerö, en hún reykir ennþá eins og
skorsteinn og dreifir öskunni yfir
parketgólfiö í íbúöinni, sem þjón-
ustufólkiö veröur svo aö þrífa.
Meöan á viötalinu stendur er
hún vinsamleg í framkomu en svo-
lítiö tilbaka og reýnir aö fela sig
bak viö heldur stuttarleg svör.
Samt sem áöur veröur maöur
greinilega var viö, aö undir öróttu
hörundi hennar er ekki mjög djúpt
á viökvæmum tilfinningum. Þessi
fjörtíu og átta ára gamla kona felur
á bak viö sitt vissa bros djúpa og
einlæga þrá eftir ást, sem gæfi
henni frjálsræði. í nýju skáldsög-
unni hennar rætist þessi þrá, og
þar sem skáldkonan hefur alltaf lif-
að einsog hún skrifar — hver
veit. .. ?
Blm. „La femme farde" er fyrsta
skáldsagan þín, sem endar vel.
Hvaöan kemur þessi bjartsýni, hef-
ur eitthvaö breyst í lífi þínu?
Sagan: Ó nei, ég vissi alltaf, aö
þaö er til mikil og fögur ást, enda
þótt hún endist ekki alla ævina.
Þaö var eins konar blygöun, hin
heilaga blygöun æskunnar, sem
kom mér til aö lýsa öllu, sem viö-
kom tilfinningum og ástríöuhita,
sem einhverju hlægilegu. Núorðið
á ég einfaldlega auöveldara meö
aö lýsa ástríöu.
Blm. Það er sem sagt einungis
strllinn, sem hefur breyst hjá þór?
Sagan: Þaö hefur oröiö breyt-
ing ... Ég vildi losna undan þess-
um „franska skólaritgeröar-stíl“:
Upphafið og endirinn eru ákveðin
og þar á milli veröur söguþráður-
inn aö koma á rökréttan hátt. í
„Velkomin, ástúö“ varö ég að
skrifa fyrstu hundrað blaösíöurnar
um þaö til 15 til 20 sinnum upp á
nýtt. Einhvern tima tókst mér þaö
svo, en þaö tók allt í allt næstum
því fjögur ár. Ég hugsaöi ekki svo
óskorað um söguna, heldur leyföi
mínum eigin tilfinningum aö fá í
fyrsta sinn fulla útrás.
Blm. Getur þaö hugsast, aö í
bókinni sé jafnvel aö finna sjálfs-
ævisögulega þætti? Aöalpersón-
an, Clarissa, er háð áfengi og þaö
er ástin, sem bjargar henni. Henni
er lýst meö mikilli nærfærni, næst-
um því eins og þú værir aö lýsa þér
sjálfri.
Sagan: Þaö er ekki rétt! Ég lýsi
Julien, vini Clarissu af alveg ná-
kvæmlega af eins mikilli nærfærni.
Eiginmaöurinn fer illa meö hana,
hún er óhamingjusöm. Um leiö og
hún finnur einhvern, sem hún finn-
ur aö hún getur boriö traust til, er
hún laus undan valdi áfengisins.
Blm. Þú áttir sjálf viö áfengis-
vandamál aö stríða?
Sagan: Því er lokiö!
Blm. Vandamálinu — eöa
drykkjunni?
Sagan: Ég drekk endrum og
eins eitt glas af rauövíni. Meira má
ég ekki drekka, af því aö ég var
skorin upp viö pancreatitis (þ.e.
bólgu í brisi; afar algengur sjúk-
dómur hjá áfengissjúkllngum).
Blm. Þú ert búin aö fara í marga
afvötnunarkúra?
Sagan: O sei, sei, ég var aldrei
raunverulega drykkjusjúk. Þaö
gekk aldrei svo langt, aö ég væri
aö staulast drukkin um á götunum.
Læknirinn ráölagöi mér aö hætta
aö drekka — þaö er allt og sumt.
Blm. Og var þaö yfirleitt ekkert
vandamál?
Sagan: Nú, þaö varö aö losa
líkamann undan þessu. Þaö tók
þrjá mánuöi. Þaö fylgdi því auövit-
aö óþægindi, einfaldlega af því aö
þaö var svo leiðinlegt.
Blm. Þú virölst ekki vera jafn
hrædd viö neitt eins og leiöindi?
Sagan: Ég hata leiöindi. í mín-
um huga eru þau ekki tengd nein-
um hálfvolgum tilfinningum eöa
óljósum, hjá mér er þetta sterk til-
finning, alveg eins voldug og hatur.
Ef mér leiöist við matboröið, þá er
ég sjúk á eftir, alveg búin aö
vera...
Blm. Þú hefur gert margt og
mikið gegn leiöindunum. Þú ert aö
minnsta kosti jafn fræg fyrir þína
hraöskreiöu sportbíla, fyrir veislu-
gleöi á næturþeli og ástarævintýrin
eins og fyrir skáldsögurnar þínar.
Sagan (hlær); Ég hef alls ekki
skemmt mór svo illa ...
Blm. Og aðrir með þór. Var
þetta ekki heilmargt fólk, sem lifði
á þinn kostnað?
Sagan: Ég veit ekki. Sumir vinir
áttu viö vandamál aö stríöa, þá
hjálpaöi ég þeim. En þaö er ekki
svo aö skilja, aö þeir heföu ekki
komist líka einir og hjálparlaust út
úr klípunni.
Blm. Hvernig eru fjárreiöurnar
hjá þér?
Sagan: Slæmar. Ég er alltaf aö
láta mig dreyma um auð, sem ég
ætti í Svisslandi, en ég næ aldrei
aö draga þaö fé saman.
Blm. Af hverju ekki, úr þvi aö
bækur þínar koma út í milljónum
eintaka?
Sagan: Ég eyöi og sóa pening-
unum alveg gegndarlaust. Þegar
maður lifir jafn óstaöbundnu lífi og
ég geri, þá þarf maöur nú einu
sinni á peningum að halda.
Blm. Greiöir útgáfufyrirtækiö
þér ennþá 25.000 franka mánaö-
arlega í vasapeninga? (Um 88 þús
ísl.)
Sagan: Ekki lengur. Nú er
áhættan aftur orðin meiri fyrir mig.
Ég passa mig núorðiö aö halda
svolítið betur utan um peningana.
Svona örlítiö aö minnsta kosti —
þaö eru alltaf einhver ósköp aö
koma fyrir ...
Blm. Eins og í þá daga, þegar
viöskiptabankinn þinn vildi ekki
einu sinni láta þig fá þitt eigið ávís-
anahefti?
Sagan (flissandi): Þaö er nú aö
minnsta kosti 15 ár síöan!
Blm. En þú hefur aldrei veriö
þaö, sem maöur kallar reglulega
fátæk, aldrei búið viö virkilega bág
kjör?
Sagan: Þaö er satt. Ég hef aldr-
ei soltiö og aldrei þurft aö láta mér
vera kalt. En í ööru hjónabandinu
mínu, þegar ég var gift Bandaríkja-
manninum Bob Westhoff, voru
bara nauösynlegustu húsgögn í
íbúðinni okkar. En þaö veröur ann-
ars að segjast, aö viö bjuggum
ekki beinlínis viö neina vesöld ...
Blm. Þú ert dóttir stórefnaöra
og mikilsmetinna foreldra; faöir
þinn var iðjuhöldur. Fékkst þú
engan auð í arf eftir hann?
Sagan: Hvernig heföi þaö mátt
verða! Þaö einasta, sem ég hef erft
eftir hann er hóflaus eyöslusemi.
Sjáöu til, fyrir fyrstu bókina mína,
„Bonjour tristesse”, lét útgefandi
minn 60 milljónir franka af hendi
rakna til mín (þ.e.a.s. gamla
franka, núna væru þaö 60.000
frankar eöa um 210.000 ísl. kr.).
Þar sem ég var þá ekki orðin lög-
aldra, átti faðir minr, aö ráöstafa
þessum peningum fyrir mig. Hann
spuröi mig: „Hvaö ert þú gömul?“
_ ,19“ _ „Þeir eru mjög hættu-
legir, allir þessir peningar á þínum
aldri. Þaö er best fyrir þig að sól-
unda þeim hreinlega!“ Og það
geröi ég líka eins og skot.
Blm. Ertu hvergi hrædd viö aö
lenda í endanlegu þroti?
Sagan: Stundum vakna ég upp
af algjörri martröö klukkan sex á
morgnana og spyr sjálfa mig: Hvaö
á ég eiginlega aö gera núna? En
svo sofna ég aftur ...
Blm. Þarftu alltaf aö lenda út á
ysta barmi glötunarinnar, til þess
aö þvinga sjálfa þig á þennan hátt
til aö fara aftur aö skrifa?
Sagan: Nei, ég skrifa, af þvi aö
ég er fædd til þess. Stundum eru
skriftirnar meira eggjandi en lífiö
sjálft. Þegar þær ganga sérlega
vel.
Blm. Myndir þú líka halda áfram