Morgunblaðið - 22.01.1984, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1984
53
VIÐTAL: E.PÁ.
LJÓSM.: SIGURGEIR
plássin séu mjög eftirsótt enda
hefur kokkurinn fjórðungs hlut
framyfir háseta. Einkum virðast
margar ungar stúlkur fara á bát
eina til tvær vertíðir. Þ6 er nokk-
uð um að konur hafi gert sjó-
mennsku að aðalstarfi. Sem dæmi
nefnir Þórunn að árið 1976 voru
134 konur skráðar á 12 tonna
fiskiskip og stærri.
Sjómannaskólarnir hafa staðið
konum opnir og konur stundað þar
nám. Einnig á siglingafræðibraut-
um fjölbrautaskólanna, þar sem
þær eru til. Engin kona hefur þó
orðið skipstjórnarmaður í Árnes-
sýslu, þótt nokkrar hafi til þess
réttindi. Guðný Lára Petersen
varð fyrst kvenna vélstjóri um
borð 1978. Er á sjó á sumrin og
kennir í vélstjóraskóla á vetrum.
Og Þórunn kvaðst hafa frétt af
ágætum skipstjóra með bát í
Grundarfirði, Skúlinu Hlíf Guð-
mundsdóttur. Loftskeytakonur
hafa aftur á móti margar verið til
sjós, þótt fleiri hafi kosið að starfa
í landi hjá Gufunesradíói. Kvaðst
Þórunn einmitt vera að vinna rit-
gerð í Sögu um loftskeytakonur.
Hún nefndi sem dæmi Hrönn
Hjaltadóttur, sem lengi hefur ver-
ið á Akureyrartogara og getið sér
gott orð fyrir að halda góðu sam-
bandi við land, enda sé starfið í
senn öryggisþjónusta og þjónusta
við sjómennina um borð.
Ekki amast við
konum um borð
Þórunn kvaðst oft hafa verið
spurð að því hvort hún hefði ekki
'orðið vör við andúð á að fá konur
um borð i skip. En það virðist ekki
vera hér á landi. Þótt í frásögur sé
fært víða erlendis að karlmenn
hafi ekki viljað konur á skipin, þá
virðist slíkt ekki að finna í ís-
lenskri þjóðtrú. Erlendis hafi kon-
ur orðið fyrir ýmsum kárínum ef
þær reyndu að komast inn á þetta
starfssvið karla. En stúlkur sem
hér hefðu farið í sjómannaskólana
láti mjög vel af veru sinni þar. Og
það kvað Þórunn áberandi, að
karlmenn hefðu engu minni áhuga
á þessum rannsóknum hennar á
sjósókn kvenna en konur.
— Konur á íslandi hafa tekið
verulegan þátt í sjósókn á áraskip-
unum, sérstaklega á vissum svæð-
um, útskýrir Þórunn. Meðan gert
var út af útvegbændum og þeir
manna skipin með sínum hjúum
og nágrönnum, þá er ekki dregin
markalína eftir kynferði heldur
miklu fremur farið eftir dugnaði.
Hraustir karlar og konur á góðum
aldri stunda fiskveiðarnar. Þegar
skipin verða stærri er það ekki
lengur bóndinn sem situr við
stjórnvölinn. Og með seglskipun-
um færist í það horf að þetta sé
alfarið karlastarf. Konurnar virð-
ast hverfa úr myndinni á skútu-
öld. Og þær koma ekki inn alveg
strax á vélaöldinni. Þ6 fara þær
mjög snemma að taka þátt í út-
gerð á opnu bátunum eða trillun-
um. Eftir að vélbátarnir stækkuðu
og farið var að hafa matsvein um
borð, verður eftirspurn eftir kon-
um í það starf. Á síldarútgerðar-
árunum síðari hefði til dæmis ekki
verið hægt að gera út síldarbátana
án þess að fá liðsauka frá konum.
Konur hafa verið
ósýnilegar
Við skulum gera okkur ljóst að
þessi skipting í karla- og kvenna-
störf er breytileg í aldanna rás,
segir Þórunn, þegar við förum að
spjalla nánar um sögu kvenna.—
Þessi skipting verður ekki fullljós
fyrr en launavinna verður veru-
legt atriði. Áður var unnið í hópi
eða vinnugengi. Allir höfðu þar
sína vinnuskyldu, konur, karlar,
gamalmenni og börn. Allir urðu að
vinna fyrir mat sínum og fram-
færa sig. Framfærandahugtakið
er tiltölulega nýtt.
Þórunn Magnúsdóttir hefur
mikinn áhuga á kvennasögu, ekki
aðeins þeirra kvenna sem hafa
sótt sjó. Veturinn 1981—82 var
hún við nam í kvennasögu í
Þórunn Magnúsdóttir
sagnfræðingur
á orðið mikið safn
upplýsinga um konur
sem hafa sótt sjó á íslandi
fyrr og síðar.
Þrándheimi og Osló. Og í fyrra-
sótti hún norrænt þing um
kvennasögu í Osló og flutti þar úr-
drátt úr kandidatsritgerð sinni
um sjosókn sunnlenskra kvenna.
Og hún hefur kennt kvennasögu
við framhaldsskóla, sú eina sem
það hefur gert.
— Hugtakið kvennasaga er ekki
almennt þekkt hér, segir hún. En í
nágrannalöndum okkar er það
orðið skyldufag. Kenndir þættir
um kvennavinnu í grunnskólum og
menntaskólum, og verið að semja
kennsluefni til þess. Til dæmis
hefur norsk kona, Sidsel Vogt, sem
unnið hefur að rannsóknum, nú
starfað hjá norska menntamála-
ráðuneytinu við að semja efni um
kvennasögu, einkum atvinnusög-
una, en það er ætlað til kennslu í
efri bekkjum grunnskóla og
menntaskóla. Einnig er ætlunin
að undirbúa rit til kennslu i há-
skólum. Hún hefur kynnt sér
rannsóknir og kennslu á þessu
sviði í Englandi. Og mér finnst
það standa okkur næst, þessum
fáu konum á íslandi sem hafa ver-
ið að fást við sagnfræði, að vinna
að þessu vanrækta efni.
Þórunn hefur kennt kvennasögu
í Fjölbrautaskóla Suðurnesja, sem
varð fyrstur til að bjóða upp á þá
námsgrein, og tók sjálf saman
námsefnið, sem var mest úr at-
vinnusögu seinni hluta 19. aldar
og fram á miðja þessa. Úr þessum
fyrsta nemendahópi eru nemend-
ur sem eru langt komnir í sagn-
fræðinámi nú og kvaðst Þórunn
vonast til þess að þeir héldu áfram
þessu starfi, enda hafi þeir verið
áhugasamir um það og fundvisir á
efni. Sama væri að segja um hóp
nemenda á Selfossi, sem hún
kenndi á vorönn 1983 og miðaði
námsefnið að verulegu leyti við
vinnu kvenna í landbúnaðarsam-
félagi og nokkuð úr verkalýðssögu
kvenna. Nemendur voru mjög
áhugasamir, segir hún og völdu
sér að viðfangsefni vinnslu mjólk-
urmatar. En við það unnu ein-
göngu konur þar til mjólkurbúin
komu til. — Nú er sjónum beint
meira að atvinnusögu í nýju ís-
lensku námsefni í sögu, segir Þór-
unn. Og til að að gefa rétta mynd
af þjóðlífi fyrri tíma þarf að taka
betur inn i myndina en áður hefur
verið gert vinnu kvenna. Hingað
til hafa konurnar verið ósýnilegar
í sögunni. Ekki er þó að efa að
meðan íslendingar lifðu að mestu
á hvítum mat, var geymslan á
matnum lifsspursmál og skar úr
um hvort fólki tókst að lifa af vet-
urinn. En tæplega verður úr bætt
nema unnið verði að rannsóknum
og þær felldar inn í söguna.
Við höldum áfram að spjalla um
konur fyrri alda og þátttöku
þeirra i sögunni. Þórunn getur
þess að norsk kona, Britt Berg-
gren, hafi skrifað um sjósókn
kvenna í Noregi og þátt kvenna i
að halda mannlífi gangandi á
vesturströndinni. Konurnar sáu
um heimilið og reru jafnvel til
fiskjar meðan heimilisfeðurnir
stunduðu veiðar við Lofoten. Hafi
hún varpað Ijósi á þessar samfé-
lagsaðstæður í norska skerjagarð-
inum og er um þær fjallað í 5.
bindi Menningarsögu Noregs, sem
nú er að koma út. Eins getur hún
þess að enskar rannsóknir hafi
sýnt að á 16. og 17. öld hafi enskar
konur haft veruleg völd í verslun,
sem var mikilvægt í ensku þjóðlífi
þótt ekki fylgdu þessum umsvifum
stjórnmálavald.
— Við erum stundum að kvarta
undan því að konur hafi haft lítil
völd í stjórnmálum á íslandi, sem
er satt. En það þýðir ekki að setja
megi jafnaðarmerki milli þess og
óvirkni í atvinnulífinu, segir Þór-
unn. — Það hefur verið tilhneig-
ing til að færa einn þátt sögunnar
yfir á annan. Segja í atvinnusög-
unni að konur hafi verið láglauna-
hópur og siðan að konur hafi þá
verið óvirkur atvinnuhópur. I
okkar þjóðlífi hafa konur ekki
haft svo lítil áhrif í fjármálum og
hvernig geta þær þá hafa verið
óvirkar. Sú trú er lífseig i samfé-
lagsfræðinni að til áhrifa í þjóðfé-
laginu sé markverðast að vera
handhafi valds.
Áður en við skiljum, áréttar
Þórunn þetta og segir: — Þótt ég
hafi valið mér sem rannsóknar-
efni verksvið sem að öðru jöfnu er
litið á sem karlavinnu, þá er mér
fullkomlega ljóst að þau störf sem
nefnd hafa verið kvennastörf, svo
sem matargerð og fatagerð, eru
engu minna verð störf. Að afla til
matar, fata og skjóls er það sem
lífið snýst um hér á norðurslóðum
og þar hafa konur alltaf verið á
starfsvettvangi.
Verð frá kr. 1984
289.800
Hagstæðir greiðsluskilmálar
MUNIÐ AÐ VARAHLUTAÞJÓNUSTA OKKAR
ER í SÉRFLOKKI
^BifreiðarogLandiiúiiaðaryilarhf
1» Suðurlandsbraut 14 - Sími 38 600
Við stofnun fyrirtækis er oftast
gengið frá nauðsynlegum
vátryggingum. Fyrirtækið stækk-
ar, en tryggingafjárhæðin fylgir
ekki sjálfkrafa stækkuninni. Látið
ekki blekkjast. Fáið trygginga-
manninn í heimsókn, og ráðfærið
ykkur við hann.
i i
HAGTRYGGING HF
Suðurlandsbraut 10,105 Reykjavík, sími 85588.