Morgunblaðið - 24.02.1984, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 1984
47
segir Jóhannes Helgi, sem telur daga bókarinnar á enda, og hefur reynt að gefa út bókmenntaverk á snældum

Eru dagar bókarinnar brátt
taldir? Erum viö íslend-
ingar sem höfum löngum
taliö okkur meö mestu bók-
menntaþjóöum heims svo til
hættir aö taka okkur bók í hönd
en þess i staö farnir aö sitja löng-
um stundum fyrir framan sjón-
varp og myndbandatæki?
„Ég er mjög uggandi um fram-
tíö bókarinnar," sagöi Jóhannes
Helgi er við hittum hann aö máli.
„Ég held aö þáttaskilin hafi
einmitt oröiö núna um síöustu
áramót. Á síöustu tveim árum
hefur oröiö 50% samdráttur í
bóksölu og ber þar margt til.
Elsta kynslóöin sem bar uþpi
bókmenninguna er ýmist látin
eöa komin inn á elliheimili og
kaupir þar af leiöandi ekki bækur
lengur. Miöaldra fólk kaupir
einnig lítiö af bókum því viö-
kvæöiö hjá því er gjarnan „þaö
eru allar hillur orönar fullar hjá
mér, ég hef ekki áhuga á aö eign-
ast fleiri bækur, börnin mín sýna
þeim engan áhuga og hver á aö
taka viö þessu eftir minn dag?“
Unga fólkiö er fariö aö horfa á
sjónvarp og myndbönd öllum
stundum og þar aö auki eru helg-
arblöð dagblaöanna farin aö
veröa æ læsilegri og jafngilda aö
blaösíöufjölda um þaö bil tveim
bókum á viku.“
Jóhannes Helgi gaf fyrir jólin
út tvær snældur meö bók-
menntaverkum. „Mig langaöi til
aö prófa hvort markaðurinn tæki
viö bókmenntaverkum af snæld-
um. Þaö eru t.d. komin kassett-
utæki í flesta bíla og hægt aö
gera ýmislegt annaö meðan
hlustaö er, aka bil eöa vinna ein-
hverja handavinnu heima fyrir
svo eitthvað sé nefnt.“
— Hvaöa verk voru þaö sem
komu út á snældum?
„Spámaöurinn eftir Kahlil
Gibran, einhver áhrifamestu
mannræktarljóö samtímans.
Snældan er 90 mínútna löng og
undir Ijóöunum er spiluö 6. sin-
fónía Beethovens. Ljóöin eru ís-
lenskuð af Gunnari Dal, en Kahlil
Gibran var fæddur 1883, borinn
og barnfæddur í Líbanon, land-
inu sem löngum hefur veriö kall-
aö land spámannanna. Þessi
Ijóöaflokkur er ávöxtur hugljóm-
unar á Libanonsfjalli. Kahlil Gibr-
an varöi mörgum árum í aö fága
Ijóöin, og þau eru talin hátindur
verka hans. Ljóöin hafa um lang-
an aldur veriö fólki um víöa ver-
öld uppspretta hugsvölunar og
mannskilnings. Þessi Ijóö hafa
hjálpaö fólki til aö minnka lyfja-
neyslu, þaö er gott aö hlusta á
Ijóöin í staöinn fyrir aö taka
magnyl og valíum! Höfundurinn
er líka skemmtileg blanda af
krlstnum manni og heiöingja og
sameinar þaö besta frá báöum.
Á hinni snældunni sem ég gaf
út nú fyrir jólin eru Suöurnesja-
Ijóö og lög eftir Kristin Rey, en
hann hefur sem kunnugt er gefiö
út fjölda Ijóðabóka og samiö
Jóhannes Helgi
mörg lög. Kristinn var um 20 ára
skeiö bóksali í Keflavík og lagöi
þá mjög mikiö af mörkum til
menningarlífs þar, samdi gam-
anbragi sem sungnir voru og var
mjög eftirsóttur upþlesari og
driffjööur í fjölda félaga þar suö-
ur frá. Á snældunni eru Ijóö og
lög á víxl og gamanbragir sungn-
ir af Árna Tryggvasyni og Jóni
Sigurbjörnssyni og kveönar rím-
ur. Kristinn yrkir þarna um gamla
barnaskólann sinn, sjósókn og
sjóslys og mælir í oröastaö afa
síns sem missti þrjá syni í sjó
sama daginn. Þaö er einstætt
Ijóö í einfaldleik sínum.
Á snældunni eru líka gam-
anbragir þar sem ýmsir nafn-
kunnir Keflvikingar frá gamalli tíö
koma viö sögu. Þaö eru átta
listamenn sem flytja efniö, þar á
meöal höfundurinn sjálfur, en
Jónína Jónsdóttir les flest Ijóöin
ásamt höfundi.
i fyrra gaf ég svo út snældu
meö Bessa Bjarnasyni, ég lagöi
til skopsögurnar sem voru teknar
úr bókinni 211 gamanmál sem út
kom í hitteöfyrra og Bessi lagði
til flutninginn og nafn sitt og
þetta gekk bara mjög vel."
— Ætlaröu aö halda þessari
útgáfu áfram?
„Nei, ég er hættur. Þaö er erf-
itt fyrir lítil útgáfufyrirtæki að
standa undir sér, sérstaklega
þegar samdrátturinn er svona
mikill. Ég stofnaöi útgáfufyrir-
tækiö Arnartak fyrir tveim árum,
og hef gefiö út nokkrar bækur
fyrir utan snældurnar, en þjóöin
er aö breytast og breytist svo ört
aö upplag bóka á síöustu tveim
árum hefur t.d. minnkaö um
helming. Meö þessari þróun spái
ég því aö minni forlög detti upp
fyrir og bókaklúbbar veröi nær
þeir einu sem lifa þetta af. Bókin
veröur auövitaö til áfram, en
kemur til meö aö gegna allt ööru
og veigaminna hlutverki en hún
gegndi áöur. Og þeir rithöfundar
sem koma fram á sjónarsviðiö
veröa allt annars konar rithöf-
undar en t.d. rithöfundar af minni
kynslóð.
Ef ég væri ungur maöur í dag
dytti mér ekki í hug aö skrifa
bók, ég myndi leggja fyrir mig
kvikmyndagerö eöa myndbanda-
gerö. Myndmáliö er alþjóöamál
eins og t.d. málverkiö.
Myndbönd og kvikmyndir geta
þó aldrei komiö í staöinn fyrir hiö
ritaða orö, og óg held aö bókin
sé hollari til aö rækta upp sköp-
unargáfu og ímyndunarafl en
kvikmyndir og snældur. En þjóö
sem missir tungu sina er oröin
allt önnur þjóö en hún var. Sjálf-
ur hef ég alltaf tekiö bókina fram
yfir fjölmiöla, útvarp og sjónvarp
hafi ég átt valið.
En þaö viröist kreppa aö bók-
inni víðar en á islandi, þaö sama
viröist vera aö gerast um heim
allan, enda er víöa gengið svo
langt aö láta höfunda borga*
tryggingu fyrir bækur sínar hjá
útgefendum ef þær seljast ekki.
Þetta gerist t.d. í Bretlandi, en
þar er þó 4.000 sinnum stærri
markaður en hér á landi. Þaö er
því auðvelt aö sjá aö íslensk
bókaútgáfa má ekki viö miklum
samdrætti.“
Morgunblaðið/ Friðþjófur
„Þjóð sem missir tungu sína er
orðin allt önnur þjóð en hún var“