Morgunblaðið - 28.03.1984, Blaðsíða 4

52 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984
Valdimar Björnsson skrifar frá Minneapolis:
íslensk menning - For-
kosningar Demókrata
„Oft minnast þín, ísland, á er-
lendri slóð, þeir arfar er fjarvist-
um dvelja," kvað Steingrímur
Thorsteinsson. En hér hefur ekki
verið bara um Islands niðja að
ræða í því sambandi. Landið, þjóð-
in, menningin, hafa verið aðalefni
ýmsra félagsfunda hér í Minne-
sota nýlega.
Fyrir þó nokkru vóru það Danir
sem settu íslensk efni í sviðsljósið
á skemmtun sem haldin var í Dan-
ish American Fellowship Center
sem félagið heldur uppi að 4200
Cedar Avenue í Minneapolis.
Nýskeð var það Minnesota-deild
American-Scandinavian Foundat-
ion sem bauð upp á „íslandskvöld"
í Sateren Auditorium við Augs-
burg College í Minneapolis, 13.
marz. Svo kemur Heklu-klúbbur-
inn með árlega Samkomu íslend-
inga, föstudaginn 27. apríl, sem
mun fara fram í fundarsal á höf-
uðbóli Sons of Norway á Lake
Street rétt við Hennepin Avenue í
Minneapolis.
Craig Scherf stjórnaði sam-
kvæminu hjá Danish American
Fellowship og er hann í stjórnar-
nefnd félagsins, faðir hans af
þýzkum ættum en móðir hans
dönsk. Hann lagði stund á skand-
inavísk fræði þegar hann var að
útskrifast frá Minnesota-háskól-
anum og hefur síðan látið þann
áhuga ráða starfi sínu. Hann rek-
ur verzlun í Saint Paul með blöð,
tímarit og allskyns skandinavfsk-
ar vörur til sölu — S. and S. News
and Greetings heitir fyrirtækið,
staðsett í American National
Bank Skyway í St. Paul. Þar hefur
hann á boðstólum póstspjöld og
ýmsar myndir, tímaritin Iceland
Review og News from Iceland,
með öðrum, og hefur hann mynd-
að sér sambönd beint við aðila á
íslandi. Hefur hann gott val ís-
lenskra hljómplatna og ýmsra
smámuna.
Áhugi Craig Scherfs á íslenzk-
um efnum hefur farið vaxandi og
planlagði hann sjálfur skemmti-
kvöldið hjá Danska félaginu.
Björn Björnsson, heiðursræðis-
maður íslands í í Minnesota, náði
í íslensku kvikmyndina „They
Should Not Call Iceland Iceland“ í
gegn um sendiráðið í Washington
og flutti svo sjálfur ræðu um land
og þjóð. Frú Helga Brögger systir
Björns flutti erindi um íslenzka
þjóðbúninga með rit Sigurðar
málara um það efni sem grund-
völl. Hún var í upphlut sjálf. Frú
Leola Josefson líka í upphlut og
Mary Josefson lögfræðingur, dótt-
ir hennar, í peysufötum. Craig
Scherf var bæði fundarstjóri og
sölumaður þetta kvöld, hafði
hljómplötur og annan varning
með sér og seldist þó nokkuð af
því.
Dr. Einar 0. Joljnson, af sænsk-
um og norskum foreldrum, hættur
störfum sem kennari í mörg ár við
Augsburg CoMege, er nú formaður
Minnesotadeildar American-
Scandinavian Foundation, tók þar
við af Leolu Josefson. Hann hefur
ráðstafað mörgum skemmti- og
fróðleiksfundum hjá ASF-deild-
inni og flutt þar ítarleg erindi
sjálfur, til dæmis um Peer Gynt,
leikrit Henriks Ibsen, þegar verið
var að leika það á Guthrie The-
atre. Um síðari misseri hefur Ein-
ar efnt til funda þar sem löndin i
Norden hafa fengið „hvert sinn
skammt". Finnland var á dagskrá
ekki alls fyrir löngu — hljómlist,
söngvar og Kalevala-ljóð á
finnsku, og upplestur enskra þýð-
inga á finnskum ljóðum og smá-
sögum. Börje Váhámáki, sem
kennir finnsku við Minnesota-há-
skólann, var aðalþátttakandinn.
Hreinn Líndal óperusöngvari söng
nokkur lög með venjulegri snilld
sinni, Mary Josefson lögfræðingur
spilaði undir.
Sænsk, norsk og dönsk efni hafa
verið í öndvegi en nú var röðin
komin að Finnlandi og loks ís-
landi, og það á skemmtun á
þriðjudagskvöldið, 13 mars, í Sat-
eren Auditorium á Augsburg Col
lege, menntasetri norsks-lúth-
erskra í heila öld.
Eftir nokkur inngangsorð flutt
af fundarstjóra, dr. Einari John-
son, var sýnd kvikmynd sem Björn
Björnsson konsúll fékk í gegn um
sendiráðið í Washington. Var
myndin látin heita „On Top of the
World“, sýndi Reykjavík nærri
eingöngu og var enska talmálið
flutt af Magnúsi Magnússyni,
margreyndum í þeirri þraut hjá
BBC-útvarpskerfinu. Hreinn
Lindal óperusöngvari kom þá með
sex sönglög og vakti framkoma
hans mikla hrifningu sem oftar.
Áheyrendur fögnuðu hinni skæru,
kraftmiklu rödd hans og túlkun á
skandinavískum söngvum. Fyrst
kom Draumalandið hans Sigfúsar
Valdimar Björnsson
Einarssonar, svo Vögguljóð Sig-
urðar Þórðarsonar, Heimir eftir
Sigvalda Kaldalóns, Eins
Schwann eftir Edvard Grieg, Ton-
arna eftir Sjöberg og Sæterjent-
ens Söndag efir Ole Bull. Við und-
irleik var Lawrence Henry, kenn-
ari í St. Paul.
Lokaatriðið á undan kaffinu og
veitingunum á Student Center
skammt frá var ræða um ísland
sem flutt var af Valdimar Björns-
syni. Hann rakti sögu landsins f
megindráttum frá landnámstíð og
áfram og svaraði nokkrum spurn-
ingum á eftir. Var lítið minnst á
„hundamálið".
Rétt eftir páska, föstudaginn 27.
apríl, verður árleg Samkoma ís-
lendinga í Minneapolis og víða þar
um slóðir sem Hekla, félag
kvenna, hefur haldið í mörg ár. Að
þessu sinni fer það fram í fundar-
sal í Sons of Norway-byggingunni
á Lake Street rétt við Hennepin
Avenue í Minneapolis. Fundar-
stjóri verður frú Helga Brögger
sem tók við forystu Heklu-klúbbs-
ins í ár, eftir að hafa verið forseti
hans fyrir nokkuð mörgum árum.
í ræðustól verður frú Irene Þor-
björg Chain sem var við nám á
Háskóla íslands í fyrra á meðan
Loren Chain maður hennar kenndi
þar. Þau hjónin eru bæði fædd og
uppalin nálægt Gimli, Manitoba,
og var Irene forseti Heklu-klúbbs-
ins þegar tekið var á móti frú
Vigdísi Finnbogadóttur, forseta
íslands, á meðan Scandinavia To-
day-tilhöldin stóðu yfir 1982.
Björn Björnsson ræðismaður mun
kynna frú Chain um leið og hann
flytur kveðjur fyrir íslands hönd.
Bill Holm sem kenndi við Há-
skóla íslands eitt námsár fyrir
nokkru á Fulbright-styrk mun
setja sinn fjöruga svip á mann-
fagnaðinn með söng og píanóleik.
Hann skreppur inn úr heimasveit-
inni í Minneota, þar sem íslend-
ingabyggðin komst á stað 1875.
Forsetaframbjóðendur
segja farir sínar ósléttar
Minnesotabúar hafa fyigst sér-
staklega vel með forsetaframboð-
um demókrata, sem eðlilegt er úr
því Walter Mondale hefur verið
aðalmaðurinn í þeirri keppni.
Þessi methodista-prestssonur,
fæddur og uppalinn í suðurhluta
Minnesotaríkis, þar sem afi hans
frá Mundal í Sognefjord í Noregi
settist að fyrir meir en manns-
aldri, hefur þurft að segja farir
sínar ósléttar. En það hafa fleiri.
Af átta manns upprunalega í
keppninni að sæja á móti Ronald
Reagan, repúblikana og núverandi
forseta, hafa fimm dregið sig í hlé.
Þeir sem hættu vegna endurtek-
inna ósigra í flokksprófkosningum
í nokkrum ríkjum og „caucus“-
fundum í heimasveitum í öðrum,
eru Hollings, efrideildarþingmað-
ur frá Suður-Karólínu, Askew,
ríkisstjóri í Florida, Cranston,
efrideildarþingmaður frá Kalif-
orníu, McGovern frá Suður-Dak-
ota, sem var frambjóðandi demó-
krata i forsetakosningunum 1976,
og Glenn, efrideildarþingmaður
frá Ohio, frægur sem geimfari hér
á árunum.
Þrír tolla í baráttunni Mondale,
sem var varaforseti með Carter
forseta og efrideildarþingmaður
þar áður frá Minnesota, Hart,
efrideildarþingmaður frá Color-
ado, og séra Jesse Jackson, negra-
leiðtoginn, þekktur sem kröftugur
ræðumaður. Spalta-spámennirnir,
„columnists" í stórblöðunum —
þora varla að skrifa um horfurnar
upp á síðkastið, og mætti það vel
gilda um þann sem þetta ritar.
Breytingar hafa verið örar.
Margt óvænt hefur skeð. Engum
datt í hug að spá því að John
Glenn mundi tapa fylgi svo hrak-
lega, en hann var talinn aðal-
keppinautur Mondales. Og ekki
var spáð heldur að Gary Hart
mundi komast langt á undan
Glenn snemma í slagnum og á
þann hátt að grafa hættulega und-
an Mondale. Caucus-fundir hjá
demókrötum og repúblikönum
voru haldnir í Minnesota 20. marz,
og jafnvel í heimkynni Mondales
hefur verið vottur þess að Hart
mundi ná talsverðu fylgi.
Margir sem fylgjast með þess-
um langdregna undirbúningi und-
ir nóvemberkosningarnar kenna
sjónvarpsþáttum frá hafi til hafs
um ávinninga Harts. Hann kom
þeim á óvart með fyrstu sigur-
göngum sínum, þessum mörgu
„sérfræðingum" sem tala óslitið
um pólitíkina og fylgjast með
leiknum þar eins og þeir væru að
lýsa knattspyrnu, „baseball" eða
öðrum íþróttum. Jafnvel eru
kvartanir um hið mikla hlutverk
sjónvarpsins í skoðunarmyndun í
forsetakeppninni. Og á meðan fer
Reagan forseti frekar friðsamlega
sínar leiðir, viðurkenndur meist-
ari við hljóðnemann og ljós-
myndavélina.
Ein athugasemd kom nýlega frá
gömlum kollega í blaðamennsk-
unni, Joseph H. Ball, sem hefur
átt heima núna í nokkur ár á
bóndabæ nálægt Front Royal í
Virginia, ekki lengt frá höfuðborg-
inni Washington. Harold Stassen,
þá ríkisstjóri í Minnesota, út-
nefndi Joe Ball sem United States
Senator haustið 1940 þegar Ernest
Lundeen dó, og var það til tveggja
ára þangað til kjörtímabilið var
útrunnið. Náði hann kosningu til
sex ára kjörtímabilsins 1942, varð
mjög þekktur fyrir frammistöðu
sina á móti einangrunarstefnu
Bandaríkjanna i stríðinu og
hneykslaði flokksbræður sína með
því að styðja Roosevelt forseta í
kosningunum 1944 á móti Dewey.
Hann var sannarlega frjálslyndur
repúblikani en varð loksins svo
hægrisinnaður að flokksleiðtogum
blöskraði. Hubert Humphrey, þá
borgarstjóri í Minneapolis, sló
Joseph Ball út 1948 með kvart-
milljón atkvæða meirihluta.
Joe Ball skrifaði undirrituðum
mjög síðbúið jólabréf rétt fyrir
miðjan mars. Hann hefur ekkert
tekið þátt í pólitíkinni lengi. En
athugasemdir hans í bréfinu eru
athyglisverðar. Hann minnist á
„skrúðpakkningu Madison Avenue
auglýsingameistara" á frambjóð-
endum, þar sem athugasemdir
þeirra sníðast samkvæmt því sem
skoðanakannanir sýna sem álit
fólksfjöldans „ef má segja að kjós-
endur hugsi nokkuð um málefnin".
„Ég býst við,“ sagði Joseph Ball,
„að Minnesotabúar séu að undrast
um það mikla óstöðvandi fylgi
sem Mondale var talinn eiga, með
um tuttugu milljónir í kosninga-
sjóði sínum. Mér finnst kosninga-
slagur demókrata hálf hlægilegur
með vott af kaldhæðni um leið —
svo að Reagan kæfi þá í atkvæða-
flóði sínu í nóvember. Það hlýtur
að vera betri leið til þess að út-
nefna forsetaframbjóðanda en sú
sem liefur virkilega innikróað
okkur eins og stendur."
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída:
peningar
Bara
ísland á við margs kyns efna-
hagsvanda að stríða. Því neitar
enginn. En hinn almenni borgari á
í vandræðum með að vega og meta
þennan vanda þjóðarinnar. Hann
veit ekki, hve alvarlegt ástandið er
í raun og veru. Stjórnmálamenn-
irnir sjá um útskýringarnar, og
tölurnar má teygja á ýmsa vegu.
Efnahagsvandamálin eru aðal-
fréttir fjölmiðlanna og virðist
svartsýnin ráða ríkjum. Fjöldinn
allur af greinum frá sérfræðing-
um og leikmönnum eru prentaðar
í blöðunum og eru menn sammála
um fátt. Birtar eru skýrslur, sem
frægar alþjóðlegar stofnanir úti í
heimi halda yfir efnahagsástand
og fjármálaheilsu þjóða heims-
kringlunnar. Þar er okkar kæra
land komið ofarlega á blað, þegar
skráð eru lönd, sem mikið skulda
og litið afreka efnahagslega. Sem
sagt, ekki gott.
Það er þannig skiljanlegt, að al-
múgi landsins einblíni á þessi
vandamál og velti fyrir sér, hvort
nokkur von sé til þess að úr rætist.
Vonleysi og uppgjöf nær tökum á
mörgum manninum. Vegna þessa
er ekki úr vegi að minnast þess, að
þjóðin hefir áður átt við örðug-
leika að etja, og jafnan sigrast á
þeim. Afli hefir brugðist, fisk-
stofnar hafa horfið, tíð hefir verið
slæm, heyfengur hefir verið léleg-
ur. Ekkert af þessu er nýtt af nál-
inni. Eini munurinn er sá, að nú á
dögum er allt reiknað út í pening-
um. Tölvur gleypa slæmu fréttirn-
ar og spýta síðan út úr sér, hve
mikið þjóðarbúið muni tapa í
svona eða hinsegin tekjum.
Það eru svo margvísleg önnur
vandamál til í heiminum heldur
en þau, sem með efnahag hafa að
gera. Hollt væri ef til vill að kíkja
á eitthvað af þeim, svona rétt til
að dreifa huganum. Við skulum
einskorða okkur við að skoða ein-
göngu önnur eylönd.
ímyndum okkur, að ísland væri
í sporum írlands. Segjum svo, að á
Vestfjörðum byggju íslendingar,
sem að mestu væru afkomendur
fyrrverandi drottnara landsins,
Dana, og að þeir væru annarrar
trúar heldur en við hinir. Hvers
virði er það, að þurfa ekki að búa
við það hatur og þær sorgir, sem
þjáð hafa íbúa eyjunnar grænu í
aldaraðir? Efnahagsvandamál
leysast á tiltölulega skömmum
tíma, en enginn veit, hvenær vandi
írlands verður leystur.
Hvað mynduð þið segja, ef eins
væri á með okkur komið og fólki
því, sem byggir eyna Kúbu, hér
rétt fyrir sunnan Miami? Komm-
ar myndu vera alls ráðandi og
þessir sjálfskipuðu leiðtogar
myndu klæðast grænum einkenn-
isbúningum hnepptum upp í háls
og vera alltaf með derhúfur. Sá,
sem mest gæti látið spretta skegg-
ið væri einræðisherrann og hann
myndi halda mikið af ræðum.
Við gætum ekki lengur stundað
þjóðaríþróttina, pólitískar um-
ræður, og blöðin þyrftu ekki að
birta allar þessar löngu greinar og
svargreinar og svör við svargrein-
um. Ekki þyrftum við heldur að
standa í tímafrekum og dýrum
kosningabaráttum, og engar
áhyggjur þyrfti að hafa af erfiðum
stjórnarmyndunum. Stór hluti
íbúanna myndi hafa flúið land og
nýbyggð fangelsi myndu geyma
hundruð pólitískra fanga.
Fiskstofnar geta eflst á nokkr-
um árum og stóriðju vaxið fiskur
lensku þjóðarinnar getur lagast á
tiltölulega stuttum tíma, en eng-
inn veit, hvenær íbúar Kúbu losna
undan oki Kastrós og kommún-
ista.
Eða hvernig skyldi okkur líka,
ef við værum í svipaðri aðstöðu og
Kýpurbúar? Þá myndi t.b. búa
annarrar þjóðar fólk á Austur-
landi, talandi annarlega tungu.
Við myndum hafa borist á bana-
spjótum, og í landinu myndi
dvelja herlið frá Sameinuðu þjóð-
unum til að stía okkur í sundur.
Efnahagur íslands verður orðinn
blómlegur löngu, löngu áður en
Grikkir og Tyrkir verða farnir að
búa saman í sátt og samlyndi á
Kýpur.
Enginn er búmaður nema hann
berji sér, segir máltækið. Samt
verður stöðugur barningur leiði-
gjarn og niðurdrepandi. Minn-
umst þess, að til eru önnur og oft
alvarlegri vandamál og stundum
óleysanleg að því er virðist en
efnahagsvandamál. Þau er hægt
að leysa, og mun það sannast á
íslandi í náinni framtíð. Það er
eins og þeir segja hérna vestur í
um hrygg á áratug. Afkoma ís- henni Ameríku: „It s only money!“
H J / f f.-i Trr /i* ■ i 'i't i -vi J Ut> lO^íli 11 / : i | l'á J ’k Í41J T i k*A < *< I lb I >/v