Morgunblaðið - 01.05.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 1984
flokki sjómanna, þeirra er vörðust
kauplækkun útgerðarmanna í
Blöndahlsslagnum.
Fræg eru orðaskipti hans við
lögreglustjóra í miðri orrahríð-
inni, er vígamóður rann á sjómenn
og þeir vildu óðfúsir berjast. Björn
spyr lögreglustjóra: „Má ég spyrja
yður einnar spurningar? Er það
meiningin, að lögreglan verði látin
berja á sjómönnum í hvert sinn, er
þeir verja afkomu sína, kaup og
kjör? Lögreglustjóri svaraði:
„Þessu get ég ekki svárað." Þá er
ég betur settur," svaraði Björn,
„ég get svarað spurningunni fyrir
yður, þér hafið sagt skák, en eftir
er að vita hver segir mát.“
Björn og liðsmenn Sjómannafé-
lagsins náðu nú valdi á vatnsbátn-
um. Vatnstakan var hindruð og
gengu þar fremstir fram Jafet
Ottósson og Hjörtur Þorkelsson,
netagerðarmaður síðar. Hann
skar á siönguna og fjöldi sjó-
manna tilnefnir Jón Bjarnason
skipstjóra og netagerðarmann
sem einn hinn vaskasta í liði sjó-
manna.
Um Björn Blöndal var kveðið þá
er hann var orðinn löggæslumað-
ur:
„Hér í borginni allt er á iði
en í sveitinni er friður og ró,
þar sem bændurnir brugga í friði,
meðan Blöndal er suður með sjó.“
Björn galt að ýmsu leyti vask-
legrar framgöngu sinnar í verka-
lýðssamtökunum þá er hann gerð-
ist víneftirlitsmaður og „leitaði
landa“.
Samtök voru mynduð víða í
sveitum að hindra leit hans að
áfengi og villa um fyrir honum.
Saga er sögð um þingeyskt yfir-
vald er vildi halda hlífiskildi yfir
bændum í héraði.
Er sýslumaður vissi að Björns
var von i áfengisleit, átti hann til
að hringja að Fosshóli til Sigurð-
ar, þá var öruggt að öll sveitin gat
hlustaö: Heyrðu mig, Sigurður.
Hefurðu nokkuð orðið var við
ferðir hans Björns Blöndal. Það
var hálft í hvoru von á honum.
Stefán Jóhann Stefánsson er
hinn sjötti. Hann er auðþekktur,
brosir góðlátlega og ber harðkúlu-
hatt. Það er ekki um að villast.
Stefán ætlar ekki að teljast til erf-
iðismanna og má segja að hann
hafi þá þegar klæðst búningi er
varð tákn um þær mannvirðingar
er hann stefndi að. Á yngri árum
umgekkst hann róttæka menn,
kostaði útgáfu á bók Stefáns Pét-
urssonar, Byltingunni í Rússlandi,
þýddi greinar um Marx og Engels
í aimanak alþýðu, var félagi Jóns
Thoroddsen og Sigurðar Gríms-
sonar, ungra skálda og róttækra.
Seinna varð Stefán oddviti
bæjarfulltrúi Alþýðuflokksins og
þótti Ólafi Friðrikssyni hann
ryðja sér úr sæti. Stefán varð for-
seti Alþýðusambands íslands. Lítt
gaf hann sig þó að verkafólki. 1
tveggja binda ævisögu hans er
engin mynd frá fundum eða sam-
komum verkalýðsfélaga. Hann
minnist ekki einu orði á Jóhönnu
Egilsdóttur í sögu sinni.
Stefáns verður lengi minnst
fyrir þátt þann er hann átti í setn-
ingu orlofslaga. Hann var glöggur
og lögfróður maður. Sætti harðri
gagnrýni í flokki sínum. Var bolað
frá formennsku. Nú má spyrja:
Um hvað var deilt? Þeir sem sóttu
hvað harðast að Stefáni hafa
sjálfir tekið upp stefnu hans í
þeim málum er harðast var deilt
um, herstöðvamál.
Greinarhöfundur heimsótti
Stefán þá er hann hafði látið af
störfum og elli mæddi hann mjög.
Samt klæddist Stefán og var hinn
hýrasti í bragði. Rifjaði upp gam-
ansögur frá fyrri árum, sagði frá
því er hann var samskipa Staun-
ing, forsætisráðherra Dana.
Stauning hafði á æsku- og ungl-
ingsárum starfað í vindlaverk-
smiðju og reykti jafnan vindla af
stórri gerð. Nú sátu þeir Stefán
Jóhann í reyksal og nutu veiga.
Stauning segir:
Nu skal du ha’en cigar, Stefán
Jóhann.
Stefán segir: Nei, takk. Ég reyki
bara á jólunum.
Kylfa sú er Jón Bjarnason tók í
Blöndahls-slagnum, nú í vörslu dótt-
ursonar Jóns, Kjartans Gunnarsson-
ar. Jón ber fána sjómanna í göng-
unni. Er með derhúfu.
Stauning situr við sinn keip og
vill fyrir hvern mun að Stefán Jó-
hann fái sér vindil. Grípur til þess
bragðs er Stefán kveðst bara fá
sér jólavindil, að hann gefur þjón-
inum merki. Segir: Komið með
þrefaldan viskýsjúss handa Stef-
áni Jóhanni. við Stefán segir
hann: Nú stingur þú út úr glasinu
og þá eru komin jól.
Sjómannafélagi 563 (það mun
hafa verið Sæmundur ólafsson)
ritaði grein í Alþýðublaðið þá er
liðin voru 20 ár frá Blöndahls-
slagnum svonefnda. Sæmundur
sagði svo frá:
„Eitt kvöld, er undirritaður var
á verði undir forystu Jóns Bjarna-
sonar, skipstjóra, kom um borð
prófessor við Háskólann, sem var
smáhluthafi í Sleipni hf. Hófu
þeir Jón umræður um framferði
sjómanna og alla málavöxtu.
Ræddu þeir málið af fullri kurt-
eisi, en mjög var Jón skorinorður
og ósveigjanlegur. Minnist undir-
ritaður ekki að hafa heyrt karl-
mannlegri málsvörn en svör Jóns
Bjarnasonar. Prófessorinn var og
rólegur og virðulegur, en talaði
mest um landslög, sem Jón kvað
vera mannaverk og gefast mis-
jafnlega. Skildu þeir Jón og próf-
essorinn að því er virtist sáttir og
með fullri kurteisi. Prófessorinn
kvaddi okkur liðsmennina einnig
virðulega."
Um þátt Jóns Bjarnasonar segja
félagar hans:
Jón Bjarnason taldi nú tíma til
kominn að hefja afvopnunarráð-
stefnu. Gefst ei rúm til rekja
fangbrögð hans við lögreglumenn
og aðstoðarlið þeirra, hvítliða. Það
verður væntanlega gert síðar, en
segja má að viðureign Jóns við
kylfubúið lið lögreglunnar lyki
með því að hann afvopnaði tvo
liðsmenn, lögregluþjón og hvítliða.
Sjálfur kom hann heim meiddur
og sár, höfuð hans blóðugt eftir
kylfuhögg og barsmíð hvítliða og
lögreglumanna. Herfang hafði Jón
tekið til minja, tvær kylfur er
lögreglan hafði beitt. Annarri
þeirra skilaði Jón til lögreglu-
þjónsins er hann hafði afvopnað.
Var hann fjölskyldumaður og
taldi Jón að hann yrði fyrir ámæli
yfirboðara ef hann saknaði stöðu-
tákns. Kylfu hvítliðans hélt Jón og
birtist hér mynd af henni. Jón var
stjarnan í flokki okkar sjómanna,
sagði Högni Högnason, aldraður
sjómaður, sem tók þátt í Blön-
dahlsslagnum er hann rifjaði upp
atburði í skrifstofu Sjómanna-
félagsins í desember sl.
Jón Bach var sendur til Bret-
lands til þess að tala máli sjó-
manna og sækja um inngöngu í
alþjóðasamtök sjómanna og hafn-
arverkamanna. Útgerðarmenn
sendu boð til Bretlands um að Jón
væri háskamaður og bæri að
hindra landgöngu hans. Er skipið
kom til Bretlands komu lögreglu-
menn um borð og handtóku Jón.
Var hann settur í fangelsi og hafð-
ur í haldi uns skipið lét úr höfn.
Jón komst þó eftir krókaleiðum til
Hollands og tókst að ná sambandi
við forystumenn ITF. Síðan er
Sjómannafélagið í alþjóðasam-
bandi þessu.
Blöðin heima á Fróni, ekki hvað
síst blað Hagalíns, taldi framferði
Jóns til landráða. Það liðu þó ekki
mörg ár þangað til Hagalín kvað
fánasöng ungra jafnaðarmanna:
Áfram skal, áfram skai,
lyftum fána frelsisroða,
fánann rauða látum boða,
fögnuð, jafnt um fjörð og dal.
Múrar falli, hrynji hallir,
harðstjórn boðum síðsta kveld,
tendrum nú í hrjáðum hjörtum helgan
eld.
Jón Bach gat sér það áður til
frægðar að fella Sigurjón Péturs-
son í fangbrögðum í hásetaverk-
fallinu 1916.
Jóhönnu Egilsdóttur þarf ekki
að kynna. Hún varð háöldruð og er
flestum í minni fyrir áratuga
starf að málum alþýðu. Jóhanna
kom ung frá Kaldaðarnesi. Þar
var hún vinnuhjú hjá sýslumann-
inum. Fótgangandi kom hún með
léttan mal og lítinn pinkil. í al-
þingismannatali er Jóhanna talin
húsfrú. Eigi skal það vefengt. Jó-
hanna stóð fyrir stóru heimili. En
það verða einkum störf hennar að
verkalýðsmálum og barátta henn-
ar fyrir bættum kjörum alþýðu
sem skipa henni sess í sögu al-
þýðusamtaka. Hún hlífði sér
hvergi. Ótrauð gekk hún milli
vinnustöðva allt frá því er hún hóf
á loft fána verkakvennafélagsins
Framsóknar, sem hún ber hér í
fyrsta sinn.
Þær voru margar ferðir hennar
á stakkstæðin.
í sögu Halldórs Laxness af
Ljósvíkingnum spyr Jóa í Veghús-
um Ljósvíkinginn: Læturðu snúa
þér við? Það kom í hlut Jóhönnu
Egilsdóttur að spyrja þeirrar
spurningar margsinnis. Stappa
stálinu í verkakonur, hvetja þær
til samstöðu, vekja þær til vitund-
ar um rétt sinn og mátt. Fylkja
þeim gegn Katrínusum og Boges-
enum stassjónanna. Sýslumanns-
synirnir í Kaldaðarnesi, Jón Sig-
urðsson og Haraldur píanóleikari,
gáfu þjóð sinni hlutdeild í tón-
mennt og bókmenntum heimsins
með hljóðfæraleik sínum og þýð-
ingum. Það ber að þakka.
Vinnustúlkan á sýslumanns-
setrinu gekk aðra slóð. Með starfi
sínu vakti hún til dáða og sjálfs-
vitundar. Efldi traust á mátt sam-
taka til menningarauka og mann-
réttinda. Jóhanna Egilsdóttir hirti
ekki um ókvæðisorðin er dundu á
þeim er hófu merkið í fyrstu kröf-
ugöngunni: Bolsar. Byltingarsegg-
ir.
Það vakti athygli að Stefán Jó-
hann Stefánsson minntist eigi
með einu orði á Jóhönnu í bók
sinni, Æviminningum.
Ég spurði Jóhönnu hvort hún
hefði veitt þessu athygli. Jóhanna
svaraði:
„Já, ég tók eftir því.“
Svo bætti hún við: „Veistu
hvernig ég launaði honum það?“
Ég kvað nei við því. Þá sagði
Jóhanna: „Ég minntist ekki heldur
á hann einu orði.“
Nú er mál að linni löngu máli.
Hér hafa verið ritaðir sundurlaus-
ir þankar um atburði er í hugann
komu þá er horft er um öxl og
hugsað til fyrri tíðar.
Vétur Pétursson cr úharpsþulur.
23
Verzlunarráð íslands leggur til að:
Niðurgreiðslur og
útflutningsbætur
verði afnumdar
svo og einokun Grænmetisverzlunar landbúnaðarins
„NÚVERANDI landbúnaðarstefna
heldur uppi of mikilli framleiðslu
miðað við eftirspurn og kröfur neyt-
enda. Þetta kallar á kostnaðarsamt
styrkja- og millifærslukerfi, sem
skattgrciðendur borga með vaxandi
tregðu og ýtir jafnframt undir, að
ekki sé gætt fullrar hagkvæmni í
greininni," segir m.a. í frétt frá
Verzlunarráði Islands þar sem gerð
er grein fyrir helstu tillögum ráðsins
til úrbóta í landbúnaðinum, sem ráð-
ið hefur nú sent nefnd þeirri sem
endurskoðar lög um Framleiðsluráð
landbúnaðarins.
Þar segir jafnframt að umfang
þessara styrkja sé gífurlegt. Sam-
kvæmt úttekt Verzlunarráðsins
hafi kostnaðurinn við að viðhalda
óbreyttu kerfi numið rúmum 13
milljörðum króna á sl. 6 árum, eða
rúmlega 2 milljörðum á ári að
meðaltali. Segir að þessi upphæð
nemi um 440 þúsund krónum á ári
frá skattgreiðendum á hvert bú,
sem samsvari aftur góðum árs-
launum hvers bónda.
Verzlunarráð gerir þessu næst
grein fyrir helstu tillögum sínum
til úrbóta, og meðal þeirra eru til-
lögur um að niðurgreiðslur verði
afnumdar þannig að allar land-
búnaðarvörur verði jafnar í sam-
keppni innbyrðis og njóti ekki sér-
stöðu gagnvart öðrum vörum, út-
flutningsbætur verði afnumdar í
áföngum, styrkir til landgræðslu
og húsabóta verði afnumdir og
einokun Grænmetisverslunar
ríkisins verði afnumin.
Þar að auki gerir Verzlunarráð-
ið tillcgur um að verslun verði
opin með landbúnaðarafurðir á
öllum vinnslustigum og vinnsla
mjólkurstöðva og sláturhúsa verði
aðskilin frá öðrum atvinnurekstri
á sama stað af samkeppnisástæð-
um, kjarnfóðurgjald verði afnum-
ið og núgildandi lög um sölu bú-
jarða verði rýmkuð þannig að
bændur standi jafnfætis öðrum
eigendum eigna. Þá leggur ráðið
til að verðmyndun verði áfram
frjáls í nýrri búgreinum, en í
hefðbundnum búgreinum verði
verðið ákveðið til bænda frá
vinnslustöð, en síðan frjálst á síð-
ari stigum vinnslu og dreifingar.
Samband íslenskra bankamanna:
Helgi Hólm ráðinn
framkvæmdastjóri
HELGI Hólm hefur verið ráðinn
framkvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra bankamanna frá og með 1.
maí nk. Tekur hann við af Vilhelm
Kristinssyni, sem gegnt hefur stöð-
unni frá 1. september 1979.
Heigi lauk kennaraprófi árið
1962 og prófi úr íþróttakennara-
skólanum ári síðar. Hann stund-
aði kennslu á árunum 1963—1966,
en réðst þá til Verslunarbankans í
Kefiavík. Hann var útibússtjóri
1971. Helgi er 43 ára gamall,
kvæntur Brynju Árnadóttur kenn-
ara, og eiga þau fjögur börn.
Helgi Hólm
1. maí í Borgarnesi
DAGSKKA 1. maí hátíðahalda stétt-
arfélaganna í Iiorgarfirði hefjast á
Hótel Borgarnesi kl. 13.30.
Dagskrá verður sem hér segir:
1. Lúðrasveit Borgarness leikur.
Stjórnandi: Björn Leifsson. 2.
Samkoman sett: Sigrún D. Elías-
dóttir, formaður 1. maí-hefndar. 3.
Ræða: Björn Þórhallsson, vara-
forseti Alþýðusambands íslands.
4. Einsöngur: Jóhanna Linnet.
Undirleikari: Guðni Þ. Guð-
mundsson. 5. Félagar úr Iæikfé-
lagi Selfoss flytja söngva úr leik-
ritinu „Þið munið hann Jörund"
Stykkishólmur:
Hefðbundin
Slvkkishólmi .‘Mk apríl.
1. MAÍ hátíðahöldin í Stykkishólmi
verða með hefðbundnu sniði.
Hátíðafundur verður í félagsheim-
ilinu kl. 14 og þar leikur Lúðra-
sveit Stykkishólms undir stjórn
Daða Þórs Einarssonar. Erlingur
^ftir Jónas Árnason. 6." Samkór
Verkalýðsfélags Borgarness syng-
ur. Stjórnandi: Björn Leifsson. 7.
Vísnamál: Sveinbjörn Beinteins-
son, Draghálsi. 8. Ávörp fulltrúa
stéttarfélaganna: Berghildur
Reynisdóttir, Verkalýðsfélag
Borgarness; Helgi Björnsson,
Iðnsveinafélag Mýrasýslu;
Hreggviður Hreggviðsson, Versl-
unarmannafélag Borgarness.
Kl. 14.00 er börnum boðið á
kvikmyndasýningu í Samkomu-
húsinu. 1. maí-kaffi verður í
Snorrabúð að loknum hátíðar-
höldum.
hátíðahöld
Viggósson, fyrrverandi formaður
Verkalýðsfélags Stykkishólms,
flytur ræðu dagsins. Þá verða flutt
ávörp og leikfélagið Grimnir mun
sjá um ýmis skemmtiatriði.
Fréttaritari.