Morgunblaðið - 10.02.1985, Síða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1985
Blaðamaður Morgunblaðsins á ferð um hungursvæðin í Eþíópíu:
Velmegun og örbirgð. Á aöalverslunargötu Addia Ababa
eru ýmsar vestrnnar vörur í gluggum, vasatölvur, heimil-
istæki, gull og demantar.

Í-
Nokkur von um betri tið meö blóm í haga?
Skugga-Sveinn é gööri stund.
Danska hjúkrunarkonan í Senbete og drengurinn sem ekki gat boröaö
fyrir hungri. Hann gæti lifaö ef hann fengist til aö borða, sagöi hún.
Iif og fjör á búnabettunum
— dauðinn bíður til sveita
stór, gráleit og svampkennd flat-
brauð, sem bökuð eru úr einni
helstu korntegund þeirra, teff,
þeirri sömu sem sprettur ekki hjá
þeim á hungursvæðunum. Brauðin
eru látin gerjast og verða þá súr,
eins og léttsúrsaður matur. í stóra
skál er svo látinn kjötmatur af
ýmsu tagi, mismunandi brennandi
kryddaður, sem maður veiðir upp
úr með brauðsnifsi og stingur
beint upp í sig með hægri hend-
inni. Aldrei með þeirri vinstri, að
minnsta kosti ekki ef maður vill
teljast siðaður hjá þeirrar trúar
mönnum og þá getur maður rétt
ímyndað sér hversu grimmileg
refsing það er fyrir múhameðstrú-
armann að missa hægri höndina.
Jónas Þórisson, kristniboði í
Konsó, segir að maður verði alveg
vitlaus í þennan mat og það er
hreint ekki ótrúlegt. Þarna borðar
maður mjög vel fyrir 3—5 birr
(eþíópska dollara) cða 60—100
krónur. Það er líka eins gott að
það kosti ekki mikið meira —
meðaldaglaun í landinu munu
vera nálægt fimm birrum.
Líf og fjör á
búnabettunum
Á kvöldin tekur við hin þrúg-
andi fátækt í siömminu á bak við
hótelið. Þar geta menn villst í
nokkra klukkutíma og verið stöð-
ugt á gangi. Engin götuljós, opin
ræsi í moldarstígunum, kofar
byggðir úr bárujárni eða útflett-
um olíutunnum, timbri, grjóti,
pappa, mold og næstum öllu þvi,
sem nöfnum tjáir að nefna. Með
örstuttu millibili eru „búnabettur"
(boonabet), örlitlar kaffistofur,
sem jafnframt eru barir og vænd-
ishús. Þar er stundum ekki sæti
nema fyrir tvo eða fjóra en í hill-
unum ofan við barborðið eru ýms-
ar tegundir af áfengi (alls staðar
er til viskí) og nokkrar konur sitja
í afkimum. Oft munu það vera
mæður og dætur, sem eru að
hressa upp á fjárhag heimilisins
og eiga þannig sinn þátt i því að
kynsjúkdómar eru tröllvaxið
vandamál í Eþíópíu. Búnabetturn-
ar eru út um allt land og það mun
ekki þykja nema sjálfsagt að karl-
ar líti þar við. Algengur giftingar-
aldur karlmanna er nálægt þrí-
tugu, stúlknanna allt að helmingi
lægri, og einhversstaðar verða
þeir að vera, greyin, á meðan. Og
ef eiginmaður er að heiman eða
konan ekki upplögð er frelsi hans
óskorað og ekki til umræðu.
Fólk er á stjái í myrkrinu og
kvöldhljóðum höfuðborgarinnar.
Mjög fljótlega koma strákarnir á
vettvang, 7—13 ára pjakkar, ber-
fættir og glóir á skjannahvítar
tennur og augnahvítur í andlitun-
um: Gefðu mér pening, ég er blá-
fátækur, það er alveg satt. Mister,
give me some money, I’m really
very very poor. Þeir eru þolinmóð-
ir þegar þeir elta hvitingja og gefa
sig ekki fyrr en í fulla hnefana.
Hér og þar eru einskonar kjötbúð-
ir, litlir söluskúrar, þar sem
kjötstykki í hálfum og heilum
skrokkum hanga á veggjum. f öðr-
um ennþá minni húkir maður og
selur tyggigúmmí, sígarettur og
smádót — til dæmis plastpoka.
Haft er orð á, að ýmislegt fleira
hljóti að vanta þegar venjulegur
plastpoki er orðinn eign. í flestum
búlunum er hreyfingu að sjá og
gestir þar vilja gjarnan bjóða
fleirum í fjörið. Margir virðast
drukknir. Á leið heim á hótel kem-
ur maður og hvíslar því að þetta
sé ekki góður staður fyrir hvítt
fólk. Ekkert alvarlegra gerist en
að sígarettupakki hverfur úr vasa
og hótellykii sem strákar „fundu"
er skilað beint til þess rétta.
Um djúpa græna dali
Höfuðborgin Addis Ababa er í
2155 metra hæð yfir sjávarmáli,
því sem næst í miðju landinu í
fylkinu Shoa. Þar er loftslag alveg
ljómandi, loftið tært og þunnt,
hitinn indæll í skugganum og sól-
in heit. Menn taka lit í andlitið á
dagstund. Hungrið er ekki að sjá í
Addis (a.m.k. ekki í fljótu bragði)
umfram það sem áður er lýst. Það
væri helSer kurteisi að lýsa gömlu
keisaraborginni sem fallegri — en
þegar ekið er norður úr borginni
blasir við manni feiknarleg land-
fegurð. Leiðin liggur heldur upp á
við um snarbrött fjöll og djúpa
græna dali, skógi vaxna með vel
skipulögðum ökrum, strákofarnir
í þyrpingum, þéttbýlt. Fólksmergð
með vegum. Allir að bera eitthvað,
brenni, vatn eða korn. Eða böm.
Asnar og kýr, geitur og kindur
eins og í útlendum Biblíuteikning-
um. Allir eitthvað að fara, fyrst í
stað liggur straumurinn á markað
í borginni en smám saman fer
fjöldinn að stefna í hina áttina. Þá
er líklega styttra í næsta þorp. Og
þar situr fjöldi fólks við vegar-
brúnina, vörubílar hér og þar, ið-
andi mannlíf og hvergi að sjá hópa
sveltandi fólks.
Grænu dalirnir koma manni
feiknarlega á óvart og það þarf að
horfa dálítið vandlega á þá til að
sjá að ekki er allt með felldu:
Græni liturinn er blekking. Það
sprettur ekkert á ökrunum. Fólk
er ekki að vinna á ökrunum eins
og væri eðlilegt á þessum árstíma.
Fyrir 3—4 dögum rigndi í tvo sól-
arhringa — það er nóg til að gera
allt hvanngrænt yfir að líta. En
eftir örfáa daga verður það að
mestu orðið gult aftur, nema Litlu
rigningarnar (belg) byrji fyrir al-
vöru. Þá væri hægt að sá til
skammvaxnari tegunda. í norður-
héruðunum hefur ekki rignt að
gagni í 4—5 ár. Áleiðis þangað
ætlum við, norður til Dessie, höf-
uðborgar Wollo-fylkis, norðan við
Shoa, tæplega 500 kílómetra leið.
Nálægt þeirri borg starfa íslensku
hjálparliðarnir, fjórir hjúkrunar-
fræðingar úr Reykjavík og tveir
félagar úr Hjálparsveit skáta í
Vestmannaeyj um.
Undir vernd
Skugga-Sveins
Við erum fimm á ferð í Land-
cruiser-jeppa: yðar einlægur, tveir
aðrir íslenskir fréttamenn, þeir
Friðrik Páll Jónsson af útvarpinu
og Eiríkur Jónsson af DV, Jónas
Þórisson kristniboði, og fulltrúi
stjórnvalda, Thaddese Mengistu,
28 ára fyrrum félagsfræðistúdent
við háskólann í Addis, nú starfs-
maður upplýsingamálaráðuneytis-
ins. Og kannski víðar þótt hann
þræti fyrir það sjálfur. Hann gæt-
ir þess að við tökum ekki myndir
þegar hann telur það henta, að við
förum ekki í fólksflutningabúðir
stjórnarinnar, að heyra öll samtöl
okkar við innfædda, fylgja okkur
eins og skugginn í stuttu máli og
vera óþægilegur á ýmsa lund. Við
köllum hann Skugga-Svein. Feitur
og pattaralegur með blásvartar
varir og nögl litla fingurs á vinstri
hendi óskorna. Þannig má sýna
þar í landi, að menn séu yfir það
hafnir að vinna erfiðisvinnu.
Bláir gómar og
smjör í hárið
Fleira líkamsskraut má sjá á
ferðum um landið. Lagleg stúlka á
búnabettu hefur látið húðflúra
með bláu á sér hökuna, eyrna á
milli, og sömuleiðis góminn á sér.
Þegar hún hlær skín í kóngablátt
tannholdið. Niðrí Konsó, í fylkinu
Gamo Gofa, setja konur stundum
smjör í hárið á sér til að skerpa
glæsileikann. Einhverntíma var
sendur þangað vörubílsfarmur af
matarolíu, sem notuð er víða í
landinu, en ekki í Gamo Gofa.
Karlarnir sóttu sína olíubrúsa og
helltu yfir konur sínar. Aldrei fyrr
höfðu þær verið svo undurfagrar
og glansandi og engum datt í hug
að fara að nota olíu til matargerð-
ar. Þetta er eins og þegar Banda-
ríkjamenn unnu að þróunarverk-
efni í Súdan fyrir nokkrum árum
— framlag ameríska stórfyrirtæk-
isins Texas Instruments, sagði
mér starfsmaður bandarísks ráð-
gjafarfyrirtækis á sviði þróun-
arhjálpar, voru 10 þúsund vasa-
tölvur. Hirðingjana í Súdan vant-
aði ekki vasatölvur heldur rign-
ingu og mat og auk þess fylgdu
engar aukarafhlöður.
Þegar dregur norður í landið
eru fæðudreifingarstöðvar með-
fram vegum. Þangað kemur fólk
ýmist daglega, vikulega eða mán-
aðarlega og fær svokallaða
„þurrskammta" til að fara með
heim, það er mest korn, teff,
sorghum, stundum maís eða bar-
ley. Síðan í október hafa 8000 fjöl-
skyldur fengið mánaðarlegar mat-
argjafir til að fara með heim. Það
er bæði sojamjöl og sojaolía sem
blönduð er með mjólk og sykri og
verður við það feiknarlega eggja-
hviturík og holl. Mörg barnanna
eru vannærð — 75% þeirra eru
undir eðlilegri þyngd. í dag fá þar
280 börn að borða fjórum sinnum
á dag. „Við stefnum að því að fæða
að minnsta kosti 1000 börn á dag,“
sagði fulltrúi yfirvalda á staðnum,
„ekki veitir af.“
Matur fyrir ekkert og
matur fyrir vinnu
Það er undarleg tilfinning, sem
grípur mann þegar komið er í stöð
af þessu tagi. Þar eru hundruð eða
jafnvel þúsundir manna, sem eiga
sér enga von nema matargjafir.
Sums staðar er að vísu um að