Morgunblaðið - 10.02.1985, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1985
B 15
Saxófónn og
sígild tónlist
Sígildar
skífur
Konráö S. Konráðsson
Eftir: L-E. Larsson, A. Glazunov og
J. Panula. Einleikari á altsaxófón:
Pekka Savijoki. Nýja Kammer-
hljómsveit Stokkhólms. Stjórn-
andi: Jorma Panula. BIS LP-218,
Digital, DMM. Útgáfuár: 1983.
Til hliðsjónar: L-E. Larsson: Kon-
sert fyrir saxófón og strengjasveit
op. 14. Symfóníuhljómsveit
sænska útvarpsins; Stj.: L. Seger-
stam; Einl.: C. Johnsson. (Caprice
CAP 1242).
Það mun hafa verið árið 1846
sem Adolphe Sax fékk einkaleyfi
í Brussel fyrir því hljóðfæri, sem
við í dag nefnum saxófón. Að
gerð er saxófónninn bastarður
málm- og tréblásturshljóðfæris.
Þannig er pípusveigt hljómrörið
úr látúni með íyklum líkt og
óbóið, en munnstykkið einfalt
reyrblað, sömu gerðar og í klar-
ínettunni. Af hljóðfærinu eru nú
fjögur afbrigði helst: Sópran,
alt, tenór og baríton. Sakir þess-
ara sérstæðu eiginleika sinna
vann saxófónninn sér fljótlega
sess í lúðrasveitum samtímans,
þar sem hann brúaði bilið milli
málm- og tréblásturshljóðfær-
anna. Síður gekk hljóðfærinu
hins vegar að vinna sér sess í
alvarlegri tegund tónlistar þar
sem að vonum ekki voru til nein
sígild verk þar sem notast var
við þessa gerð hljóðfæris. Þann-
ig er t.d. enn í dag ekki gert ráð
fyrir saxófón í hefðbundinni
skipan symfóníuhljóm-
sveitarinnar.
Saxófónninn náði hins vegar,
við afskipti Bandaríkjamanna af
fyrri heimsstyrjöldinni og hern-
aði þeirra í Evrópu, til Banda-
ríkja N-Ameríku og var tekið
tveim höndum af djasslista-
mönnum vestur þar. Þarf vart að
tiunda það fyrir lesandanum að
saxófónninn varð á skömmum
tíma eitt höfuðhljóðfæri þeirrar
tegundar tónlistar, aðdáendum
alvarlegri tónlistar oft til sárrar
armæðu, þar sem hljóðfærinu er
oft á tíðum beitt og í það blásið
án tillits til upprunalegrar gerð-
ar eða augnamiðs. Svo er þó
raunar einnig hvað varðar eitt
þeirra nýklassísku verka á þeirri
mætu skífu sem hér er til um-
fjöllunar.
Sænska tónskáldið Lars-Erik
Larsson skrifaði verkið „Konsert
fyrir saxófón og strengjasveit" á
fjórða áratugnum sérstaklega
fyrir saxófónleikarann Sigurd
Rascher. Rascher þessi var á sín-
um tíma frægur fyrir óvenjulega
kunnáttu sína og leikni á hljóð-
færi sitt. Tókst honum að ná úr
því tónum og hljómum, sem að
öllu jöfnu voru utan við tónsvið
þess. Beitti hann til þess brögð-
um sem öðrum saxófónleikurum
samtímans voru ókunn eða
ógerleg. Það var einmitt m.t.t.
þessarar sérstöku leikni Rasch-
ers sem Larsson skrifaði verkið
á sínum tíma. Úir þar og grúir af
brellum og brögðum þar sem
Rascher fékk að njóta sín, en
varð og til þess að konsertinn
hefir lítt sem ekkert verið leik-
inn síðan. Þess vegna einfaldaði
Larsson verk sitt nýverið til að
verkið yrði auðveldara í flutn-
ingi. Það er þó í upprunalegri
gerð, sem konsertinn er fluttur
hér af saxófónleikaranum Pekka
Savijoki.
Savijoki fæddist í Helsinki
1952 og lauk námi í saxófónleik
frá Sibelius-akademíunni
finnsku 1977. Savijoki mun hfa
eytt til þess mánuðum að ná
fram tónbrigðum og yfirtónum
þeim sem Larsson skrifar og er
ekki að heyra að þeim tíma hafi
hann kastað á glæ. Með góðum
stuðningi Nýju kammersveitar
Stokkhólms, undir stjórn landa
síns, Jorma Panula, fer Savijoki
á kostum troðnar jafnt sem
ótroðnar slóðir á altsaxófón sín-
um svo áheyrandinn situr eftir
að leiknum Ioknum spyrjandi
sjálfan sig hvort þetta hafi
virkilega verið jafn erfitt fyrir
flytjandann og sagt var. — Er
leikur hans snarpur og ákveðinn
og er síst að heyra að honum
verði hált á svellinu þó víða sé
farið og oft út fyrir hin viður-
kenndu mörk tónsviðs altsaxó-
fónsins. Hin verkin tvö, eftir þá
Alexandr Glazunov, sem raunar
skrifaði verk sitt einnig með
Rascher í huga, og Jorma Pan-
ula, stjórnanda strengjasveitar-
innar, eru einföld og áferðarfal-
leg, en sist jafn tilþrifamikil og
athyglisverð og konsert Lars-
Eriks Larssons.
Athyglisvert er til saman-
burðar að hlýða á nýja útgáfu
Caprice (CAP 1242) á konsert
Larssons þar sem leikin hin ný-
lega útgáfa hans á verkinu. Er
þar að heyra annan og róman-
tískari Larsson en fyrr. Þar er
sleppt s.s. áður er að vikið brell-
um og hátónaloftfimleikum
Raschers, en fyrir vikið er sem
verkið öðlist heillegri svip og
tónlistin streymir ljúfar. Þannig
er verkið í þessari nýju útgáfu
auðteknara en þó um leið nokkru
sviplausara en frumgerðin.
Upptakan er með ágætum, svo
sem vænta má af von Bahr.
Tónmyndin er skýr og djúp, en á
stundum en þó sem einleiks-
hljóðfærið flökti í tónsviðinu og
lyklaglamrið er stöku sinnum
truflandi; hvort tveggja þó smá-
vægilegir agnúar á annars fag-
urlega unninni útgáfu. Pressun
og frágangur sömuleiðis sem von
er í besta gæðaflokki. Annaðist
Teldec pressun, sem unnin er
samkvæmt „direct metal mast-
ering“-aðferð.
Ekki get ég stillt mig um að
hafa á eftir þessu spjalli svolít-
inn eftirmála: Þar sem norrænu
verkin tvö eru næsta fáséð á
skífu hefir útgáfu þessarar verið
getið víða og er um hana fjallað
m.a. í tveim stærstu tímaritun-
um sem um sígildar skífur fjalla
á Bretlandseyjum: „Gramo-
phone" og „HiFi News & Record
Review". Var gagnrýnandi hins
fyrrgreinda ákaflega hrifinn af
útgáfunni, bæði hvað snertir
tónlist og tækni, en gagnrýnandi
HFN&RR hafði hins vegar allt á
hornum sér og taldi m.a. að Sa-
vijoki spilaði falskt er hann
hætti sér í hátónana. Hlutust af
þessu offorsi gagnrýnandans
opin bréfaskipti í hvössum tón
milli Roberts von Bahr (stjórn-
anda upptöku og framleiðanda)
og gagnrýnandans, Barbara
John, sem birt voru í HFN&RR.
Allt um það, en niðurstaðan
hlýtur að vera sú að síst skyldi
taka gagnrýni hvers konar sem
tæmandi sannleik, heldur frem-
ur sem einstaklingsbundið álit.
Það álit getur lesandirin síðan
haft sér til gamans eða jafnvel
til hliðsjónar þegar hann svo
myndar sér sína eigin skoðun á
því sem um ræðir.
TILBOÐ ÓSKAST
Tilboö óskast í Ford Bronco II X LT árgerö 1984,
sem veröur á bifreiöaútboöi þriöjudaginn 12.
febrúar nk. kl. 12—15 aö Grensásvegi 9.
Sala varnarliðseigna.
ÞUGETUR
AUBVmB
MALADAFTUR
B< Ml ÞAXFT ÞAB EKKl
Ending og styrkur International málningar ersiíkur
að ein yfirferð með henni er margfaldur
jafnoki venjuiegrar málningar.
íLitahúsinu á Hringbraut 119 færðu International
plastmálningu, gólfmálningu, húsgagnalakkog
skipamálningu. Þar fást einnig ýmis verkfæri, lím og þéttiefni.
Opið: mánudaga-fimmtudagakl. 9.00-18.00,
föstudagakl. 9.00-19.00 og laugardaga kl. 9.00-16.00.
International - níðsterk og ódýr
LITAHÚSID
HRINGBRAUT119, SÍM116550.