Morgunblaðið - 10.02.1985, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1985
B 29
inu sökum feguröar sinnar. Alma
sýndi Önnu móður sinni bréfið, og
þó móður hennar líkaði vel við
Gustav ráðlagði hún henni að gift-
ast honum ekki, og hið sama gerði
Carl Moll. En Alma var orðin hrif-
in af Gustav Mahler og þrátt fyrir
bréfið hafði hún tekið ákvörðun
um að giftast honum. Mörgum
fannst þessi ráðahagur ekki beint
heppilegur, Alma lenti milli tann-
anna á fólki, sem taldi hana óverð-
ugan maka fyrir jafn stórbrotinn
mann og Mahler. Henni fannst
vinir hans óvinveittir sér, þeir
sniðgengu hana í samkvæmum, í
einu samkvæminu spurði t.d. einn
gesturinn hana hvernig henni lík-
aði tónlist Mahlers. Svar hennar
var að hún hefði lítið kynnt sér
hana, en það sem hún hefði heyrt
líkaði henni hreint ekki! Þau giftu
sig í mars 1902 og fóru í nokkurs-
konar brúðkaupsferð, sem í raun
var tónleikaferð Mahlers.
Hjúskaparár Ölmu
og Gustavs
Ekki líður á löngu þar til Alma
fer að efast um að hún hafi gert
rétt er hún ákvað að giftast Mahl-
er. Hann virðist hafa verið mikill
egoisti, og framan af sambúð
þeirra er greinilegt að honum
finnst eiginkonan standa honum
langt að baki. Hlutverk Ölmu var
að gera honum lífið þægilegra,
hann var mjög vanafastur, líf
hans var fastmótað og ólíkt því lífi
sem Alma hafði lifað fram að
þessu. Á þessu tímabili trúir hún
dagbók sinni fyrir hugrenningum
sínum, hún virðist elska mann
sinn, en hann veldur henni þó
miklum vonbrigðum, hún er ein-
mana, finnst eiginmaðurinn lita á
hana ýmist sem ómálga barn eða
vinnuhjú. Alma reynir að trúa
móður sinni fyrir því hve óham-
ingjusöm hún er, en móðir hennar
vill ekki hlusta á slíkt og telur
hana hafa verið heppna með mak-
ann. Þau Gustav og Anna móðir
hennar virðast hafa verið góðir
vinir, enda tilheyrðu þau sömu
kynslóð. Alma saknar fyrra lífs,
þau umgangast eingöngu vini
Gustavs, og hún virðist hafa fund-
ið fyrir þunglyndi, trúir dagbók-
inni fyrir því að hún sé sígrátandi
upp úr þurrru. Á þessu tímabili
fer Alma að drekka, og Gustav
nefnir áhyggjur sínar í þeim efn-
um í bréfi til móður hennar. Á
milli þeirra er algjör verkaskipt-
ing, Gustav helgar sig óskiptur
list sinni, en Alma sér um allan
rekstur heimilisins. Mahler virðist
allur annar eftir að hann kemst i
höfn hjónabandsins, hann var
ekki lengur maöurinn sem sagðist
ekki geta lifað án hennar, heldur
miklu frekar í hlutverki kennara
og leiðbeinanda, og reynir að móta
hana eftir eigin höfði í hlutverk
eiginkonu sinnar. Eftir því sem
óhamingja ölmu jókst, því ánægð-
ari varð Gustav. Hann þakkaði
konu sinni fyrir að gefa sér góðan
vinnufrið, og er hún ræddi
óánægju sína við hann sagðist
hann reyna að finna einhverjar
leiðir til að hún yrði ánægðari.
Líf þeirr hélt þó áfram í svipuð-
um dúr. Þau Alma eignuðust tvær
dætur, Önnu og Maríu, og þó
Mahler hafi ekki getað verið án
fjölskyldunnar, mátti hún þó ekki
gera of miklar kröfur til hans.
Hann krafðist þess t.d. að dæturn-
ar borðuðu með þeim, en þær
máttu ekki segja orð meðan á
máltíðinni stóð. Anna dóttir
þeirra sagði síðar að þessar sam-
eiginlegu máltiðir fjölskyldunnar
hafi haft það í för með sér að hún
hafi ekki getað notið máltíðar fyrr
en löngu eftir að hún var orðin
fullorðin.
Líf þeirra hélt áfram að vera í
mjög föstum skorðum, en svo virð-
ist sem Gustav hafi farið að meta
konu sína meir eftir því sem árin
liðu. Hjónaband þeirra stóð 9 ár,
síðustu árin hvetur Gustav konu
sína jafnvet til tónsmíða, og gefur
út verk hennar samhliða eigin
verkum. En áður en til pess Kom
hafði gengið á ýmsu, Alma dvelur
fjarri eiginmanninum um tíma
m.a. af heilsufarsástæðum, og
hittir þá Walter Gropius sem síð-
enga ósk heitari en þau ættu barn
saman, og þrátt fyrir að Ölmu
fyndist barneignir utan hjóna-
bands siðlausar verður hún ófrísk
og um tíma er allt útlit fyrir að
Oskar verði næsti eiginmaður
Ölmu. Það fer þó öðruvísi, þau
deila harkalega og Alma lætur
eyða fóstrinu.
Annar eiginmaður Ölmu,
Walter Gropius
Þegar hér er komið virðist Alma
óska eftir því að líf hennar ein-
kennist af meiri stöðugleika, hún
trúir dagbókinni fyrir því að hun
sé orðin þreytt á Oskari. Oskar
ákveður skömmu síðar að fara í
herinn, og Alma leitar uppi Walt-
er Gropius, arkitekt sem hún hafði
hrifist af er hún var gift Mahler.
Hún fréttir af honum á spítala, en
hann hafði slasast í stríðinu, þau
mæla sér mót og þann 18. ágúst
1915 giftist Alma Mahler Walter
Gropius. Hún virðist hafa óskað
heitt eftir að eignast mann og
barn, og 5. oktober eignast þau
Gropius dóttur, Manon, fallegt og
elskulegt stúlkubarn sem var elsk-
uð af öllum sem kynntust henni.
Þau Gropius höfðu þó ekki haft
mikinn tíma til að kynnast hvoru
öðru áður en þau giftust, og að
auki var hann mikið að heiman.
ölmu fannst hún vera í sporum
ekkju með tvö börn og ekki líður á
löngu þar til hún fer að eyða tíma
sínum með ungum rithöfundi,
Franz Werfel, sem síðar varð
þriðji eiginmaður hennar.
Alma og dóttir henn&r Anna um 1960. Alma Mahler, teikning Oskars Kokosa frá 1913.
ar varð annar eiginmaður hennar.
Gustav saknar konu sinnar, og vill
leggja ýmislegt á sig til að fá hana
aftur til sín, og svo virðist sem
hann hafi átt erfitt með eigin
tónsmíðar er hún var fjarri. Árið
1907 missa þau eldri dóttur sína
Maríu eftir erfið veikindi hennar
sem gengu mjög nálægt ölmu,
Gustav og Önnu móður hennar,
sem stóð yfirleitt við hlið þeirra er
eitthvað bjátaði á. Um þetta leyti
kemur í ljós að Gustav er veill
fyrir hjarta og fjórum árum síðar
er hann allur.
„Menn eins og þú lifa ekki,
í besta falli rykfalla þeir“
Alma var orðin ekkja, ekki 32
ára gömul. Ekki leið á löngu þar
til hún fékk nýtt bónorð, biðillinn
I var Dr. Joseph Fraenkel, sem
hafði tnnast eiginmann nennar
síðustu ár nans. Alma svaraði
nónorði ’nans oréfi oar sem lún
| segir pau ekki eiga íeina samleið,
.einkunnarorð oin eru eg nugsa og
því er eg til, en mín eg elska og því
er ég til“ og hún oætir við: „Menn
| eins og þú ’ifa ekki, í besta falli
j rykfalla þeir uppi í bókahillum.“
Alma bjó sér og 7 ára dóttur
sinni heimili, og brátt var hún far-
in að eyða tíma sínum með Paul
Kammerer, sem var gamall kunn-
ingi hennar. Paul var líffræðingur
að mennt, en hafði jafnframt mik-
inn ahuga á tónlist. Þau urðu
ágætisvinir og til að dreifa hugan-
um fór Alma að aðstoða hann á
rannsóknastofu hans. Áður en
langt um leið var Paul orðinn yfir
sig ástfanginn af henni, og segir i
bréfi að sérhver samverustund
með Ölmu veiti honum aukinn
kraft til dáða. Paul var giftur, og
þegar Alma sagðist ekki bera
gagnkvæmar tilfinningar til hans,
lét hann öllum illum látum og hót-
aði m.a. að skjóta sig. Alma hafði
samband við eiginkonu Pauls og
sagði henni hvernig málum væri
háttað, og þeim kom saman um að
fela byssuna hans. Allt kom þó
fyrir ekki, Paul Kammerer framdi
sjálfsmorð stuttu síðar.
Alma var ekki lengi að finna
mann hans stað, hún varð náinn
vinur rónskáldsins Franz Schrek-
er, sem var .njög efnilegur um
þessar mundir. Alma varð þó ekki
astfangin af honum, það var ekki
fyrr en Oskar Kokoschka kom til
sögunnar að hún varð ástfangin að
nýju.
Oskar Kokoschka
Oskar var um þetta leyti bláfá-
tækur listamaður, Carl Moll
stjúpfaðir ölmu var listaverkasali
og hafði tekið eftir hæfileikum
þessa unga manns. Carl kom að
máli við ölmu og spurði hana
hvort hún hefði ekki áhuga á að fá
Kokoschka til að mála andlits-
mynd af sér. Oskar var 7 árum
yngri en Alma, gullsmiðssonur frá
Prag, fátækur, aðlaðandi og hæfi-
leikarfkur. Hann var fjölhæfur,
elskur að tónlist, og farinn að
leggja drög að fyrsta leikriti sínu.
Svo virðist sem Alma hafi strax
orðið mjög hrifin af honum og
hann af henni. Sumir telja að
Oskar hafi verið stóra ástin í lífi
ölmu, en samband þeirra var all
stormasamt, en einhverjar glæður
lifðu þó þar til Alma lést 85 ára að
aldri.
Alma virðist hafa verið hrædd
um að glata nýfengnu sjálfstæöi
sínu og heldur Oskari því í ákveð-
inni fjarlægð. Hún veitti honum
fjárhagsstuðning og xynnti hann
fyrir listamannaelítunni í Vín.
Alma fékk eftirlaun eftir Mahler,
og því ekkert of fús að giftast fá-
tækum listamanni. Oskar átti
Þriðji eiginmadurinn
Franz Werfel
Franz Werfel var ungur og upp-
rennandi, en langt í frá jafn
þekktur og Gustav, Klimt eða
jafnvel Oskar. Alma heillaðist af
Werfel, honum kom vel saman við
dætur hennar, en hún hafði tals-
verðar áhyggjur af aldursmun
þeirra, Franz var aðeins 27 ára
gamall, ellefu árum yngri en
Alma.
Alma verður ófrísk, af skiljan-
legum ástæðum halda þau Werfel
sambandi sínu leyndu og Gropius
heldur að hann sé faðir að barni
Ölmu. Sonurinn Martin fæddist
tveim mánuðum fyrir timann,
fæðingin var erfið, og um tíma var
hvorki móður né barni hugað líf.
Martin var alla tíð veikburða og
lést nokkurra mánaða gamall.
Gropius kemst að því að hann er
ekki faöir drengsins, og pau ræða
skilnað. Hann setur það skilyrði
að tiann fái umráðarétt yfir Man-
on, en það getur Alma ekki hugsað
sér. Franz Werfel skrifar ölmu og
segist vilja giftast henni, „það er
ekki eingöngu vegna ástar minnar
á þér, heldur einnig vegna listar
minnar. Ég er viss um að ef ein-