Morgunblaðið - 18.08.1985, Blaðsíða 6

t> B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. ÁGUST 1985
ÞETTA ER EKKERT
VENJULEGT HÚS
framan altarið í Strandarkirkju.
Má hafa það til marks um vin-
sældir séra Eiríks.
Áheit og lækningar
Áheit til Strandarkirkju berast
ýmist til biskupsskrifstofu, til
sóknarnefndarformanns, Rafns
Bjarnasonar, til prófasts og
vígslubiskups og f fleiri staði.
Hæsta áheit sem Rafn vissi til að
kirkjunni hefði borist var 60 þús-
und krónur árið 1968 en sú upp-
hæð er a.m.k. 120 þúsund krónur
samkvæmt núgildandi verðlagi.
Eftir að hafa skoðað ýmsa gripi
kirkjunnar settumst við inn í
kirkjuskipið aftarlega. Rafn kom
með gestabók og þar mátti sjá að
mikið er um heimsóknir útlend-
inga til Strandarkirkju, enda segir
Rafn að kirkjunni berist árlega
mikið fé vegna áheita frá útlend-
ingum, einkanlega frá Norður-
löndum. Strandarkirkja mun enda
vera ein mesta áheitakirkja Norð-
urlanda og þó víðar væri leitað.
Mörgum veröur aö
trú sinni
Rafn segir okkur einnig að það
komi oft fyrir að fólk komi utan af
landi og láti gifta sig í Strandar-
kirkju, ekki síst sjómenn. „Þeir
hafa oft kynnst kirkjunni ungir,“
segir Rafn, „það sagði mér eitt
sinn skipstjóri að háseti hjá hon-
um hefði heitið á kirkjuna ef það
gerði þrjá landlegudaga. Það gekk
eftir. Þetta urðu hans fyrstu kynni
af Strandarkirkju, dóttir þessa
skipstjóra var gift í kirkjunni. Það
sagði mér merkur maður ekki
fyrir löngu,“ heldur Rafn áfram,
„að hann hafi verið að koma frá
Vestmannaeyjum. Ætlunin var að
skipið kæmi við á Eyrarbakka og
skilaði þar af sér mönnum. Þegar
komið er að sundinu við Eyrar-
bakka sjá þeir að búið er að flagga
frá, sundið var ófært. Þarna var
einn maður um borð sem þurfti
endilega inn á Bakkann og hann
heitir á Strandarkirkju ef þeir
komist inn. Þeir hinkra aðeins við
utan við sundið, þá gerist það allt
í einu að sundið lygnir og þeir
keyra inn fyrir. Þegar þeir líta til
baka þá brýtur yfir aftur. Þeir
komust ekki til baka að sinni en
maðurinn komst sinna erinda."
Kristín hét kona Kristjánsen
frá Skarðshömrum í Borgarfirði.
Hún var lengi hjúkrunarkona í
Ameríku. Hún var skyggn kona.
Hún sagði Rafni svofellda sögu:
„Ég hafði höggvið mig í fótinn og
það kom dauði í fótinn á mér.
Læknarnir sögðu að þeir gætu
ekki bjargað mér nema taka fót-
inn af en það gat ég ekki hugsað
mér. Svo var það eitt sinn að ég sé
í herberginu hjá mér altaristöflu
Ljosakrona ur skornu gleri
úr Strandarkirkju.
Prédikunarstóll sem Siguröur Amórsson snikkari smíöaði árið 1887.
með mynd af upprisunni og stend-
ur gullnum stöfum „Strandar-
kirkja" fyrir neðan. Mér fannst
eins og hvíslað að mér að ég skuli
heita á Strandarkirkju að ég fái að
halda fætinum. Ég gerði það og
uppúr því fór fóturinn á mér að
smá hvítna. Læknarnir botnuðu
ekkert í þessum bata en fætinum
hélt ég.“ Rafn kvað Kristínu hafa
komið að Strandarkirkju fjögur
sumur í röð og ævinlega gekk hún
óhölt.
Rafn heldur áfram að segja sög-
ur af Strandarkirkju: „Hann sagði
mér, Sigurður Nordal, sem var svo
merkur maður, gáfaðasti maður
landsins á sinni tíð, að hann hafi
haldið mikið upp á Strandar-
kirkju, hann hét oft á hana. Hann
var einu sinni á leið til Danmerk-
ur og kunningjar hans fleiri. Þeg-
ar þeir koma inn á ytri höfnina í
Kaupmannahöfn þá setur yfir
svarta þoku. Þá lagðist skipið við
akkeri. Þegar svo var komið segir
FRÆÐSLUÞÆTTIR HINS ÍSLENSKA NÁTTÚRUFÉLAGS
skriðjökli. Einnig getur skrið-
hraðinn breyst með búskap meg-
injökulsins. Margir úrkomusam-
ir vetur og köld sumur á megin-
jöklinum skila „hreyfibylgju"
niður eftir skriðjöklum hans.
Hraði íssins i þeim eykst þá um
hríð.
Auðveldast er að bera saman
mismunandi skriðhraða með því
að athuga ólíka jökla. LítiII jök-
ull í fjallshlíð hreyfist e.t.v.
20—30 metra á ári. Hann getur
samt styst ef bráðnun er svo
mikil að framrás íssins dugar
ekki til að bæta fyrir leysinguna.
ís í stórum, allbröttum skriðjökli
getur færst fram um mörg
hundruð metra á ári. Þetta má
sýna fram á með því að setja röð
af stikum þvert yfir jökul og
miða endastikurnar við föst
merki utan jökulsins.
Allmargir skriðjöklar á íslandi
eru þekktir af svonefndum fram-
hlaupum. Með því er átt við stutt
tímabil, mánuði eða fáein ár,
þegar jökullinn brotnar fram á
kafla og margfaldar venjulegan
skriðhraða sinn. Vitað er um
skriðhraða sem nam tugum
metra á dag og framhlaup allt að
5—10 km vegalengd (Brúarjökull
í Vatnajökli 1890). Meira en 15
framhlaup hafa orðið svo vitað
sé á síðustu 40—50 árum á ís-
landi, flest í Vatnajökli.
Framhlaupsjöklar Vatnajök-
uls ná frá Tungnaár- og Skaft-
árjöklum í vestri, norður um
Dyngjujökul og Brúarjökul til
Eyjabakkajökuls í austri. í skrið-
jökla Hofsjökuls koma fram-
hlaup og svo er einnig um Lang-
jökul. Síðast hljóp Hagafellsjök-
ull (eystri og vestari) í sunnan-
SKRIÐ
— eftir Ara Trausta
Guðmundsson
HIÐ íslenska náttúrufræöifélag og
áhugahópur um náttúrufræðisafn
báðu ýmsa menn að skrifa stutta
og aðgöngugóða fræðsluþætti um
náttúru landsins. Þeir munu birtast
í Morgunblaðinu á sunnudögum. í
sumum greinum er getið um nýj-
ungar en í öðrum er fjallað um árs-
tímabundna atburði í ríki náttúr-
unnar. Tilgangurinn er að auka
þekkingu og áhuga fólks á náttúru-
fræðum.
Jökulskrið
Jöklar á íslandi þekja a.m.k.
10% af flatarmáli landsins. Þeir
eru víða mörg hundruð metra
þykkir. ísinn í jöklunum er
myndaður úr snjó við mynd-
breytingu og lætur undan
spennu. Hann getur því hreyfst.
Þyngdarkrafturinn mjakar hon-
um undan halla og svo sígur ís-
inn undan eigin þunga. Þykkur ís
á láréttum fleti myndi síga og
ryðjast fram til jaðranna, rétt
eins og stór deighleifur, uns jafn-
vægi væri náð.
í jöklum er skriðið tvíþætt.
Einn þáttur þess er afmyndun
íssins, sem aftur á móti er fjöl-
þætt. Isinn hnoðast áfram, svo
að afmarkaður teningur inni í
jöklinum gjörbreytir lögun með
tímanum. Hinn þáttur jökul-
skriðsins er hreyfing alls ísmass-
ans yfir undirlagið: Jökullinn
rennur og skriplar ofan á jörð-
inni.
Skriðhraði íslenskra jökla er
breytilegur. Til dæmis er hrað-
inn mismunandi mikill eftir
halla landsins undir endilöngum
Skömmu eftir blaup
í Teigadalsjökli
þann 28. maí 1971.
'msson)
(Loósm. Helgi Hallgru
JÖKUL-