Morgunblaðið - 05.10.1986, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 1986
Helgafell í Helgafellssveit.
Morgunblaðið/Benedikt Jónsson.
Rætt viðhjónin Hin-
rik Jóhannsson og
Ragnheiði Þorgeirs-
dóttur og son þeirra
Hjört, öllbúsettá
Helgafelli íHelga-
fellssveit
Helgafell — óskastaður
Upp undir hvelfing Helgafells
hlýlegum geislum stafar;
frænda sem þangað fór í kvöld
fagna hans liðnir afar;
Situr að teiti sveitin öll,
saman við langeld skrafar
meðan oss hina hremmir fast
helkuldi myrkrar grafar.
Það er hlýleg mynd sem Jón
Helgason prófessor dregur upp, í
kvæði sínu „Áföngum", af komu
Þorsteins þorskabíts inn í Helgafell
en hann og faðir hans, Þórólfur
Mostrarskegg, trúðu því að þangað
myndu þeir og ættmenn þeirra fara
eftir dauðann.
í Eyrbyggju segir svo: Þórólfur
kallaði Þórsnes milli Vigra§arðar
og Hofsvogs. í því nesi stendur eitt
fjall. Á því fjalli hafði hann Þórólf-
ur svo mikinn átrúnað, að þangað
skyldi enginn óþveginn líta og engu
skyldi tortíma í fjallinu, hvorki fé
né mönnum, nema sjálft gengi í
brott. Það ijall kallaði hann Helga-
fell og trúði, að hann myndi þangað
fara, þá er hann dæi, og allir á
nesinu hans frændur.
Helgafell er lágt klettafell úr blá-
grýti, ávalt að vestan en mjög
þverhnípt að norðan og austan. Af
því er mikið og fagurt útsýni um
allan Breiðafjörð. Uppi á fellinu er
lítil tótt, hlaðin úr hellugtjóti, sem
sagt er að sé rúst af kapellu munk-
anna í Helgafellsklaustri. Klaustur
stóð að Helgafelli frá 1184, er það
var flutt þangað frá Flatey á
Breiðafirði, og fram um miðja sext-
ándu öld.
Talið er víst að Guðrún Ósvífurs-
dóttir sé grafín að Helgafelli, en
hún skipti á þeirri jörð og Sælings-
dalstungu við Snorra goða. Ef
gengið er frá leiði Guðrúnar Ósvíf-
ursdóttur norður frá Helgafells-
kirlq'u, upp að tóttinni uppi á fellinu,
ekki litið aftur né talað orð á leið-
inni, mega menn óska sér þriggja
óska. En þess verður að gæta að
snúa í austur þegar óskimar era
bomar fram og eins að segja ekki
neinum frá þeim, annars rætast þær
ekki. Þetta segir þjóðtrúin um
Helgafell.
Það er staðarlegt að líta heim
að Helgafelli. Þar búa Hinrik Jó-
hannsson og Ragnheiður Þorgeirs-
dóttir sem setið hafa kirkjujörðina
Helgafell um áratugaskeið og sonur
þeirra Hjörtur og kona hans Krist-
rún Guðmundsdóttir, en þau hafa
nú tekið við öllum búskap þar. Þeg-
ar blaðamaður Morgunblaðsins var
á ferð á þessum slóðum fyrir
skömmu hitti hann fólkið á Helga-
felli að máli. Að sögn Hinriks bónda
er Helgafell landmikil jörð, liggur
að sjó og fylgja henni nokkrir hólm-
ar og stór eyja, Örfírisey. Vegna
flæðihættu hefur löngum verið erf-
itt að vera með fé á Helgafelli og
því fóra þau hjón Hinrik og Ragn-
heiður að stunda kúabúskap árið
1943, sjö áram eftir að þau hófu
búskap á föðurleifð Ragnheiðar.
Hinrik er fæddur á eyðibýlinu
Drápuhlíð en ólst upp á hinu gamla
höfuðbýli Hofstöðum. Mjólkina
seldu þau hjón til Stykkishólms en
þá vora um sex til sjö hundrað
manns í Hólminum. Afí og amma
Ragnheiðar fluttu að Helgafelli árið
1888 frá Hofstöðum. Þau hjón,
Hinrik og Ragnheiður eiga sjö böm
og hafa að auki alið upp einn dóttur-
son sinn. Að sögn Ragnheiðar hefur
ekki setið prestur á Helgafelli síðan
árið 1859. Ólafur H. Thorberg sat
síðastur presta á Helgafelli. Nú er
séra Gísli Kolbeins prestur í Helga-
fellssveit, hann situr í Stykkishólmi.
Hér áður komu menn ríðandi til
kirkju og þá tíðkaðist að allir kirkju-
gestir fengju kaffí en nú sagði
Ragnheiður að öldin væri önnur,
allir koma á bílum og orðið fremur
fátítt að fólk komi í kaffi eftir
messur miðað við það sem áður var.
Þegar Ragnheiður var að alast
upp sagði hún að Helgafellið hefði
skipað veglegan sess í hugarheimi
hennar og fólksins á bænum. Þá
kom margt fólk til að ganga á fell-
ið rétt eins og nú, fólk kom þá á
skipum í Stykkishólm, fékk hesta
í Hólminum og kom ríðandi heim
að bænum en gekk síðan á fellið
og óskaði sér. En þó tímamir breyt-
ist og nýtt fólk komi í heiminn er
fólk síður en svo hætt að óska sér,
þau hjón sögðu að geysilega margt
fólk hafí komið í sumar, varla gæti
heitið að fellið hefði verið mann-
laust í allt sumar. Þau kváðu suma
ganga upp frá bílaplani nokkuð frá
bænum en aðrir kæmu heim og
gengju upp frá leiði Guðrúnar
Ósvífursdóttur fyrir ofan kirkju-
garðinn og þannig yrði það að vera
ef nokkur von ætti að vera til að
óskimar rættust.
Þau hjón hafa hvorugt óskað sér
neins á Helgafelli. Fyrir því er ein-
fold ástæða, þau vora bæði svo lítil
þegar þau gengu á fellið fyrst að
þau muna ekki eftir því og höfðu
ekki vit á að óska sér neins, en
þetta með óskimar gildir bara í
fyrsta skipti sem fólk gengur á fell-
ið. Sömu sögu er að segja um böm
þeirra hjóna og suma nágranna, þau
töpuðu tækifærinu til að óska sér
með því að fara bamung í beijamó
og þess háttar upp á fellið.
Utlendingar ku oft gera sér ferð
vestur að Helgafelli til að ganga á
Hinrik og Ragnheiður ásamt sonum sínum tveimur, Hirti, sem stendur fyrir ofan þau, og Gunnari, sem stendur lengst til vinstrí, næst
honum stendur unnusta hans, Benedikta Guðjónsdóttir. Börnin tvö eru Ragnheiður og Guðmundur börn Hjartar.