Morgunblaðið - 10.10.1986, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 1986
Um 150 manns standa að sýningunni á Toscu, þ. á m. er drengjakór.
Morgunblaðið/Einar Falur
Tosca eftir Puccini frum-
sýnd í Þjóðleikhúsinu
Á laugardagskvöld verður hin
velþekkta ópera Puccinis, Tosca,
frumsýnd i Þjóðleikhúsinu. Um
150 manns taka þátt í sýning-
unni. Þessi ópera hefur notið
einstakrar hylli allt frá þvi að
hún var frumsýnd i Róm aida-
mótaárið, en Puccini byggði
hana á Ieikriti sem þegar hafði
náð vinsældum og var skrifað
handa Söru Bernhardt. Fleiri
tónskáld en Puccini höfðu fengið
augastað á leikritinu sem efnivið
i óperu. Guiseppe Verdi sýndi
þvi mikinn áhuga og Alberto
Franchetti hafði meira að segja
aflað sér heimildar til að semja
eftir þvi óperu. Pietro Masgagni
íhugaði einnig að semja óperu
eftir leikritinu en komst að þeirri
niðurstöðu að þessi ástarharm-
leikur eftir Victorien Sardou
væri svo yfirþyrmandi að það
væri óvinnandi verk að semja við
hann tónlist þannig að jafnvægi
næðist.
Bersýnilega mat Puccini við-
fangsefnið rétt, ef marka má
vinsældir óperunnar, en verkið ger-
ir gífurlegar kröfur til söngvara í
helztu hlutverkum, ekki eingöngu
með tilliti til söngs heldur og leiks.
Til dæmis hefur hlutverk Scarpia
lögreglustjóra jafnan verið talið eitt
erfíðasta barítónhlutverk óperubók-
menntanna og Tosca aðeins á færi
þeirra söngkvenna sem sýna mikil
dramatísk tilþrif.
Óperan er í þremur þáttum.
Sögusviðið er Róm og í sýningu
Þjóðleikhússins hafa atburðimir
verið fluttir til í tíma þannig að
þeir eiga sér stað árið 1937, þegar
fasjstar höfðu ráðið lögum og íofum
á Ítalíu um tíu ára skeið og óx
sífellt fískur um hrygg. Fyrsti þátt-
ur hefst með því að pólitískur
flóttamaður leitar athvarfs í kirkju
þar sem hann hittir fyrir vin sinn,
listmálarann Mario Cavaradossi,
sem er að mála mynd af Maríu
Magdalenu og hefur sem fyrirmynd
konu sem tíðum kemur í kirkjuna.
Brátt ber að ástkonu Cavaradossis,
óperusöngkonuna Toscu. Hún er
afbrýðissöm og tortryggir málar-
ann, ekki sízt er hún sér að hann
hefur haft aðra konu en hana sem
fyrirmynd að málverkinu. Scarpia
lögreglustjóri í Róm kemur í kirkj-
una til að leita flóttafangans
Angelottis og fínnur þar blævæng
fyrirmyndar Cavaradossis. Scarpia
er voldugur og slægur. Hann vill
ná ástum Toscu og brjóta á bak
aftur elskhuga hennar. Nú sér hann
sér leik á borði og sýnir henni blæ-
vænginn til vitnis um það að
Cavaradossi sé henni ótrúr, með
þeim afleiðingum að þessi skapheita
kona verður æf af reiði og afbrýðis-
semi.
í öðrum þætti situr Scarpia á
skrifstofu sinni og bíður fregna af
leitinni að Cavaradossi og Angel-
otti. Tosca er skammt undan og
kallar Scarpia hana á sinn fund.
Síðan berast honum þær fregnir
að Angelotti sé enn ófundinn en
Cavaradossi hafí verið handtekinn.
Scarpia yfírheyrir hann árangurs-
laust en lætur síðan færa hann í
pyntingarklefa. Þaðan heyrast óp
hans á meðan Scarpia þjarmar að
Toscu unz hún skýrir frá felustað
Angelottis. Þá er Cavaradossi leidd-
ur fram á sviðið og ásakar hann
Toscu harðlega fyrir að svíkjast
undan merkjum. Því næst lætur
Scarpia hann fara en segir um leið
að biöðullinn bíði hans. Lögreglu-
stjórinn lætur dátt við Toscu og
gerir henni ljóst að hún geti bjarg-
að lífí Cavaradossis með því að
gefast sér, hvað hún samþykkir
seint og um síðir. Hann blekkir
hana og segir að múgurinn krefjist
þess að Cavaradossi fái makleg
málagjöld og því verði að líta svo
út að aftakan fari fram. Lögreglu-
stjórinn sezt við að skrifa vegabréf
handa Toscu og elskhuga hennar
en hún kemur auga á hníf sem hún
rekur í brjóst hans er hann ætlar
að vitja launa sinna hjá henni.
Scarpia dettur niður dauður, hróp-
andi bölbænir. Tosca tekur vega-
bréfíð, kveikir á kertum og leggur
kross á bijóst líksins áður en hún
hraðar sér á braut.
Þriðji þáttur gerist við aftöku-
pall hjá kastala einum. Cavaradossi
bíður dauða síns og vill fá uppfyllta
hinztu ósk sína, að skrifa Toscu
bréf. Fangavörðurin tekur að sér
að f°sra henni bréfíð þegar fanginn
gefur honum aleigu sína, tryggða-
pant Toscu. Tilfínningar hans til
Toscu bera hann ofurliði á meðan
hann skrifar bréfið en síðan ber
hana óvænt að. Hún sýnir honum
bréfíð frá Scarpia og elskendumir
fagna því að nú komist þau undan.
Tosca útskýrir fyrir honum að nauð-
synlegt sé að blekkja lýðinn og láta
í veðri vaka að aftakan fari fram
og Cavaradossi gengur fagnandi
að aftökupallinum. Skothríðin bylur
við og Cavaradossi liggur í blóði
sínu. Tosca bíður átekta unz böðl-
amir hafa yfírgefíð staðinn. Þá sér
hún að elskhugi hennar er látinn.
í því ber soldátafansinn að. Lík
Scarpia er fundið og Tosca skilur
að það er úti um hana. Hún hraðar
sér að kastalabrúninni og varpar
sér fram af. Harmleiknum er lokið.
Þessi uppfærsla Þjóðleikhússins
á Toscu er mikið fyrirtæki, en óp-
eran var áður sýnd í Þjóðleikhúsinu
árið 1957. Þá söng Stefán íslandi
hlutverk Cavaradossis, Guðrún Á.
Símonar var í hlutverki Toscu og
Guðmundur Jónsson í hlutverki
Scarpia.
Það er Élísabet Eiríksdóttir sem
nú er í hlutverki Toscu, en hún
vakti mikla athygli fyrir frammi-
stöðu sína í Grímudansleik Verdis
í Þjóðleikhúsinu í fyrra, þar sem
hún fór með hlutverk Amelíu, og
síðan fyrir hlutverk Leónóm i II
Trovatore í íslenzku óperunni.
Kristján Jóhannsson syngur hlut-
verk Mario Cavaradossis, en þetta
hlutverk hefur Kristján farið með
oft. í hlutverki Scarpia er banda-
rískur barítón, Malcom Amold. Að
sögn Sigríðar Þorvaldsdóttur að-
stoðarleikstjóra var Kristinn
Sigmundsson upphaflega beðinn
um að taka að sér hlutverkið en
gat það ekki vegna anna. Fleiri
útlendingar koma við sögu í þess-
ari sýningu. Leikstjóri er Bretinn
Paul Ross og hljómsveitarstjóri er
Maurizio Barbachini frá Ítalíu en
hann var jafnframt stjómandi í
Grímudansleik í fyrra.
í öðrum helztu hlutverkum f
Tosca en fyrr greinir em Sigurður
Bjömsson sem er Spoletto lögreglu-
fulltrúi, Viðar Gunnarsson sem er
flóttafanginn Angelotti, Sigurður
Bragason, lögreglufulltrúi, Guðjón
Óskarsson, djákni, og Stefán
Amgrímsson sem er í hlutverki
fangavarðarins.
Kristinn Daníelsson sér um lýs-
ingu og Gunnar Bjamason um
leikmynd og búninga.
Hlé verður gert á sýningum á
Toscu í byijun nóvember en þær
hefjast aftur í kringum 20. nóvem-
ber, en sýnt er að takmarka þurfí
fjölda sýninga vegna anna Kristjáns
Jóhannssonar ópemsöngvara.
Texti Aslaug Ragnars
Aldrei glímt við eins
spennandi hlutverk
— segir Elísabet Eiríksdóttir
„Já, þetta er erfítt hlutverk. Það
er ofsalega spennandi en gerir mjög
miklar kröfur til túlkunar," segir
Elísabet Eiríksdóttir sópransöng-
kona sem er í hlutverki Toscu.
„Vissulega er Tosca mjög dram-
atísk persóna en hún sýnir á sér
margvíslegar hliðar. í fyrsta þætti
er hún að vísu afbrýðissöm en einn-
ig gáskafull. Funinn í skapgerðinni
er mikill. Hún er í senn drambsöm
og bamalega einlæg. Að vísu hlýtur
maður að gefa sig allan að því við-
fangsefni sem unnið er að hveiju
sinni, en mér fínnst ég aldrei hafá
glímt við eins spennandi hlutverk
og þetta."
„Tosca er afar ólík sjálfri mér
og til að túlka hana fínnst mér ég
hafa orðið að afklæðast mínu eigin
gervi. Tosca hefur margar hliðar
og sýnir oft fleiri en eina í senn.
Hún elskar Cavaradossi og hatar
Scarpia en þrátt fyrir það lætur hún
Scarpia læða inn hjá sér eitri í garð
elskhuga síns. Viðbrögð hennar
verða hamslaus afbrýðissemi en á
sama tíma og hún gefur skapsmun-
um sínum lausan tauminn er hún
líka að gefa Scarpia undir fótinn.
Ef ég ætti að bera hlutverk Toscu
saman við hlutverk Amelíu í Grímu-
dansleik þá er Tosca tvímælalaust
meira átakahlutverk og gerir meiri
kröfur til bæði leiks og söngraddar.
Amelía er ávallt þung og dramatísk
en Tosca á jafnframt til gáska og
léttleika. Verk Verdis er líka melód-
ískara en Tosca sem gerir strang-
ari kröfur til raddbeitingar," segir
Elísabet Eiríksdóttir.
Angelotti og Cavaradossi.