Morgunblaðið - 01.03.1987, Qupperneq 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MARZ 1987
fUfrip Útgefandi ninlnhi^ Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Skýrsla
Tower-nefndarimiar
Skýrsla Tower-nefndarinnar, sem
Ronald Reagan skipaði til að rann-
saka alla þætti vopnasölunnar til
írans, er þungur áfellisdómur yfir
framkvæmd bandarískrar utanríkis-
stefnu og vinnubrögð í Hvíta húsinu.
Nefndin heldur þvi ekki fram, að lög
hafí verið brotin, en hún gagnrýnir
harðlega ómarkvissa og vanhugsaða
stefnumörkun og gerræðislega starfs-
hætti nánustu ráðgjafa Bandaríkjafor-
seta. Nefndin telur sig ekki geta
fullyrt, hvort Ronald Reagan hafí sam-
fyrstu vopnasendinguna til
árið 1985, sem ísraelar önnuð-
ust, en forsetinn segist sjálfur ekki
muna það. Hún segir það hins vegar
líklegt, en telur að forsetinn hafí ekki
gefíð rangar upplýsingar vísvitandi í
því skyni, að hylma yfír þau mistök,
sem gerð voru.
Áfellisdómurinn yfír forsetanum
felst einkum í þeirri ályktun höfunda
skýrslunnar, Johns Tower, Brents
Snowcroft og Edmunds Muskie, að
Reagan hafí ekki gert sér grein fyrir
því með hvaða hætti staðið var að
vopnasölunni og hvaða afleiðingar
aðild Bandaríkjamanna kynni að hafa.
Jafnframt er það þungur dómur yfír
forsetanum, að nefndin telur hann
ekki hafa haft stjóm á starfsmönnum
Þjóðaröryggisráðsins, sem ráku eigin
utanríkisstefnu í blóra við utanríkis-
ráðuneytið og Bandaríkjaþing. Þeir
virðast hafa fengið að fara sínu fram,
án þess að spyija um rétt sinn. Með
þessu er verið að segja, að forseti
Bandarílq'anna hafí brugðist mikil-
vægu hlutverki sínu.
Það er skoðun Tower-nefndarinnar,
að umhyggja Ronalds Reagan fyrir
bandarísku gíslunum í Líbanon hafí
ráðið mestu um það, að hann hélt
vopnasölunni áfram, þrátt fyrir and-
stöðu George Shultz, utanríkisráð-
herra, og Caspars Weinberger,
vamarmálaráðherra. Þeir eru þó einn-
ig gagnrýndir fyrir að „halda sér utan
við málið og vemda ekki forseta sinn“,
eins og komist er að orði. Umhyggja
forsetans fyrir gíslunum er að sjálf-
sögðu virðingarverð, og rétt er að
hafa í huga, að fangavist þeirra í
Líbanon og sú staðreynd, að Banda-
ríkin eru magnþrota gagnvart fá-
mennum hópi mannræningja og
hryðjuverkamanna, er miklu meira til-
finningamál fyrir Bandaríkjamenn en
Evrópubúar gera sér almennt grein
fyrir. f þessu efni má því ef til vill
segja, að hjarta forsetans hafi ráðið
ferðinni en ekki heilinn. Honum brást
dómgreind í máli, þar sem tekist er á
um grundvallaratriði. Bandaríkin hafa
haft forystu um þá stefnu, að beygja
sig ekki fyrir hermdarverkamönnum
og kaupa ekki gísla af ræningjum.
Rökin em einföld: Slík undanlátssemi
eflir aðeins ofbeldismennina. Fyrir
hvem gísl, sem keyptur er laus, er
annar tekinn. í íransmálinu fylgdu
þeir með leynd gjörólíkri stefíiu og eru
þannig berir að tvöfeldni, sem í senn
skapar trúnaðarbrest milli þeirra og
samheija á Vesturlöndum og kann
framvegis að vekja efasemdir um heil-
indi Bandaríkjastjómar.
íransmálið hefur varpað skugga á
forsetaembætti Bandaríkjanna og
Ronald Reagan. Hann virðist sem lam-
aður í embætti vegna þess og svo hins,
að nú eru andstæðingar hans í Demó-
krataflokknum i meirihluta í báðum
deildum Bandaríkjaþings. Ofan áþetta
bætist, að forsetinn, sem nýlega er
orðinn 76 ára að aldri, hefur verið
veikur og efasemdir heyrast um, að
starfsþrek hans sé hið sama og áður.
Það er því .að vonum, að margir horfa
með ugg til þeirra tveggja ára, sem
Reagan á framundan í Hvíta húsinu.
Vissulega á forsetinn um margt glæsi-
legan.feril að baki og ber þar hæst
skattalagabreytingar á innlendum
vettvangi og festan í bandarískri ut-
anríkissteftiu, sem gerbreytt hefur
ástandi alþjóðamála Vesturlöndum í
hag. En þegar alvarleg mistök hafa
verið gerð eru menn fljótir að gleyma
afrekum.
Um þessar mundir skiptir mestu,
að Reagan forseta auðnist að njóta
ráða bestu manna, sem Bandaríkin
eiga völ á. Hann hefur fyrir nokkru
síðan fengið til liðs við sig nýjan og
atorkusaman öryggismálaráðgjafa og
á föstudaginn vék Donald Regan, hinn
áhrifamikli starfsmannastjóri Hvíta
hússins, úr embætti, en hann er óvægi-
lega gagnrýndur í skýrslu Tower-
nefndarinnar. í stað hans valdi
forsetinn Howard Baker, sem er
tvímælalaust einn af virtustu stjóm-
málamönnum Bandarílganna og hefur
verið nefndur sem forsetaefni repú-
blikana í næstu kosningum. Hvort
tveggja miðar í rétta átt, en forsetinn
þarf að taka á öllu sínu, ef takast á
að endurreisa tiltrú bandarísku þjóðar-
innar og bandamanna erlendis á
honum sjálfum og embættinu. Hann
verður að vera fullkomlega hreinskil-
inn um þau mistök, sem gerð hafa
verið. Ekki er síst mikilvægt, að ffarn-
kvæmd bandarískrar utanríkisstefnu
verði tekin til gagngerðrar endurskoð-
unar með það í huga, að árekstrar á
milli Þjóðaröryggisráðsins og utanrík-
isráðuneytisins heyri sögunni til.
Hin viðamikla rannsókn vopnasöl-
unnar til írans og sú staðreynd, að
það var Reagan forseti sjálfur, sem
átti frumkvæði að skipun Tower-
nefndarinnar, sýnir mikinn styrk
bandarísks lýðræðis. Af því geta
Bandaríkjamenn verið hreyknir. Þeir,
sem utan Bandaríkjanna búa, undrast
hins vegar, hve Bandaríkjamenn virð-
ast reiðubúnir að gera forseta sínum
og forsetaembætti erfitt fyrir. Það er
stundum eins og þeir geri kröfur til
þessa embættis, sem að engum hvarfl-
ar, að unnt sé að standa undir. í þvi
sambandi má rifja upp, að í rúman
aldarflórðung hefur enginn Banda-
ríkjaforseti setið út tvö kjörtímabil.
Síðastur til þess var Eisenhower fyrir
27 árum, en þar á undan Roosevelt.
Og um margvíslega erfiðleika og örlög
þeirra manna, sem forsetaembættinu
hafa gegnt á undanfömum áratugum,
þarf ekki að íjölyrða.
Það er vitaskuld mjög alvarlegur
hlutur, þegar æðsta stjóm foiysturíkis
lýðræðisþjóðanna er jafn máttvana og
reyndin er nú um Bandaríkjastjóm.
Hagsmunum okkar og öryggi getur
verið stefnt í voða, ef svo heldur
áfram. Við megum hrósa happi yfir
því, að á sama tíma eru Sovétmenn
svo uppteknir af innanlandsmálum
sínum, að þeir geta ekki beitt sér með
sama hætti og áður erlendis. En það
verður tæplega til lengdar. Þess vegna
skiptir höfuðmáli, að stjóm Banda-
rílqanna styrkist á ný og þar verði
skýrri stefnu og traustri dómgreind
skipað í öndvegi.
Hið rauða guðspjall
að er erfítt fyrir okkur
sem skiljum ekki hugs-
unarhátt sovézkra
kommúnista að gera
okkur einhveija grein
fyrir hvemig þeir sjá
framtíðina. Við höllumst
helzt að því að þeir meti kenningu sína
eins og hvert annað sáluhjálparatriði, sem
sagt kommúnisminn sé eins konar guð-
spjall sem leiði þá að eftirsóknarverðu
takmarki, hvað sem hörmungum alræðis-
ins líður að öðru leyti. Hreinsunareldurinn
sé kommúnismanum eins nauðsynlegt fyr-
irbrigði og helvíti miðaldamanninum. Eftir
hreinsunina blasi paradísin við.
Ómögulegt er að setja sig í spor komm-
únista með öðrum hætti en reyna að koma
sér fyrir í þeim trúarlegu stellingum sem
gera ráð fyrir blóði og tárum, áður en
takmarkinu sé náð. Vart getur verið að
þetta fólk sé svo illa af guði gert að það
lifí og hrærist í ógn og ógeði af gleði og
sannfæringu, heldur séu það óumflýjanleg-
ir fylgikvillar sem nauðsynlegt sé að
umbera unz gullna hliðið blasi við.
Þannig getum við ekki heldur gert okk-
ur í hugarlund, hvemig leiðtogar kommún-
istaríkjanna hugsa né skilið miskunnar-
leysið sem fylgir stjómarathöfnum þeirra.
Hugsjónin hefur spillt þeim eins og jesúít-
um á miðöldum, fyrirheitna landið er glýja
í augum. Tilgangurinn helgar meðalið, á
hveiju sem gengur. En það breytir ekki
því, að við eigum undir engum kringum-
stæðum að sjá í gegnum fíngur við þá sem
hneppa fólk í þrældóm og níðast á frelsi
og lýðræði vegna skoðana eða kenninga
sem hafa aldrei haft annað í för með sér
en sorg og hörmungar. Ef við litum öðrum
augum á takmark kommúnista í alræð-
isríkjum, hefðum við alveg eins getað
réttlætt óhugnað nazismans og annarra
þeirra öfgastefna til hægri sem við for-
dæmum og fyrirlítum. Eða hvemig eigum
við að reyna að réttlæta Pinochet og setja
okkur í spor hans? Stefna hans er fyrirlit-
leg, hún hefur hneppt margt saklaust fólk
í fangelsi, staðið fyrir morðum á öðru
fólki, rétt eins og kommúnisminn og tals-
menn hans, ekki sízt á Kúbu, en þar komst
Kastró til valda á fölskum forsendum,
þóttist vera boðberi frelsis og lýðræðis,
en sýndi ekki sitt rétta andlit fyrr en hann
hafði fest sig í sessi.
Kristindómurinn lifði ekki af vegna
rannsóknarréttar jesúítanna, heldur þrátt
fyrir hann. Kristindömurinn lifði og dafn-
aði vegna Krists og kenninga hans.
Kærleiksboðskapur hans lifði ógnaröldina
af og bauð miðaldakirkjunni raunar birg-
inn, þegar verst gegndi. Og það var ekki
sízt þess vegna sem kaþólska kirkjan lifði
af. Það var siðbótin innan hennar og utan
sem réð úrslitum um það. Hún sótti rétt-
lætiskennd í eigin boðskap og leiðsögn
hennar sem boðaði gullnu regluna.
Gorbachev og Ligachev
Kommúnisminn hefur ekki getað sann-
fært einn né neinn um að hann búi yfír
þeim töframætti sem Marx og Lenín héldu
fram, þvert á móti hefur kenningin orðið
því verri sem hún hefur verið framkvæmd
af meiri nákvæmni. Einstaklingurinn ferst
í framkvæmd þessarar kenningar, ein-
kenni hans hverfa. Það er allt og sumt
(!). Ríkið gleypir hann með húð og hári,
jafnvel hugsun hans og athafnaþrá. En
hvers vegna eru menn þá kommúnistar?
Leiðtogar Sovétríkjanna hafa náð völdum
vegna kommúnismans, hann er einungis
tæki í valdabrölti þeirra og útþenslu-
stefnu. Leiðtogar annarra kommúnista-
ríkja hafa einnig sótt völd sín í þessa
blekkingu. Hún er þeim sætur veruleiki.
Og kannski einhver þeirra hugsi eins og
tékkneska skáldið Milan Kundera, höfund-
ur Óbærilegs léttleika tilverunnar, sem
Mál og menning hefur gefíð út, hefur bent
á. „Alræði er ekki einbert helvíti," hefur
hann sagt, „heldur líka draumur um
paradís." Bezta vopnið gegn þessu alræði
er háðið. Þess vegna óttast forystumenn
kommúnistaríkjanna bókmenntir meir en
nokkum eld annan.
Lengra getum við víst ekki komizt í
sálkönnun á Gorbachev og félögum hans.
En það var athyglisvert að kynnast sjónar-
miðum Michaels Voslenskýs eins og þau
birtust í samtaii við hann hér í blaðinu,
en hann er höfundur að kenningunni um
óbreytanlega stjóm sovézku yfírstéttarinn-
ar, eða nómenklátúra. Kerfíð þolir ekki
breytingar, það breytir nýjum stjómendum
í sína mynd. Og þá mynd upplifðum við á
stalínstímanum.
Voslenský heldur því fram að Gorbachev
hafí alls ekki tögl og hagldir í stjóm-
málaráðinu og fullyrðir raunar að hann
eigi þar skæðan keppinaut þar sem er
Ligachev, annar ritari flokksins og formað-
ur utanríkismálanefndar hans. Hann hafí
sett fram tillögu í stjómmálaráðinu sem
stöðvaði fyrirætlanir Gorbachevs í Höfða
um samninga við Reagan og því hafí úr-
slitakostir Rússa um geimvarnaáætlunina
verið settir fram á síðustu stund.
Um þetta getur að visu enginn vitað
með vissu og því nauðsynlegt að taka öll-
um slíkum kenningum með fyrirvara,
jaftivel þegar svo merkir Sovétfræðingar
og Voslenský eiga í hlut. Framkoma
Gorbachevs á eftirminnilegum blaða-
mannafundi hans í Háskólabíói bendir
t.a.m. til að hann eigi nógu mikið undir
sér til að stjóma ferðinni, þótt hitt sé vafa-
laust að hann eigi alllangt i land að hafa
alla þræði í hendi sér eins og Stalín á sínum
tíma. Og það er alls ekki ólíklegt að valda-
barátta eigi sér stað í Kreml, enda engin
nýjung!
Edward L. Rowny, sendiherra, ráðu-
nautur Reagans í afvopnunarmálum, sagði
nýlega að Gorbachev væri eins og aðrir
Sovétleiðtogar sérfræðingur í að segja
margt, en efna ekki orð sín. Þeir haldi
samninga því aðeins að þeir séu þeim hag-
stæðir, annars ekki. En þeir séu snillingar
í því að losa sig af króknum, Gorbachev
ekki síður en aðrir. Þannig hefur hann
ekki endilega þurft að fá nein fyrirmæli
frá Moskvu, meðan hann var í Reykjavík,
svo marga valdamikla og háttsetta menn
sem hann hafði við hlið sér og dugir þá
að nefna yfírmann Rauða hersins. Hitt er
viðbúið að stjómmálaráðið með Ligachev
í broddi fylkingar hafí fylgzt grannt með
viðræðum þeirra Reagans og ekkert hafí
verið gert án samráðs við það. Það leiðir
af líkum.
Við vitum allnokkuð um Gorbachev. En
hver er þá þessi Ligachev sem fæstir hafa
heyrt nefndan og Voslenský telur svo
valdamikinn og raunar skeinuhættan
Gorbachev?
Ef stuðzt er við bók Christian Schmidt-
Háusers, fréttaritara hins virta þýzka
vikublaðs Die Zeit í Moskvu til margra
ára og sérfræðings í sovézkum málefnum
sem fylgdist með toppfundinum í
Reykjavík, Gorbachev, leiðin til valda, er
Ligachev aðalhugmyndafræðingur
sovézka kommúnistaflokksins um þessar
mundir, ásamt aðalritaranum að sjálf-
sögðu.
Andropov kallaði hann til Moskvu frá
Síberíu 1983 og er hann talinn einn áhrifa-
ríkasti embættismaður sem komið hefur
fram á sjónarsviðið í Sovétríkjunum á
undanfömum árum. Réðst hann þá þegar
að spillingu embættismanna sem voru eins
konar erfðagóss, þegar Brézhnev féll frá.
Hann er ekki talinn litríkur persónuleiki
og enginn ræðumaður, en ákveðinn og ófyr-
irleitinn, þegar hann á í höggi við spillta
kerfískalla. Hann er mikill andstæðingur
áfengisneyzlu og hefur ráðizt að mein-
semdinni af hörku, jafnvel reynt að koma
á fót ráðgjöf fyrir áfengissjúklinga í fram-
leiðslustörfum. En það er ekki álitleg
aðferð til virðingarauka í Rússlandi svo
áljáðir sem Rússar eru að blóta Bakkus
konung í vodka-Iíki, en eitthvað hefur
þeim félögum líklega orðið ágengt í þess-
ari krossferð.
Þegar Gorbachev tók við störfum aðal-
ritara flokksins, varð Ligachev næstæðsti
valdamaður hans og situr bæði í stjóm-
málaráðinu og miðstjóminni. Á yfír-
borðinu eru þeir Gorbachev harla ólíkir
persónuleikar, aðalritarinn einatt opinskár
og virðist jafnvel stundum einlægur og
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MARZ 1987
33
REYKJAYÍKURBRÉF
Laugardagur 28. febrúar
I vetrarsól á ÞingvöUum.
Mocgunblaðið/Ól.K.M.
náinn, en Ligachev talar ástríðulaust og
án þess að hækka eða lækka róminn, óper-
sónulega og tilfínningalaust að dómi þeirra
sem hafa hitt hann eða hlustað á hann
halda ræðu. Samt ber öllum saman um
að hann sé fullur af krafti og viljaþreki
og mikill áhugamaður um það sem hann
tekur sér fyrir hendur. Eina skiptið sem
vitað er til að hann hafí verið fyndinn var
í Armeníu, þessu að flestra dómi heillandi
landi Mikojans sem hingað kom og þótti
litríkur persónu'leiki og vínhneigður
lífslistamaður með heitt blóð í æðum eins
og bréfritari minnist hans, en er nú horf-
inn af sjónarsviðinu eftir merkilegt starf
og þjónustu við Stalín.
í ræðu sem Ligachev flutti yfír félögum
í Armeníu, því Sovétlýðveldi þar sem koní-
akið og kampavínið er frægt fyrir gæði
og gott bragð og fæstir alkar eru þrátt
fyrir hefðbundna drykkju, sagði hann að
íbúamir þyrftu ekki einasta að minnka
drykkjuna, heldur hætta henni með öllu!
Sagt er að enn sé hlegið að þessari nýju
tegund hreinsana og er þó langt síðan
ræðan var flutt!
Y.K. Ligachev er fæddur 1920 og því
eldri en Gorbachev sem er yngsti félagi
stjómmálaráðsins, en næstyngstur er for-
sætisráðherra hans, N.I. Ryzhkov, fæddur
1929. Honum skaut upp á stjómmálahim-
ininn án alls fyrirvara, enda var hann
ekki stjómmálamaður né hafði hann kom-
ið við sögu í flokkskerfinu. Þar hefur
Ligachev aftur á móti alltaf verið með
annan fótinn, þótt hann sé vélfræðingur
að mennt. Hann varð leiðtogi unglinga-
hreyfíngar flokksins, Komsomol, í Novosi-
brisk eftir að hann gekk í flokkinn í
styijöldinni 1944. Hann hlaut aukinn
frama í Síberíu 1957 og réðst þá þegar
að spillingu. Hann hefur ávallt lagt áherzlu
á aga innan flokksins, ekki sízt eftir að
hann var kallaður til Moskvu 1961, þar
sem hann vann m.a. að áróðursmálum.
Hann var aftur sendur til ábyrgðarstarfa
í Síberíu eftir fall Krúsjevs og varð aðalrit-
ari í Tomsk næstu 18 árin, eða á valdatíma
Brézhnevs. Hann dvaldist þar til 1983 og
vann einkum að agamálum meðal verka-
manna. Hann eignaðist aðild að stjóm-
málaráðinu 1966 og var fullgildur félagi
þess 1976. Leiðir þeirra Gorbachevs Iágu
saman 1968. Talið er að þeir hafí báðir
meiri áhuga á að bæta efnahag Sovétríkj-
anna og hið sósíalíska kerfí þar en
heimsbyltingunni og hemaðarbrölti út-
þensluríkisins.
En menn skyldu þó hafa allan fyrirvara
á því. Kerfíð breytir einstaklingunum og
þolir engin frávik frá fyrri stefnu Leníns
og Stalíns eins og kunnugt er og kom
raunar nýlega fram í málflutningi Viktors
Afanasyev, aðalritstjóra Prövdu, þegar
hann sagði, að marxistar væm ekki friðar-
sinnar, heldur ávallt reiðubúnir að heyja
þjóðfrelsisstríð og það sem hann kallaði
vamarstríð. „Flokkurinn styður alþjóða-
hreyfíngar kommúnista og þjóðfrelsis-
hreyfíngar," sagði þessi áhrifamikli
forystumaður í Sovétríkjunum, „og heldur
uppi viðstöðulausri hugsjónabaráttu gegn
stéttaandstæðingum sínum.“
Fram hjá þessari yfírlýsingu og öðmm
álíka geta hvorki Reagan né aðrir forystu-
menn lýðræðisríkjanna litið, hvað sem öðm
líður.
Bahama og Island
En snúum okkur í lokin að tveimur
smáríkjum sem em álíka lítil á mælikvarða
stórvelda, Bahama og íslandi. Við síðasta
manntal 1980 vom Bahama-búar 210
þús. talsins, eða eitthvað álíka og íslend-
ingar. Af þeim sökum getur verið fróðlegt
fyrir íslending að sækja þá Bahama-menn
heim og bera saman þeirra þjóðfélag og
okkar. Saga þeirra nær aftur til landa-
funda Kólumbusar sem kom að einni
eyjunni eftir þreytandi og hættulega sjó-
ferð og uppreisn í aðsigi í flotanum. Hann
var gripinn þvílíku þakklæti til forsjónar-
innar að hann skírði eyjuna upp og kallaði
hana San Salvador, en áður höfðu fmm-
byggjarnir kallað hana Guanahani. Þetta
var í október 1492 eins og kunnugt er.
Fmmbyggjamir vom friðsamir indíánar
sem höfðu flúið mannætur á eyjum
Karabíska hafsins, en tóku þessum hvítu
aðkomumönnum af mikilli kurteisi. En
Kólumbus leitaði gulls fyrir kóng og
drottningu og hafði stuttan stanz, þegar
ekkert gull var að fínna þama á eyjunum.
Síðar vöndu Spánveijar komu sína til eyj-
anna, kölluðu hafíð „hið granna haf,“ eða
Baja Mar, en það misskildu Bretar sem
lögðu eyjamar undir sig síðar meir svo
úr varð Bahama!
Hinir kristnu og siðuðu Spánveijar laun-
uðu gestrisnina með því að flytja alla
indíánana burt til að vinna þrælavinnu á
Kúbu og heima á Spáni, útrýmdu þeim
sem sagt. Það em fleiri en Hitler sem
hafa verið í þeim stellingum (!).
Bahama-eyjar, eða „Eyjar hins eilífa
júní “ eins og þær era kallaðar, em 700
talsins, en fæstar byggðar og sumar ein-
ungis nokkmm hræðum. Um 85% íbúanna
em svartir afkomendur afrískra þræla sem
fluttir vora til eyjanna á sínum tíma, alúð-
legt fólk á margan hátt, sumt fátækt.
Velmegun er meiri meðal þeirra 15% hvítra
manna sem þar em eftir.
Höfuðborg eyjanna er Nassau sem Loft-
leiðir flugu til á sínum tíma undir nafninu
Air Bahama og þannig tengdust íslending-
ar þessu fjarlæga landi og fólkinu þar.
Nassau er á lítilli eyju, New Providence,
sem er þéttbýlust. Þar búa 135 þúsund
manns, eða álíka mikið hlutfall íbúa og á
Stór-Reykjavíkursvæðinu.
Tungumálið er einhvers konar enska,
en síður en svo auðvelt að skilja allt sem
eyjaskeggjar segja. í málinu em jafnvel
gömul orð úr sjóræningjamáli sem minnir
á þá góðu, gömlu daga!!
Stjómarfarið er að brezkri fyrirmynd,
virk þingræðisstjóm, réttarfarið einnig,
lögregluþjónar í einkennisbúningum sem
minna á Bretland, enda hlutu Bahama-
búar ekki sjálfstæði fyrr en í júlí 1973,
þegar Bretar létu af stjóm á eyjunum.
En landið á aðild að Brezka samveldinu
og Bretadrottning er einnig þjóðhöfðingi
þar á eyjunum. Þær em í SÞ eins og við.
En þær hafa landstjóra sem hefur aðsetur
í helztu sögulegu byggingu Nassau,
Stjómarhúsinu, gömlu fallegu húsi sem
vel gæti minnt á okkar stjómarráð. Fyrir
framan húsið er stytta af Kólumbusi, sem
vel gæti minnt á Jón Sigurðsson, ef hann
væri ekki með spænskan fjaðrahatt!!
Aðalatvinnuvegur Bahama er ferða-
mannaþjónusta. Þangað kemur hálf þriðja
milljón ferðamanna á ári og em 2/a hlutar
þjóðartekna af þessari þjónustu og
V« atvinnubærra manna á eyjunum hafa
tekjur af ferðamönnum.
Næstarðbærasta atvinnugrein eyja-
skeggja er alþjóðleg bankastarfsemi og
munu um 350 bankar og lánastofnanir
vera á eyjunum, enda aðstaða ákjósanleg,
engir skattar og afskiptaleysi stjómvalda
af þessari starfsemi. Þetta sérkennilega
og Iitla samfélag er því ákjósanleg paradís
slíkrar starfsemi, enda heitir eyjan handan
Nassau Paradísareyja og þar er feikna-
stórt spilavíti sem dregur fólk að sér eins
og flugnaveiðari flugur. Fullyrt er að
mafían eigi það.
Ástandið á Bahama-eyjum gæti verið
betra. Þar er umtalsverð fátækt eins og
fyrr getur, lítið um uppbyggingu svo að
athygli vekur, þegar gengið er um Nassau,
um 30% atvinnubærra manna án fastrar
atvinnu og samt er meira en helmingur
eyjaskeggja um tvítugt og yngri. Framtíð
þessa fólks er því ekki eins björt og ákjós-
anlegt væri. Skólaskylda er til 16 ára,
en sá hængur er á, að enginn háskóli er
á eyjunum. Æskan reynir að mennta sig
erlendis, en það kostar mikla peninga og
þvi komast böm þeirra helzt til mennta
sem eiga eitthvað undir sér. Hinir hverfa
að þjónustu við útlendinga eða einhveijum
viðskiptum í tengslum við þá.
Það er hverri þjóð dýrmætt að eiga stór-
an hóp efnilegra ungmenna, en þá er líka
nauðsynlegt að þau geti komizt til mennta
og haft eitthvað fyrir stafni. Þjónusta við
útlendinga getur verið gagnlegt og arð-
vænlegt starf, en varla getur það verið
eftirsóknarvert að eiga nánast allt undir
misjafnlega þakklátum og óbilgjörnum
ferðamönnum og alþjóðlegum bankamönn-
um sem ganga á lagið, ef þeim sýnist svo.
Allt er þetta gott í hófí.
Bahama-menn gætu lært margt af okk-
ur, en við einnig sitthvað af þeim. Þó ekki
þá ákvörðun stjómvalda á eyjunum að
afnema að mestu velferðarhjálp vegna
sjúkrahússvistar, enda hefur það mælzt
illa fyrir meðal þeirra sem minna mega sín.
En einn lærdóm mætti þó umfram allt
draga af þessum samanburði, það er að
þjóð án æðri menntunar á í vök að veij-
ast. Þjóð án háskóla getur ekki ræktað
garðinn sinn með þeim hætti sem við ger-
um kröfur til.
Það er allt og sumt (!).
„Kommúnisminn
hefur ekki getað
sannfært einn né
neinn um að hann
búi yfir þeim
töframætti sem
Marx og Lenín
héldu fram, þvert
á móti hefur
kenningin orðið
því verri sem hún
hefur verið fram-
kvæmd af meiri
nákvæmni. Ein-
staklingurinn
ferst í fram-
kvæmd þessarar
kenningar, ein-
kenni hans
hverfa. Það er allt
og sumt(!). Ríkið
gleypir hann með
húð og hári, jafn-
vel hugsun hans
og athafnaþrá.“