Morgunblaðið - 10.06.1987, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1987
Lee Baggett yfirmaður Atlantshafsherstjórnar NATO:
Island er ómetan-
legur bandamaður
Siðustu 37 árín hafa reglulega
komið upp deilumál sem hafa
ógnað samstöðu rikja Atlants-
hafsbandalagsins. En í ljósi þess
að bandalagið hefur tryggt fríð
i Vestur-Evrópu i tœpa fjóra ára-
tugi má með sanni fullyrða að
NATO er árangursríkasta friðar-
hreyfing mannkynssögunnar.
Skoðanir mínar á stöðu Atlants-
hafsbandalagsins mótast af stöðu
minni sem flotaforingi. Ég finn til
stolts og ánægju vegna þess sem
áunnist hefur en ég hef jafnframt
áhyggjur af því sem framtíðin kann
að bera í skauti sér. Eitt helsta
verkefni okkar er og verður að
sannfæra aðra um að þau markmið
sem Atlantshafsbandalaginu er ætl-
að að ná séu enn í fullu gildi og
að vamarstefna þess hvíli á traust-
um grunni. Annað helsta verkefni
okkar er að fá almenning til að
horfa á heiminn eins og hann er -
en ekki eins og við vildum að hann
væri. Heimsyfirráðastefna Sov-
étríkjanna er óbreytt og hún styðst
við herafla sem verður sífellt ógn-
vænlegri um heim allan.
Þrátt fyrir þá ógn sem stafar af
Sovétrílqunum hefur okkur tekist
að stfga skref í átt til varanlegs
friðar. í þessu samhengi minni ég
á að Atlantshafsbandalagið hefur
haldið fast við vamarstefnu sína
sem er grundvölluð á hugmyndinni
um sveigjanleg viðbrögð á átaka-
tímum og framvamir í Evrópu.
Vamarstefna þessi er fælingar-
Lee Baggett, f lotaforingi,
yfirmaður
Atlantshafsherstjórnar NATO.
stefna - henni er ætlað að fyrir-
byggja átök - og hún á við herafla
bæði á láði og legi. Við getum stað-
sett herafla okkar nærri hugsanleg-
um átakasvæðum í því skyni að
fyrirbyggja ógnun eða árás. Okkur
hefur hins vegar ekki alltaf tekist
að afla þeirra ijármuna sem nauð-
synlegir em til að framkvæma
vamarstefnuna. Fjárskortur hefur
einnig gert það að verkum að við
höfum ekki brugðist nægilega fljótt
við stóraukinni ógn á Noregshafí.
ísland gegnir vitaskuld mikil-
vægu hlutverki í vömum Atlants-
hafsins. Sovétmenn hljóta að líta á
landið sem hluta af vamargarði sem
ætlað er að fyrirbyggja að Norður-
floti þeirra geti lokað siglingarleið-
um milli Norður-Ameríku og
Vestur-Evrópu. Ef ísland félli í
hendur Sovétmanna myndi það
gjörbreyta vígstöðu þeirragagnvart
Atlantshafsbandalaginu. Island er
því ómetanlegur bandamaður.
Landið er hemaðarlega mikilvægt
og fylgir í hvívetna þeim markmið-
um sem Atlantshafsbandalagið
hefur sett sér. Ýmsar mikilvægar
ákvarðanir hafa verið teknar til að
treysta vamir landsins. Vil ég nefna
ratsjárkerfi og loftvamir, bætta
flugvallaraðstöðu og bætta aðstöðu
til eldsneytistöku, viðhalds og próf-
ana.
Það er mér einnig ánægjuefni
hversu vel hefur tekist að samhæfa
sveitir okkar þegar þeim hefur ver-
ið safnað saman til æfinga. Besta
dæmið um þetta er fastaflotinn á
Atlantshafi, en í honum em fimm
til átta skip frá hinum ýmsu aðild-
arríkjum.
Ég vil leyfa mér að nefna fjögur
atriði sem valda mér nokkrum
áhyggjum. Viðamesta verkefni mitt
er að tryggja að við getum staðist
þá ógn sem okkur stafar af sovésk-
um kafbátum á Atlantshafí.
Kafbátasmíði Sovétmanna hefur
fleygt fram og því ríður á að við
treystum kafbátavamir okkar.
Treysta þarf alla liði vamarkerfis
okkar. Við þurfum að þróa og bæta
þau hergögn sem við ráðum yfir
sem og hlustunardufl og vopna-
kerfi.
í öðru lagi hef ég áhyggjur af
minnkandi herskipaflota. Viðbún-
aður okkar á því sviði er í lágmarki
og þrátt fyrir viðleitni tiltekinna
þjóða fæ ég ekki séð að þeirri þró-
un verði snúið við í bráð. Ríki
Varsjárbandalagsins hafa stóreflt
flota sinn og þeir yfirburðir sem
við nutum um árabil fara nú óðum
dvínandi. Ekkert nema stórátak fær
þessu breytt. Að öðrum kosti er
áætlunum okkar og vamarstefnu
stefnt í voða.
í þriðja lagi vil ég nefna mikil-
vægi þess að ævinlega séu fyrir-
liggjandi nægilega birgðir
eldsneytis, skotafæra og vista. Þær
má ekki skorta á óvissu- eða átaka-
tímum. Ennfremur verður að
tryggja aðstöðu til viðhalds og við-
gerða til þess að unnt reynist að
koma löskuðum skipum og búnaði
í gagnið á ný.
Loks vil ég benda á að kaupskipa-
floti aðildarrílq'a Atlantshafsbanda-
lagsins fer stöðugt minnkandi.
Þetta kann að skerða getu okkar
til að flytja mannafla og vistir til
Evrópu á átakatímum. Að auki er
kaupskipafloti mikilvægur fyrir
efnahag ríkjanna. Afleiðingar þess-
Jardstöð í Mons f Belgíu.
arar þróunar verða alvarlegri með
degi hverjum.
Hins vegar er ég sannfærður um
að hér eftir sem áður muni Atlants-
hafsbandalagið leita leiða _ til að
sigrast á aðsteðjandi vanda. Ég bind
miklar vonir við hugmyndir um
samræmda útgjaldastefnu banda-
lagsins. Með henni verður unnt að
brúa bilið milli herfræðilegra og
stjómmálalegra ákvarðana í þeim
tilgangi að gera þær skilvirkari.
Verði hugmyndir þessar að veru-
leika mun ég áfram líta framtíð
Atlantshafsbandalagsins og aðild-
arríkja þess björtum augum.
Sir Geoffrey Howe, utanríkisráðherra Bretlands:
l\lu liggur mikið við í sam-
skiptum austurs og vesturs
Það er mér sérstakt ánægjuefni
að vera beðinn að ríta grein í
Morgunblaðið f tilefni af ráð-
herrafundi Atlantshafsbanda-
lagsins I Reykjavík vegna þess
hve náin tengsl eru á milli ís-
lands og Bretlands og vegna
þess lykilhlutverks sem ísland
gegnir fyrir vamir Atlantshafs-
bandalagsins.
Atlantshafsbandalagið er
grundvöllurinn undir öryggis- og
vamarstefnu Bretlands. Við eram
sannfærðir um, að þetta bandalag
16 fullvalda ríkja, sem hvert um
sig hefur undirritað Atlantshafs-
sáttmálann af fúsum og fijálsum
vilja, er eina raunhæfa leiðin til
að tiyggja vamir lands okkar.
Meginmarkmið vamarstefnu
okkar er að koma í veg fyrir styrj-
öld. Mistakist okkur í því efni,
þurfum við að geta svarað árás
með viðeigandi hætti, þannig að
árásaraðilinn sjái að sér og hörfi.
Vamarstefna NATO sem byggist
á framvömum og sveigjanlegum
viðbrögðum þjónar vel þessum til-
gangi.
Nú liggur mikið við í samskipt-
um austurs og vesturs. Breska
ríkisstjómin hefur fagnað þeirri
stefnu Gorbachevs, sem kennd er
við glasnost, perestroika og aukið
lýðræði. Ég tel, að með henni sé
stuðlað að auknu trausti og trún-
aði á milli austurs og vesturs. Við
Sir Geoffrey Howe,
utanrikisráðherra Bretlands.
teljum, að raunveralegar breyting-
ar séu að verða í Sovétríkjunum
og í framkvæmd á utanríkisstefnu
þeirra. Ekki er þar með sagt að
Íangtíma markmið Sovétmanna
hafi breyst. Á hinn bóginn eigum
við að nýta ný tækifæri — að því
er varðar afvopnun, mannréttindi,
svæðisbundin vandamál og
tvíhliða samskipti — um leið og
við eram á verði gagnvart nýjum
hættum. Nú er meira virði en
nokkra sinni fyrr, að vestræn ríki
beri saman bækur sínar og standi
saman, aðeins á þann veg geta
þau staðist Sovétmönnum snún-
ing, þegar þeir láta meira að sér
kveða enn áður og era sveigjan-
legri í utanríkismálum.
í afvopnunarmálum höfum við
einstakt tækifæri til að bijóta blað.
Með þessum orðum vísa ég að
sjálfsögðu til samningaviðræðn-
anna milli Bandaríkjamanna og
Sovétmanna um meðaldrægu
kjamorkueldflaugamar. ísland
hefur komið við sögu þeirra sem
fundarstaður Reagans forseta og
Gorbachevs aðalritara á síðasta
hausti, þegar þeir ræddu meðal-
drægu flaugamar (auk margs
annars). Náist samkomulag verður
það glæsileg staðfesting á því,
hveiju unnt er að ná með ein-
beitni og stefnufestu, en ekki með
einhliða afvopnun Vesturlanda.
Við verðum einnig að miða að
raunveralegum árangri í viðræð-
unum um hefðbundin vopn, mikil-
vægi þess eykst með vaxandi
líkum á fækkun kjamorkuvopna.
Þegar rætt er um samkomulag
um meðaldrægu flaugamar, er
rétt að minna á nauðsyn þess að
hæfilegur fælingarmáttur kjam-
orkuvopna sé fyrir hendi. Kenn-
ingin um fælingarmátt lq'amorku-
vopna byggist á einföldum og
augljósum sannindum, þótt í þeim
sé þversögn, sem sé þeim, að besta
leiðin að varðveita frið milli aust-
urs og vesturs án þess að stefna
frelsinu, sem við unnum öll, í voða,
sé að búa þannig um hnútana, að
hugsanlegur andstæðingur sjái að
ávinningur hans af árás yrði minni
en tjónið, sem hann mætti sjálfur
þola. Árás þjónar því engum skyn-
samlegum tilgangi. Hlutverk
kjamorkuvopna í vamarstefnu
NATO er einmitt að útiloka þann-
ig ástand, að menn neyðist til að
beita vopnunum. Tilvist hæfilegs
kjamorkuherafla Vesturlanda og
einkum að bandarísk kjamorku-
vopn era í Evrópu og að dvöl
meira en 300.000 bandarískra
hermanna í Evrópu er baktryggð
með langdrægum kjamorkuvopn-
um Bandaríkjanna hefur viðhaldið
friði í Evrópu í 40 ár. Það er sama
hve miklum fjármunum yrði varið
í þágu hefðbundins herafla, hann
myndi aldrei öðlast jafn mikinn
fælingarmátt.
Við Evrópubúar leggjum tölu-
vert af mörkum til sameiginlegs
öryggis bandalagsins. Framlag
íslands — aðstaða í landinu og
þátttaka í umræðum um stefnu
bandalagsins — er mikils metið.
Við þurfum engu að síður að
leggja okkur enn frekar fram til
að treysta varnir okkar andspænis
sífelldri útþenslu Varsjárbanda-
lagsins. Vel hefur verið unnið að
framkvæmd áætlunarinnar um
endurbætur á venjulega heraflan-
um. Því starfi verður að halda
áfram.
Trúverðugur fælingarmáttur
stangast alls ekki á við leitina að
leiðum til að tiyggja öiyggi með
minni vopnabúnaði. Bretar styðja
heilshugar markmið bandalagsins
um að Bandaríkjamenn og Sovét-
menn fækki langdrægum kjam-
orkuherafla sínum um 50%, að
sem fyrst náist samkomulag um
alheims bann við efnavopnum, sem
unnt er að framfylgja með eftir-
liti, og dregið verði úr yfirburðum
Varsjárbandalagsins í hefðbundn-
um vopnabúnaði. Þetta era mikil-
væg markmið. Við ættum ekki að
gera of lítið úr því, hve erfitt get-
urverið að ná þeim, eða horfa fram
hjá nauðsyn þess í öiium tilvikum
að samið verði um strangt eftirlit.
Að mati Breta er Atlantshafs-
bandalagið í fullu fjöri og dafnar
prýðilega. Það hefur varðveitt frið
í okkar heimsálfu í 40 ár, álfu, sem
þekkt er fyrir ófrið. Það er og
verður enn um langan aldur skyn-
samlegasti kosturinn sem við
höfum til að varðveita líf okkar,
stjómar- og lifnaðarhætti.