Morgunblaðið - 18.12.1987, Síða 14

■ytfpt! prt •
14__________________MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1987_
Samþykkir Alþingi 25%
lestrarskatt á bókaþjóðina?
eftir Ólaf Ragnarsson
Við íslendingar eigum fáein
heimsmet. Þeim er hampað mism-
ikið enda sum þeirra okkur fremur
til háðungar en hitt.
Hérlendis er til dæmis lagður
hærri söluskattur á bækur en í
nokkru öðru landi. Það heimsmet
heyrist ekki nefnt þegar ráðamenn
þjóðarinnar flytja ræður um
íslenska menningu á hátíðastund-
um og minna á nauðsyn þess að
efla og auðga móðurmál okkar.
Þessi skattur ríkisins hækkar
bókaverð til kaupenda um hvorki
meira né minna en einn fjórða!
Allt hugsandi fólk hlýtur að sjá
hve fráleitt er að heimta skatt af
tjáningu á íslenskri tungu,
hugsmíðum og fræðslu, mennta-
og menningarefni. Þett er enn
öfugsnúnara fyrir þá sök að bækur
eru eini prentmiðillinn sem skatt-
lagður er með þessum hætti.
Ákvörðunarvaldið
til Alþingis
Jón Baldvin Hannibalsson, fjár-
málaráðherra, lagði fram á Alþingi
fyrir helgina „FYumvarp til laga
um breytingu á lögum nr. 10/1960
um söluskatt, með síðari breyting-
um“. Meðal nýmæla í þessu
frumvarpi er að almennar heimild-
ir Qármálaráðherra til að veita
undanþágu frá söluskatti, sem
hingað til hafa falist í útgáfu reglu-
gerða, eru felldar úr gildi.
í stað þess að löggjafínn fram-
selji þannig vald sitt til að leggja
á skatta eða aflétta þeim mun nú
Alþingi sjálft ákvarða með lögum
hvaða vörur, vinna og þjónusta
vercli undanþegin söluskatti.
í frumvarpi ríkisstjórnarinnar
er listi yfír 22 vöruflokka og 22
þjónustuliði sem verða undanþegn-
ir söluskatti eftir áramót, verði
frumvarpið að lögum óbreytt.
Sömuleiðis eru taldir upp í 20 liðum
ákveðnir þættir sem fjármálaráð-
herra er heimilt að fella niður eða
endurgreiða söluskatt af.
Bækur á íslensku eru ekki með-
al liðanna 64 á þessum lista. Þær
virðast enn ekki eiga upp á pall-
borðið hjá ríkisstjóm þjóðar sem
löngum hefur verið kennd við bæk-
ur og bókmenningu. Bókmenntir
verða því áfram skattlagðar af
meiri þunga en dæmi eru um ann-
ars staðar í heiminum, nema
Alþingi grípi í taumana. Því verður
tæplega trúað að kjömir fulltrúar
bókaþjóðarinnar samþykki þennan
lista ríkisstjómarinnar óbreyttan,
en niðurstaða fæst væntanlega í
málinu fyrir jólaleyfí þingmanna.
Bóklestur skattskyldur
— Af ruglarar ekki
Ráðamenn hafa undanfarin
misseri lýst alvarlegum áhyggjum
sínum af flóðbylgju alþjóðlegrar
Qölmiðlunar og óæskilegum áhrif-
um erlendra mála á íslenska tungu.
Allir virðast þeir sammála, hvar í
flokki sem þeir standa, um að nú
megi ekki bíða lengur með áhrifa-
miklar aðgerðir til eflingar
móðurmálinu.
Skemmst er að minnast ræðu
Þorsteins Pálssonar, forsætisráð-
herra, á hátíðarsamkomu stúdenta
1. desember síðastliðinn. Hann
sagði þar að mestu skipti um þess-
ar mundir að varðveita það sem
gerði okkur að sjálfstæðri þjóð —
íslenska menningu og íslenska
tungu.
Örðrétt sagði ráðherrann: „En á
sama hátt og sagt var árið 1918
að það væri skylda allra að auka
veg hins íslenska ríkis, getum við
sagt nú, árið 1987, að það sé
skylda okkar allra að auka veg
íslenskrar tungu. Hér er í raun um
sjálfstæði okkar að tefla."
Ég vona svo sannarlega að for-
sætisráðherra beiti áhrifum sínum
til þess að auka veg íslenskrar
tungu. Það er skylda okkar allra,
eins og hann sagði. En orð á há-
tíðastundum duga skammt. For-
ystumenn þjóðarinnar verða að
sýna í verki að þeim sé alvara og
ræðumar ekki orðagjálfur. Auðvit-
að er í mörg hom að líta í þessum
efnum sem öðmm, en menn verða
samt að vera sjálfum sér sam-
kvæmir.
Er furða þótt ýmsir efist um að
hugur fylgi máli hjá ráðherrum
þegar nýtt frumvarp frá ríkis-
stjóminni sýnir að áfram er
ætlunin að leggja söluskatt af full-
um þunga á helstu máttarstoðir
tungunnar, íslenska bókiðju og
bóklestur — en afruglarar sem
veita flóði efnis á erlendum tung-
um inn á heimili landsmanna, eru
undanþegnir söluskatti?
Margþætt menningar-
starfsemi án söluskatts
Einhver kynni að spyija: Er
hægt að taka prentað mál í bókum
fyrir sérstaklega og undanþiggja
það söluskatti? Hvað um efni sem
látið er á þrykk út ganga i blöðum
og tímaritum?
Menn þurfa ekki að hafa áhyggj-
ur af öðrum prentmiðlum hér á
landi í þessu sambandi. Yfírvöld
hafa leyft landsmönnum allra náð-
arsamlegast að njóta efnis þeirra
án þess að þeir séu neyddir til að
greiða af því sérstakan skatt til
ríkisins og er það vel.
Margs kyns önnur menningar-
starfsemi hefur verið án söluskatts
og stjómvöld þannig stuðlað að því
að gróska gæti ríkt á sem flestum
sviðum íslenskrar menningar.
Meðal þess sem er undanþegið
söluskatti auk blaða og tímarita
má nefna málverkasýningar, tón-
leika, leiksýningar og sýningar
íslenskra kvikmynda.
A texta á bókum á okkar ást-
kæra ylhýra máli er aftur á móti
lagður 25% lestrarskattur!
Þennan skatt er löngu kominn
tími til að afnema. Það getur ekki
samrýmst menningarstefnu bóka-
þjóðarinnar að skattleggja bók-
menntir og bóklestur umfram aðra
miðlun menningar í landinu.
Er íslenska í minni
hættu en norska?
í Noregi var söluskattur af bók-
um felldur niður fyrir nokkrum
árum. Höfuðrök stjómvalda fyrir
þeirri ákvörðun vom þau, að landið
væri svo lítið málsvæði og norsk
tunga í svo mikilli hættu frá öðrum
tungum að óhjákvæmilegt væri að
grípa til aðgerða til að styrkja sam-
keppnisstöðu bóka á norsku
gagnvart erlendu efni af ýmsum
toga. Áhrifamesta aðgerðin í þá
átt var talin vera niðurfelling sölu-
skatts af bókum.
í mörgum öðrum Evrópuríkjum
eru bækur undanþegnr söluskatti
svo sem í Englandi, Irlandi, Grikk-
landi, Sviss, Portúgal og Júgó-
slavíu. í þeim löndum þar sem
söluskattur er lagður á bækur er
hann yfírleitt verulega lægri en á
vörur almennt.
Skyldu tungumál þessara millj-
ónaþjóða eiga fremur í vök að
veijast en íslenska? Ætli flóðbylgja
Qölmiðlunar á útlendum málum
muni til dæmis fyrr drekkja norsku
en íslenskri tungu? Ef niðurfelling
söluskatts í því skyni að lækka
bókaverð og stuðla að auknum
bókakaupum og bóklestri hefur
verið nauðsynleg aðgerð í Noregi
ætti ekki að vera síður þörf á slíku
hér á landi. Málfélagið norska er
17 sinnum stærra en sá hópur fólks
sem talar íslensku hér norður á
hjara.
Skorað á ríkisstjórn:
Enginn texti
sé skattlagður
Áskorun um afnám söluskatts
af bókum á íslensku var á haust-
dögum afhent ríkisstjóm íslands.
Það gerðu stjómarmenn Bókasam-
bands íslands en innan vébanda
þess em á þriðja þúsund einstakl-
ingar og fyrirtæki um land allt sem
tengjast bókum með ýmsu móti.
í áskoruninni var vakin sérstök
athygli á því óréttlæti gagnvart
bókafólki sem viðgengist hefur í
söluskattsmálunum. Eðlilegast
væri að um bækur giltu sömu regl-
ur og um aðra prentmiðla svo sem
dagblöð og tímarit sem væm án
söluskatts. Auðvitað ætti enginn
texti á íslensku máli að vera skatt-
aður.
Fjármálaráðherra hlýddi á boð-
skap og óskir sendinefndar
Bókasambandsins, hélt uppi dálitl-
um vömum og sagði að um áramót
yrðu allar undanþágur frá sölu-
skatti felldar niður og þá gengi
eitt yfír bækur og aðra miðlun
prentaðs máls.
Undanþáguliðirnir 64 í sölu-
skattsfrumvarpinu segja hins
vegar aðra sögu. Þar em síður en
svo allar vömtegundir, þjónusta
og menningarstarfsemi á sama
báti. Enn eykur á þetta misræmi
að lagaákvæði frá því í sumar um
svonefndan „sérstakan söluskatt"
á ýmsa starfsemi og þjónustu
verða áfram í gildi og f þeim tilvik-
um er skatturinn aðeins 10%.
Forsætisráðherra var jákvæður
þegar við hann var rætt um erindi
Bókasambandsins í haust og
menntamálaráðherra var málinu
mjög fylgjandi. Sá síðamefndi lýsti
því reyndar yfír opinberlega í út-
varpi fyrir skemmstu að hann
væri algerlega mótfallinn því að
söluskattur væri lagður á bækur,
en erfíðlega hefði gengið að fá fjár-
málaráðherra til fylgis við þá
skoðun. Vonandi beitir mennta-
málaráðherra sér að nýju í þessu
máli í þingsölum og nefndaher-
bergjum nú þegar söluskattsmálin
eru til meðferðar á Alþingi.
Skattfrjáls saga í blaði,
sköttuð í bók!
Fráleitt ósamræmi hefur leitt
af því fyrirkomulagi sem gilt hefur
um skattlagningu prentaðs máls
og mun gilda áfram samkvæmt
söluskattsfrumvarpinu taki alþing-
ismenn ekki á sig rögg og bæti
íslenskum bókum á undanþágulist-
ann. Þjóðinni er gert að greiða
hæsta söluskatt af hugverkum sem
miðlað er í bókaformi en sama
efni er án söluskatts ef það er birt
í öðrum prentmiðlum.
— Hvers vegna eiga lesendur að
greiða 25% aukaskatt til ríkisins
ef þeir vilja kaupa ljóð í bók, en
ljóðið fæst án söluskatts ef það
birtist í helgarútgáfu dagblaðsins
eða í tímariti?
— Hvaða sanngimi er í því að 25%
söluskattur er lagður á smásögu
ef hún birtist í bók, en sagan er
laus við þann skatt ef hún er prent-
uð í dagblaði eða tímariti?
— Hvað veldur því að ráðamenn
bókaþjóðarinnar leggja 25% skatt
á skáldsögu sem komið er á fram-
færi við lesendur í bók, en telja
eðlilegt að sama hugverk sé án
söluskatts ef það er prentað sem
framhaldssaga í blaði eða tímariti
eða til dæmis birt í formi kvik-
myndar?
— Hvemig stendur á því að efni
um sögu þjóðarinnar, fræðilegar
uppgötvanir eða nýjar kenningar
sem fram koma í íslenskum bókum
er allt háð 25% skattheimtu ríkis-
ins, en fullkomlega eðlilegt þykir
að sama efni sé selt landsmönnum
á síðum dagblaða eða tímarita
söluskattslaust?
Erfítt hefur reynst að fínna rök-
rétt svör við spumingunum hér að
framan enda hæpið að þau séu til.
Léttið lestrar-
skattsbyrðinni af
bókaþjóðinni!
Tjáningarfrelsi íslendinga hýtur
að vera hið sama hvort sem það
er á síðum bóka eða í öðru prent-
formi. Og á sama hátt hlýtur þjóðin
að eiga jafn mikinn rétt á að njóta
þessa eftiis í hvaða prentmiðli sem
er án þess að jjurfa að greiða skatt
af orðunum. I þessu efni eru bæk-
umar sér á báti. í þeim er textinn
skattlagður.
Bækur hafa um aldir verið eins
konar undirstaða íslenskrar menn-
ingar og sætir furðu að stjómvöld
skuli íþyngja þeim landsmönnum
sem vilja njóta efnis þessa hljóða
og hugþekka miðils með sérstakri
skattlagningu.
Alþingi og ríkisstjóm ættu nú
að sjá sóma sinn í að létta lestrar-
skattsbyrðinni af bókaþjóðinni um
áramót með því að bæta íslenskum
bókum á undanþágulistann í sölu-
skattsfrumvarpinu. Sú aðgerð gæti
skipt sköpum fyrir tungu og menn-
ingu þjóðarinnar. Vaxandi bók-
menntasköpun hefði örvandi og
auðgandi áhrif á tunguna og bæk-
ur yrðu landsmönnum í auknum
mæli uppspretta menningar, þekk-
ingar og þroska.
Ef milljónaþjóðir telja þörf á að
vera á varðbergi og styrkja þjóð-
tungur sínar með áhrifamiklum
aðgerðum megum við ekki sofna
á verðinum. Við skulum ekki
gleyma því að bækur á eigin tungu
gegna því þýðingarmeira hlutverki
sem þjóðimar er að þeim standa
eru stærri.
Niðurfeiling söluskatts af bók-
um á íslensku tæki af öll tvímæli
um að umhyggja þingmanna og
ráðherra fyrir fnóðurmálinu væri
meiri en orðin tóm. Með þeirri
ákvörðun yrði stigið þýðingarmikið
skref í þá átt að efla íslenska tungu
og unninn raunverulegur áfanga-
sigur í stríðinu við íjölmiðlun á
framandi tungum.
Höfundur er útgefandi og formað-
ur Bókasambands íslands.
söluskattsfrumvarpi fjármálaráðherra sem lagt hefur verið fram
á Alþingi eru blöð og tímarit ásamt ýmissi annarri miðlun menning-
ar undanþegin söluskatti, en á bækur er lagður 25% skattur. Nú er
það undir Alþingi komið hvort bókaþjóðin verður látin greiða þenn-
an lestrarskatt af efni á íslenskri tungu eða bækur settar sem 65.
Iiður á undanþágulista frumvarpsins.