Morgunblaðið - 12.05.1988, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 1988
Sigurrós Jónas-
dóttir - Minning
Fædd 13. ágúst 1896
Dáin 1. mai 1988
Það er sárt að kveðja ömmu á
Asó. Konu sem fædd er á síðustu
öld og var óþijótandi fróðleikur fyr-
ir okkur sem yngri erum og lifum
á öld tækni, framfara og óseðjan-
legrar efnishyggju. Hún var alla
ævi fátæk að efnislegum gæðum.
Ung að árum missti hún föður sinn
og þar sem hvorki voru til mæðra-
laun né bamabætur þurfti Elín
langamma að senda mörg bama
sinna í fóstur hjá vandalausum.
Amma á Ásó var þvf alin upp frá
10 ára aldri hjá séra Áma Þórarins-
syni á Stóra-Hrauni, Snæfellsnesi.
Stuttu áður en hún lést sagði hún
mér margar sögur frá þeim árum,
sem ávallt vom henni hugstæð.
Vænt þótti henni um að séra Ámi,
sem sjálfur átti mörg böm fyrir, tók
ávallt hennar málstað ef ágreining-
ur varð milli krakkanna, jafnvel
framar sínum eigin bömum og fann
hún ávallt mikla hlýju og velvild frá
fósturföður sínum.
Árið 1921 giftist hún afa mínum,
Eggerti Guðmundssyni, verka-
manni. Hann var sjálfmenntaður
að mestu leyti, en lagði helst aldrei
bókina frá sér og las hvað sem fyr-
ir honum varð. Enda varð það svo
að ef hlýða þurfti bamabömunum
yfír, þá þurfti hann engar bækur,
hann spurði bara: „Hvaða land ertu
að læra um?“ eða: „Hvaða tímabil
sögunnar?" Hann kunni síðan skil
á þessu öllu og gat oftast bætt fróð-
leik við skólabækumar.
Fyrstu hjúskaparárin bjuggu þau
á Freyjugötu 10A með bömin sín
tvö, Pálínu og Jónas, í einu her-
bergi, eða þar til árið 1935, að þau
af stórhug festu sér íbúð á Ásvalla-
götu 53, sem við ávallt köllum Ásó.
Sú íbúð þótti með því fínasta sem
þekktist á þeim árum, 2ja her-
bergja íbúð með eldhúsi og bað-
herbergi. í baðherberginu var al-
vöru baðkar, sem var heldur óvenju-
Iegt á þessum áram.
En þrátt fyrir efnislega fátækt
vora þau aldrei svo fátæk að ekki
væra keyptar bækur og hljóðfæri,
en orgelið var með því fyrsta sem
þau eignuðust í sínum hjúskap.
Þetta var sannkallað menningar-
heimili, þar sem mikið var spilað,
sungið, lesið og talað saman.
Það var margt hægt að læra af
konu fæddri á síðustu öld, ekki síst
konu eins og ömmu á Ásó sem auk
þess að vera skarpgreind hafði mik-
inn áhuga á stjómmálum og öllu
því sem fréttnæmt var og gat hún
oft rekið þá sem yngri vora á gat
í umræðum um þjóðfélagsleg mál-
efni.
Langömmubömin hændust að
henni, ekki að furða þar sem lang-
amma vissi ekkert skemmtilegra
. en eltingaleik við ungviði fjölskyld-
unnar, sem fannst langamma „al-
veg meiriháttar". Það var aldrei
sagt: „Amma þú æsir bömin upp,“
heldun „Krakkar hættið, því þið
æsið ömmu upp.“
Amma hafði alltaf löngun til að
ferðast og skoða heiminn. En henni
datt aldrei í hug að lifa um efni
fram eða slá vfxil fyrir því sem
hugurinn eða hugur nágrannans
stóð til og því var hún orðin áttræð
er hún fór í fyrstu og einu utan-
landsferðina. Eg var svo lánsöm að
fylgjast með henni í þeirri ferð.
Amma fékk sér fínan bláan blóma-
hatt og var yndislegt að sjá reisn
gömlu konunnar í stórborginni.
Þegar hún var spurð hvort hún
færi aftur „í siglingu" var svarið
jafnan: „Ja, ekki fer ég í ár, en
kannski næsta ár.“
Fyrir nokkram áram datt hún á
hálku og brotnaði illa, en amma
sagði eins og svo oft: „Þetta hefði
getað farið verr, hugsið ykkur ef
tungan hefði brotnað og ég misst
málið." Hún hafði yndi af samræð-
um við góða vini og var mjög félags-
lynd. Hún vildi helst alltaf hafa
margmenni í kringum sig og var
það oftast svo.
Nú að leiðarlokum er margs að
minnast. — Efst er mér í huga
góða skapið hennar og glettna bros-
ið sem alltaf var svo stutt í. Hún
sá alltaf það spaugilega á undan
öðrum.
Það vora mikil forréttindi að eiga
samvistir við ömmu og afa á Ásó,
sem núna era bæði horfín sjónum
okkar. Á hlýju og gestkvæmu heim-
ili þeirra nutum við fræðslu sem
ekki verður frá okkur tekin og við
verðum ávallt þakklát fyrir.
Ég þakka ömmu samfylgdina og
biðpuð að blessa minningu hennar.
Ástríður Ebba Arnórsdóttir
Móðursystir mín var mikil önd-
vegismanneskja og það held ég
henni geti ekki verið á móti skapi,
að ég bregði útaf hefðbundnum
eftirmælastíl.
Það er eins um frænku mfna og
vant er með konumar, að afreks-
verk þeirra er erfítt að skjalfesta.
Það sem þær hafa byggt um ævina
verður ekki mælt í kvarða. Þess sér
heizt stað í sálarlífí og hegðan
bama þeirra, og stundum má
þeklqa konumar á skaplyndi eigin-
mannanna.
Það lukkaðist allt fyrir móður-
systur minni með þessa tvo krakka
sína, þau era góðir borgarar og
mestu manndómsmanneskjur, Pál-
ína Eggertsdóttir, eitt sinn Stella
hjá Braga, en nú Stella í ísafold,
og Jónas Eggertsson, einnig kunnur
bóksali í Reykjavík og frammámað-
ur í þeirri stétt, byrjaði líka í Bóka-
búð Braga, sem var á fímmta og
sjötta áratugnum ein virðulegasta
bókabúð borgarinnar, lítil búð en
þar vandað til bóka, innlendra og
erlendra, en Bragi var bókfróður.
Það leiðir af sjálfu sér að á Ás-
vallagötu 53 var mikið talað um
bækur; húsbóndinn, Eggert Guð-
mundsson, var bókhneigður, og
bóksýsla atvinna beggja hans
barna. Frænka mín var ekki hneigð
fyrir bækur framyfír það sem vel
gengur og gerist, enda gat hún
tekið sögur nægar hjá sjálfri sér.
Hún skáldaði að vísu aídrei upp
sögum en gaf þeim líf, því að hún
sagði skemmtilega frá.
Sigurrós átti kyn til þess, faðir
hennar, Jónas G. Gunnlaugsson,
þótti skemmtilegur maður í sinni
sveit vegna þess hve góður sögu-
maður hann var. Jónas var bóndi,
en hann var þó mikið á ferðalögum
og um tíma póstur; það var sagt
tilhlökkunarefíii þegar hans var von
á bæi. Á sýslumannssetri einu var
gestum boðið, þegar von var á Jón-
asi Gunnlaugssyni.
Jónas var þriðji maður frá þeim
hjónum, sem bjuggu á Gili í Svart-
árdal, Ingibjörgu Jónsdóttur frá
Skeggstöðum og Jónasi bónda þar
Jónssyni frá Ytri-Ey, og er þetta
Skeggstaðaætt, en í þeirri ætt era
þeir mislukkuð skáld, sem ekki era
sauðaþjófar eða vellukkaðir banka-
stjórar. Þá er þar margur óreiðu-
maðurinn í kvennamálum.
Jónas afí minn og faðir Sigur-
rósar var að því leyti góður Skegg-
staðamaður, að hann átti 12 böm
með þremur konum, en giftist að-
eins síðustu konunni. Hann var þá
46 ára gamall þegar hann náði sér
í 19 ára stúlku bráðfallega, sem var
fermingarsystir elztu dóttur hans
(móður minnarj. Þessari stúlku,
Elínu Guðrúnu Ámadóttur, kvænt-
ist Jónas og átti með henni 5 böm,
einn son og fjórar dætur, og var
Sigurrós elzt þeirra bama, hún
fæddist í Landbroti í Kolbeinsstaða-
hreppi 13. ágúst 1896. Þau Jónas
og Elín bjuggu fyrst í Syðri-Skóg-
um síðan í Hömluholti.
Elín var dóttir Áma Halldórsson-
ar bónda á Syðra-Rauðamel í Kol-
beinsstaðahreppi, en hans foreldri
vora hjónin Halldór Hjálmsson,
bóndi á Kaðalsstöðum, og Elín
Valdadóttir frá Homi í Skorradal.
Móðir Elínar og kona Áma Hall-
dórssonar var Rósa Sigurðardóttir
bónda á Oddastöðum og hans konu
og móðir Rósu var Brynhildur Þórð-
ardóttir Erlendssonar Hellnaprests,
en kona Þórðar var Margrét Eyj-
ólfsdóttir frá Kárastöðum í Helga-
fellssveit. Þennan fróðleik hef ég
frá Ingveldi Jónsdóttur, ættfróðri
konu á Nýlendugötunni. Elín Áma-
dóttir var mikil yndæliskona.
Dætur þeirra Elínar og Jónasar
vora Sigurrós, gift Eggerti Guð-
mundssyni, verkamanni, næst
Kristín, gift Óla Konráðssyni, neta-
gerðarmanni og útgerðarmanni á
Akureyri, þá Hallfríður, gift Brynj-
ólfí Bjamasyni, stjómmálamanni
og heimspekingi, og yngst var Ósk,
gift Baldvini Jónssyni, bónda á
Lambastöðum í Hnappadal, og
bróðir þeirra Gunnlaugur dó ungur
og ókvæntur, en átti eina dóttur
bama, Lilju.
Af hálfsystram móður minnar
kynntist ég þeim Kristínu og Sigur-
rósu, og þeirri síðamefndu mikið,
var henni allhandgenginn um tíma
á mínum sokkabandsáram í Reykja-
vík, sem sjómaður og í bland við
nám.
Eldhúsið á Ásvallagötu 53 var
ekki stórt, íbúðin öll 40-50 fermetr-
ar, þeir byggðu ekki á þann máta,
sem nú er gert, verkamennimir á
kreppuáranum, þegar verkamanna-
bústaðimir við Asvallagötu vora
reistir. Við endann á eldhúsborðinu
var lítill bekkur, sæti þar í skoti
fyrir einn mann. Þama fékk ég
margan bitann og sopann og marga
góða söguna. Og þetta var nú í þá
daga, þegar menn drakku brennivín
sitt í svörtu kaffí, en það hefur nú
lagst af eins og önnur þjóðlegheit.
Nú er blandað í brennivínið ein-
hveiju sulli. Það kom sem sé fyrir,
að maður settist þama í skotið með
lögg og fékk kaffí hjá frænku sinni
og rabbaði við hana. Sjálf bragðaði
hún ekki vín og ekki hennar maður
né böm, og þetta var einstakt reglu-
heimili, en móðursystir mín mátti
t
Eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir og amma,
KRISTfN HJÁLMSDÓTTIR,
Kornsá, Vatnsdal,
verður jarðsungin frá Þingeyrakirkju laugardaginn 14. maí kl.
14.00. Þeim sem vilja minnast hinnar látnu er bent á Krabba-
meinsfélag íslands.
Sætaferð verður frá BSl kl. 8.30 sama dag.
Gestur Guðmundsson,
Birgir Gestsson,
Guðrún Gestsdóttir,
Hjálmar St. Flosason,
Gunnhildur Gestsdóttir,
Þórunn Ragnarsdóttir og börn,
Elnar Jónasson og börn,
Marfa Snorradóttir og börn.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaöir, afi og langafi,
EINAR JÓHANNESSON
vólstjóri,
Kársnesbraut 129, Kópavogi,
verður jarðsunginn frá Kópavogskirkju föstudaginn 13. maí kl. 10.30.
Þeim, sem vilja minnast hans, er bent á Krabbameinsfólag íslands.
Reynir Einarsson,
Einar Jóhannes Einarsson,
Kristján R. Elnarsson,
Erna Friðbjörg Einarsdóttir,
Agnes Elnarsdóttir,
Ásbjörg ívarsdóttir,
Filippfa Kristjánsdóttir,
Ólöf Stefánsdóttir,
Jóhanna Jakobsdóttir,
Sofffa Ingimarsdóttir,
Hannes Oddsson,
Hermann Friðriksson,
Jón Sigurðsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Minning:
Arnþór Ingvars-
son, Bjalla
Fæddur 24. apríl 1916
Dáinn 20. apríl 1988
Amþór Ingvarsson fæddist á
Bjalla í Landmannahreppi 24. apríl
1916, sonur hjónanna Málfríðar
Ámadóttur og Ingvars Ámasonar
bónda þar. Hann andaðist á Vífíls-
staðaspítala síðasta vetrardag þann
20. apríl 1988.
Heimili Amþórs var á Bjalla.
Æskuárin liðu í faðmi kærra for-
eldra og systra. Hann fór fljótt að
vinna að búi foreldra sinna og stóð
við hlið þeirra og studdi, þar til þau
létust í hárri elli. Það var mikil virð-
ing sem Amþór bar fyrir foreldram
sfnum og störfum þeirra, eins og
þau mótuðu heimilið, þannig hélt
hann því áfram eins lengi og hann
gat. Gestrisni og hlýja var ofar
öðra á Bjalla og þangað var gott
að koma í heimsókn. Þar sem Fríða
bar fram góðgerðir, Ingvar sat í
stól sínum og ræddi við gesti og
sonurinn Amþór rétti hjálparhönd
og var þátttakandi í samræðum,
þannig vora þau ein heild. Þau
fylgdust vel með gangi þjóðmála,
vora víðlesin og unnendur góðrar
tónlistar, margar vora ánægju-
stundimar heima á Bjalla, þegar
spilað var á orgelið og gestir og
heimamenn sungu.
Systumar Þórann, sem lést 1947,
Ragnheiður, Guðríður, Svanfríður
og fóstursystirin Þuríður voru alltaf
virkar á heimili foreldra sinna, svo
í Qölskyldunni á Bjalla var mikið
líf, sem Amþór naut, og þegar
systrabömin fæddust vora þau
kærkomnir gestir heim á Bjalla og
fylgdist hann með störfum þeirra
og námi og gladdist yfír hveijum
áfanga sem þau náðu.
Hann starfaði mestan hluta ævi
sinnar við landbúnað og naut sín
best við skepnuhirðingu, þar sem
friður og dýralíf íslenskrar sveitar
ríkti. Lífskjörin í Landsveit á þess-
þola nokkur náin skyldmenni ekki
frábitin brennivíni. Húsmóðirin
sinnti verkum sínum fyrir mér og
hafði uppi skemmtilegt tal og átti
ég þama jafnan góðar stundir.
Þær systur Kristín og Sigurrós
tóku tryggð við okkur bræður, mig
og Bárð. Kristín reyndist Bárði
ákaflega vel á menntaskólaáram
hans. Kristín var frábærlega
skemmtileg kona og þegar þær
systur hittust og tóku til að rifja
eitt og annað upp úr æsku sinni,
þá gerðust mörg tíðindi í sagna-
gerðinni.
Sögur skemmtilegra sagna-
manna visna gjaman á pappír, líf
þeirra er oft mest fólgið í frásagnar-
máta mannsins. það er mér til dæm-
is alveg vonlaust, að geta komið til
skila sögu þeirra systra, þegar
bóndi nokkur kom að biðja annarrar
þeirra til handa syni sínum. Þær
vora þá báðar unglingstelpur, en
bónda leist þama efnilegur kven-
kosturinn og vildi tryggja hann sjmi
sínum í tæka tíð að fomum hætti
og ræddi málin við móður þeirra
systra. Ekki man ég hvort hann bað
Siggu, en ætlaði að biðja Stínu eða
öfugt, en hann reyndist hafa raglast
á nöfnum. Stelpumar vora náttúr-
lega í felum, höfðu fengið gran um
erindi karlsins. Þetta olli svo mik-
illi skelfíngu þeirrar, sem hann
hafði ranglega nefnt við móðurina,
að hún hljóp í felur, þegar karlsins
og sonarins var von á bæinn, en
hin sem var „konuefnið", var hin
altillegasta við þá feðga. Af þessu
varð mikil saga sem fór síbatnandi
með áranum.
Frænka mín átti til í sínu ágæti
dálítið vafasöm tilsvör; ekki var það
af því að hún meinti illa, heldur
varð henni sitthvað að orði ef það
lá beint við. Það var eitt sinn, man
ég, að ekkja nokkur var að segja
henni þá merkilegu reynzlu sína að
sér fyndizt maðurinn sinn liggja
jafnan í rúminu hjá sér, en svo
hafði ekki alltaf verið, hafði frænka
mín gran um, meðan hann var ofar
foldu, nema að henni verður að
orði: „Ó, já, þetta er gott að heyra,
að hann er orðinn heimakærari en
meðan hann lifði." Mörg hennar
tilsvör vora fleyg. Móðir mín átti
svona nokkuð til líka.
Jónas Gunnlaugsson lézt 1906
frá bamahópnum í ómegð. Níu ára
gömul fór Sigurrós að Hrauni til
séra Áma Þórarinssonar og var þar
ein 7 eða 8 ár, en fluttist þá aftur
til móður sinnar. Hún hélt alla tíð
miklum kynnum við böm séra Áma.
Sigurrós og maður hennar, Egg-
ert Guðmundsson, vora sveitungar,
þekktust frá æsku. Erlendur
Hellnaprestur var einnig forfaðir
Eggerts og þau hjónin því skyld
fram í ættir. Þau giftust í október
1921 og settust fyrst að á Framnes-
vegi 36 og þar fæddist Pálína, en
fluttust ári síðar á Freyjugötu 10,
um áram vora oft erfíð, hann fylgd-
ist með hvemig örfoka land varð
að gróðursælum reitum og átti
mörg handtök við það. Hann var í
Ungmennafélaginu Merkihvoli,
stundum vora haldnir fundir heima
á Bjalla og líka jólatrésskemmtanir,
áður en sveitin eignaðist samkomu-
hús, þar var pláss fyrir alla.
Fjölskyldan á Bjalla fylgdist með
lífí og störfum fólksins í sveitinni
og tók þátt í gleði þess og sorgum,
rétti hjálparhönd þegar þess þurfti
með, þannig var Amþór til hinstu
stundar.