Morgunblaðið - 07.08.1988, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 1988
B 15
„Nútíð, fortíð og framtíð
sjávai*útvegsinsw
— segir SigurÖur Sverrir Pálsson hjá Lifandi
myndum um efni heimildarmyndarinnar
Úr myndasafni Byggðasafns Vestfjarða
Þetta glæsilega fley fer trúlega á flot á ný í febrúarmánuði, er
tökur hefjast í verstöðinni í Bolungarvík.
Viðfangsefnið er útgerð
á íslandi frá upphafi,
hvorki meira né
minna“ sagði Sigurð-
ur Sverrir Pálsson, hjá
Lifandi myndum, er hann var
inntur eftir söguþræði kvikmynd-
arinnar, sem verður að^ hluta til
tekin í verstöðinni í Ósvörinni.
„Þetta verða eiginlega tvær
fimmtíu mínútna myndir," bætti
hann við til útskýringar. „Fyrri
hlutinn verður sögulegs eðlis og
þar kemur verbúðin svo sannar-
lega að góðum notum. Við tökum
fyrir árabátaútgerðina og reynum
síðan að gera grein fyrir þróun-
inni í skipakosti og öðru, sem
þessu tengist."
„Seinni hlutinn fjailar svo um
nútímann" upplýsti hann. „Við
fylgjumst með einum báti og
smátrillu frá Vestmannaeyjum í
heilt ár. Inn í þetta fléttast eðli-
lega útgerðarmenn, sjómenn og
starfsmenn frystihúss. Við bytj-
uðum að kvikmynda síðastliðinn
vetur og linnum ekki látum fyrr
en í mars á næsta ári. Sjávarút-
vegurinn hefur nefnilega ótal hlið-
ar. Við höfum nú þegar farið til
Póllands og fylgst þar með leng-
ingu á íslenskum togara svo og á
fiskmarkaðina í Grimsby, svo eitt-
hvað sé nefnt.“
Aðspurður kvað Sigurður
Sverrir töluvert um leikin atriði í
myndinni. „í sögulega hlutanum
neyðumst við náttúrulega til að
setja allt á svið og fáum þá til
liðs við okkur menn og konur, sem
kunna handbrögðin, sem notuð
voru hér á árum áður. Við erum
líka búnir að fá gamlan bát, sem
við sjósetjum þegar tökur hefjast,
en trúlega verður það einhvem
tímann í febrúar," sagði hann.
„Myndin er bæði ætluð sjónvarpi
og sem fræðsluefni í skólana. Ég
hugsa að Reykvíkingar komi líka
til með að hafa, öðrum fremur,
gaman af henni. Við reynum
þama að sýna sjávarútveginn í
einhvers konar samhengi út á
hvað hann gengur frá upphafi til
enda.“
Karlmennska
og þrautseigja
Til róðra í Bolungavík var
valið hraustasta fólkið og
þangað dugði ekki að
senda neinar- liðleskjur.
Það var keppikefli allra
hraustra unglinga í Inn-Djúpinu að
komast sem háseti í gott skiprúm
í Bolungavík. Þaðan bárust margar
sagnir með útróðrarmönnum, og
Bolungavík ljómaði sem jarðnesk
paradís fyrir hugskotssjónum ungl-
inganna ..."
„...Allir strákar í minni sveit,
Ögursveitinni, litu svo á, að það
væri svipað að fara til róðra í Bol-
ungavík og í víkingu. Þangað var
að sækja fé og frama, karlmennsku
og þrautseigju ...“
Úr bókinni „Gullkistan“, endur-
minningum Arna Gíslasonar
arinnar, hér fyrir vestan, í framtíð-
inni. Áhugi unga fólksins er því
fyrir hendi, það vantar ekki. Sjálfur
er ég nú orðinn 78 ára gamall og
ætti ef til vill að fara að setjast í
helgan stein. Einhverra hluta vegna
get ég samt ekki hugsað mér að
hætta. Maður verður að hafa eitt-
hvað að gera, ekki satt,“ spurði
hann, leit síðan á úrið sitt og lyfti
brúnum. Næstum því samstundis
reis hann á fætur og gerði sig
líklegan til brottfarar. „Svona er
hann,“ sagði Ólafur, „alltaf með
hugann við vinnuna.
Bolvikingar jafnan búið
við kvennaríki
Við ákváðum að slást í för með
Sveini og skoða þessa margum-
ræddu verstöð í Ósvörinni. „Við
erum alveg sannfærðir um að
Þuríður blessunin heldur vemdar-
hendi sinni yfir þessu framtaki okk-
ar,“ sagði Ólafur, er verstöðin blasti
við. „Það er sama hvaða vandamál
hafa komið upp, þau hafa öll ein-
hvem veginn leyst af sjálfu sér.
Ég hugsa að þessu kjarnakvendi
hafi nefnilega þótt dulítið vænt um
verbúðina sína og endurreisnin
henni því þóknanleg. Hér nam hún
land, lifði og dó — eða öllu heldur
varð að steini,“ sagði hann og benti
upp í fjall. „Þuríður breyttist í þenn-
an klett þarna eftir áflog við Þjóð-
ólf bróður sinn. Um sig miðja ber
hún víst breitt gullbelti og þann
dag, sem einhver finnur lykilinn að
beltinu því ama, mun gullkista mik-
il koma í ljós,“ upplýsti Ólafur.
„Kannski þama sé komin lausnin á
efnahagsvanda þjóðarinnar. Ég
held þeir ættu að hefja skipulagða
lyklaleit þeir kumpánar, Jón Bald-
vin og Jón Sig,“ bætti hann við og
hló. „Þuríður hafði nú sjálf ágætt
viðskiptavit," skaut Sveinn inn í.
„Hún var í raun fyrsti skattstjórinn
hér á landi. Af einstakri útsjónar-
semi setti hún Kvíarmið og heimt-
aði kollótta á af hverjum þeim
bónda, sem veiddi innan hennar
landhelgi," sagði hann. „Já,“ sam-
sinnti Olafur, „við Bolvíkingar höf-
um alla tíð búið við mikið kvenna-
ríki.“
Er fjármál bar á góma lá beint
við að spyrja hvemig fjármögnun
þessa framtaks væri háttað. „Við,
bæjarbúar, viljum að sjálfsögðu
halda fullri reisn í þeim efnum,“
fullyrti Ólafur. „Við komum til með
að leggja fram eins mikið og okkur
er unnt. Hinu er ekki að neita að
bæjarfélag okkar er lítið og því
munum við leita til félagasamtaka,
útvegs- og útgerðarmanna, svo og
sjómanna sjálfra. Einnig vonum við
að um einhverja opinbera styrki
verði að ræða, enda er hér um sögu-
lega arfleifð allrar þjóðarinnar að
ræða," sagði hann. „Við höfum orð-
ið varir við lifandi áhuga Bolvíkinga
og annarra varðandi þessa endur-
byggingu og við berum það mikið
traust til ungmennanna að við
treystum þeim til að leyfa þessu svo
að standa í friði."
Gömlu, „góðu“ dagarnir
Er við röltum um svæðið og velt-
um fyrir okkur lífsháttum fyrri
kynslóða bar að garði Hálfdán Éin-
arsson, skipstjóra. „Ég hlakka mik-
ið til að sjá þetta rísa hér,“ upp-
lýsti hann, „enda reri ég héðan á
yngri árum. Ég man vel eftir ver-
búðinni, hjallinum og spilinu. Þrátt
fyrir að eitthvað hafi dofnað yfir
stöðinni uppúr aldamótum, þá var
nefnilega róið héðan fram til 1930,
en þó einkum á vorin,“ bætti hann
við. „Þá var unnið í skorpum og
meðan vertíðin stóð yfir sváfu menn
ekki meira en tvo tíma á sólar-
hring.“ - „Já, það hefur sko lygilega
margt breyst á þessum fáu árum,“
samsinnti Ólafur. „Sjómenn sofa
ekki lengur á hörðum flölum, heldur
í dúnmjúkum og rándýrum rúmum,
— rúmum, sem kosta jafnmikið og
ágætir bílar.“„Nú, eða launin,"
sagði Hálfdán. „í kringum 1930
höfðu sjómenn ekki í sig að éta og
ég man að það var auðvelt að fá
fullhrausta menn í vinnu gegn lof-
orði um nægan mat. Mér er sem
ég sjái menn semja þannig í dag.“
„Jæja,“ sagði Sveinn, „en samt eru
menn nú síkvartandi. Fólk talar um
kreppu, skort og fátækt — en svo
eiga flestar fjölskyldur tvo bíla og
togarar koma drekkhlaðnir í land
eftir þriggja daga útivist. Ég á nú
dálítið bágt með að skilja svona
hallæri, það segi ég satt...“
Er við kvöddum þá félaga í fjör-
unni var langt liðið á daginn. Veðr-
ið var líka heldur leiðinlegt, rigning
og rok. Þeir hleðslumenn létu þó
engan bilbug á sér finna — heldur
hömuðust þeir við að endurreisa
mannvirki Þuríðar sundafyllis,
landnámsmanns. í beljandi rigning-
unni stóð bæjarstjórinn líka eftir
ásamt félögum sínum, niðursokkinn
í samræður um liðna tíð. „Ég skil
þetta ekki, manni fínnst að nú ættu
allir að vera ánægðir, en það er
alltaf verið að telja fólki trú um að
það hafí það svo slæmt — það er
meinið." Setningabrot á borð við
þessi fylgdu okkur upp á veg. Þeg-
ar upp í bílinn var komið var ekki
laust við að ég efaðist, eitt andar:
tak, um sannleiksgildi orðanna „í
þá gömlu, góðu . ..“
Morgunblaðið/Sverrir
„Við erum sannfærðir um að Þuríður vakir yfir okkur hér.“ Hópurinn samankominn. Talið frá vinstri:
Philippe Ricart, Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri Bolungarvíkur, Fróði Oddsson, Hálfdán Einarsson,
skipstjóri, Guðmundur Óli Kristinsson og fremstur stendur Sveinn Einarsson frá Hrjót.
Bæjarstjórinn og byggingameistarinn. Ólafur Kristjánsson og Sveinn
Einarsson frá Hrjót.
sjálfsögðu þátt í því, eins og aðrir.
Þegar ég var sex ára var ég svo
sendur með kaffíbrúsa til hans í
réttina. Þegar ég komst á leiðar-
enda hitti ég þar fyrir annan mann,
sem var önnum kafinn við að hlaða.
Ég man að ég fylgdist grannt með
því hvernig hann tók smásteina og
mokaði svo mold að, þrýsti á og
þétti. Ég var viss um það þá að
þetta hlyti að vera á fárra manna
færi. Atvik þetta festist síðan í
huga mér, enda dáðist ég mjög að
manninum. Svo fór líka að lokum
að þessi maður kenndi mér að
hlaða,“ sagði Sveinn.
„Það var hinsvegar ekki fyrr en
ég hætti búskap fyrir tuttugu árum,
sem ég fór að nýta mér þessa kunn-
áttu að gagni,“ hélt Sveinn áfram.
„Þá vantaði mig atvinnu, svo ég fór
að skera út og búa til minjagripi
margs konar. Auk þess fór ég að
dunda mér við að hlaða veggi og
tók að mér nokkur verkefni. Eg hef
unnið töluvert við Árbæjarsafnið í
Reykjavík, lagað þar skrúðhúsið,
túngarðinn, kirkjuna og fjárhúsið,
svo dæmi séu tekin. Þar er alltaf
nóg að gera. Yfírleitt vinn ég þetta
allt saman í höndunum, þó svo ein-
stöku sinnum nýti ég mér nútíma-
tæknina, svo sem kranabíl og
gröfu," sagði hann. „Annars virðast
öll þessi tæki lítið flýta fyrir. í
gamla daga tók það sko engin tutt-
ugu ár að byggja hús, eins og nú
er algengt. Húsmæðraskólinn á
Hallormsstað var til að mynda
byggður á einu sumri árið 1930 og
ekki flæktust vélamar fyrir mönn-
um þar, svo mikið er víst.“
Sveinn kvað marga unga menn
hafa sýnt hleðslunum áhuga. „En,“
sagði hann í vamaðartón,
„ ... menn verða að hafa ánægju
af því, sem þeir em að gera. Ann-
ars kemur ekkert af viti út úr því.
— Og þegar hleðslumar em annars
vegar þá verða peningasjónarmiðin
að víkja. Þau em slæm. Þetta er
eitt af því, sem ekki er hægt að
gera eingöngu fyrir aurana,“ bætti
hann við. „Eg hef alltaf haft mjög
gaman af því, sem ég hef verið að
fást við, og svo hef ég verið það
heppinn að með mér hafa unnið
góðir menn. I mörg sumur vann
Friðrik Lúðvíksson t.d. mér við hlið.
Nú er hann hættur. Dóttursonur
minn, Fróði Oddsson, hefur hins-
vegar verið með mér nú í sumar
og svo er ég með einn Bolvíking í
læri, Guðmund Óla Kristinsson.
Hann mun sjá um viðhald verstöðv-