Morgunblaðið - 08.02.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR 1989
15
Hugleiðíngar um
hálendisferðir
eftir ÓlafÓlafsson
Frá örófi alda hefur mannskepnan
ferðast um þennan heim. Með ýmsu
móti hefur hún borið sig að við að
komast úr stað. Ýmis burðardýr, svo
sem hestar, fílar eða úlfaldar hafa
verið tekin í þjónustu mannsins, svo
dæmi séu tekin, ásamt tveimur jafn-
fljótum.
Síðan var tæknin tekin í þjónustu
mannsins. Ýmsar gerðir af skipum
voru teknar í notkun, til að koma
manninum yfir vötn og sjó.
Þvínæst kom véltæknin til sög-
unnar. Bíllinn leit dagsins ljós. I
fyrstu var þetta apparat litið hom-
auga. Hestar fældust og fólk varð
skelfingu lostið.
En tímar liðu og „sjálfrennireiðin0
þróaðist smátt og smátt, enda kom
það á daginn að æ fleiri tóku þetta
þarfaþing í þjónustu sína.
Ýmsar gerðir af bílum voru fram-
leiddar, svo sem fólksflutningabílar
og vöruflutningabílar, og í framhaldi
af stríðsbrölti stórveldanna þróaðist
enn ein gerð bíla, flórhjóladrifsbílar
eða ,jeppar“.
í fýrstu var þessi gerð farartækja
mest notuð við hemað, en smátt og
smátt kom í ljós að hún hentaði
víðar, t.d. við landbúnað.
Til íslands komu þessi farartæki
sennilega fyrst upp úr árinu 1940,
og árið 1946 vom fyrst fluttir inn
10 landbúnaðaijeppar af Willys-
gerð, og var þeim „úthlutað" til
bænda eftir geðþótta þáverandi
ráðamanna.
Þróun jeppa á þessum ámm var
mjög hæg framan af, nema hvað
tegundum Qölgaði. Land Rover,
Austin Gypsy og Rússajeppar fóm
að sjást á vegunum.
Hjólbarðar þessara jeppa ein-
skorðuðust við það, sem á nútíma-
máli kallast „skurðarskífur" og ef
þurfti að komast eitthvað út fyrir
túnin vom settar keðjur á öll hjól
og síðan var farið eins langt og
hægt var, og ef snjór var í veginum
var haldið áfram meðan dekkin náðu
að grafa sig niður á fast, en þegar
það þraut var skóflan tekin fram og
mokað þar til hægt var að halda
áfram.
En smátt og smátt varð breyting
á. Vélarorka jeppanna fór að auk-
ast, og á seinni ámm fóm að koma
stærri og belgmeiri hjólbarðar. Fyrir
um það bil 10 til 12 ámm byijuðu
menn að setja svokölluð „lappadekk"
undir bílana, og hækka þá á fjöð-
mm. Og í dag þykir ekki mikið að
sjá 40 tommu, eða 1 metra há dekk
undir bílum.
I fyrstu var mikill byijendabragur
á þessu öllu, en með ámnum lærðist
mönnum hvemig best væri að bera
sig að við breytingamar, enda er
ekki leyfilegt að breyta jeppa í dag
nema farið sé eftir ákveðnum regl-
um, sem útbúnar vom í samvinnu
Bifreiðaeftirlits ríkisins og Ferða-
klúbbsins 4x4.
En árið 1983 komu nokkrir
áhugamenn um jeppa og jeppaferðir
saman og stofnuðu með sér samtök,
sem hlutu nafnið Ferðaklúbburinn
4x4.
Markmið félagsins var, fyrir utan
það að vera hagsmunasamtök jeppa-
manna, meðal annars að beita sér
fyrir bættri umgengni á hálendi
landsins, sem og annars staðar.
Enginn vafi er á að umgengni um
landið hefur stórbatnað á síðustu
ámm, en þó má gera miklu betur í
þeim efnum.
Til dæmis má segja, að þar sem
einn bíll stóð fyrir nokkmm ámm
vom skildar eftir 5 ölflöskur, en í
dag, þar sem 5 bílar standa væri
„Vil ég- minna alla
ferðamenn á, hvort sem
þeir ferðast á bílum,
vélsleðum, Qórhjólum,
eða jafiivel gangandi,
að landið okkar er mjög-
viðkvæmt, og smá-
skemmd, jafiivel firam-
kvæmd í hugsunarleysi,
getur sést árum sam-
an.“
Ekið um hjarnbreiður að vetrarlagi.
Inni á hálendinu að sumarlagi.
hugsanlega skilin eftir 1 flaska, sem
er þó einni flösku of mikið. Enda
er engin spurning, að ef ölflaskan
hafi komist fyrir í bílnum í upphafi
ferðar, er ömgglega pláss fyrir hana
í bílnum til baka.
Ferðaklúbburinn befur í samvinnu
við Náttúmvemdarráð brýnt mjög
fyrir félagsmönnum að bæta um-
gengni við landið og valda sem
minnstum náttúmspjöllum á ferðum
sínum.
Staðreyndin er sú, að oft eiga
jeppamenn undir högg að sækja, því
oft er þeim fyrst kennt um það sem
miður fer, þó að aðrir eigi þar hluta
að máli.
Því miður em til svartir sauðir
meðal jeppamanna, en þó virðast
fleiri og fleiri sjá áð sér, þó að það
sé því miður orðið of seint þegar
spjöll hafa verið unnin.
Hins vegar er það orðin stað-
reynd, að mjög margir þeirra, sem
eiga sérútbúna jeppa hafa að mestu
snúið sér að vetrarferðum, þegar
snjór hylur landið algerlega.
Með þeim útbúnaði, sem notaður
er í dag, meðal annars belgmiklum
hjólbörðum sem lofti er að mestu
hleypt úr, fæst það mikið flotmagn,
að jeppamir fljóta algerlega ofan á
snjónum, í stað þess að grafa sig
niður.
Hálendisferðir þessar að vetri til
útheimta að sjálfsögðu mikla þekk-
ingu ferðamannsins á landinu, veð-
urfari og öllum aðstæðum, sem upp
geta komið.
Einnig verða menn að geta treyst
farartæki sinu og vera færir um að
geta sjálfir leyst úr öllum vanda, sem
upp getur komið.
Mjög óvarlegt er fyrir óreynda
menn að fara í erfiðar ferðir, án
þess að vera í fylgd með reyndari
mönnum, vegna þess að ferða-
mennska af þessu tagi lærist ekki á
einni nóttu.
Allur útbúnaður til þessara ferða-
laga er mjög dýr, og er því eðlilegt
að menn séu nokkur ár að koma sér
upp nauðsynlegum búnaði.
Nú er orðið nokkuð algengt að
sjá jeppa búna talstöðvum og farsím-
um og einnig hafa Loran C staðsetn-
ir.gartæki rutt sér til rúms í mörgum
bílum. Kostir Loran-tækja eru þeir
helstir, að þau geta sýnt mjög ná-
kvæmlega staðsetningu bílsins, mið-
að við hnattstöðu, en þó getur verið
mjög varhugavert að treysta til fulls
á þau, þar sem ýmis utanaðkomandi
áhrif geta truflað.
Ekki er þó mikil ástæða til að
óttast ferðalög af þessu tagi, þó að
í einu dagblaðanna hafi birst grein
í æsifréttastíl blaðamanna um að
hjálparsveitir væru ávallt í við-
bragðsstöðu vegna „sérútbúinna
jeppaheija", sem vildu taka hálend-
ið með trompi.
Raunin er sú, að ef eitthvað bját-
ar á, hjálpast jeppamenn yfirleitt að
við að koma sér og sínum til byggða.
Annað mál steðjar einnig að
jeppamönnum sem og öðrum ferða-
mönnum um þessar mundir. Það er
tillaga, sem komið hefur fram á al-
þingi um að banna skuli allar ferðir
um hálendi íslands, annars staðar
en á merktum hálendisvegum, svo
sem Kjalvegi og Sprengisandi, svo
dæmi séu tekin.
Að vísu er flestum leiðum lokað
af Vegagerðinni á vorin þegar klaki
er að fara úr jörðu og vegir liggja
undir skemmdum, og er nauðsynlegt
að allir fari eftir þeim reglum. Það
yrði að okkar mati mjög af hinu illa,
ef sú ákvörðun yrði tekin, þar sem
boð og bönn eru ekki nærri alltaf
áhrifaríkasta leiðin til árangurs.
Það hefur sýnt sig á undanfömum
árum að áhrifaríkur áróður hefur
gert sitt gagn og víst er að félaga-
samtök eins og t.d. Ferðaklúbb-
urinn 4x4 ásamt ýmsum öðrum
hafa gert mikið gagn við að breyta
hugarfari ferðamanna um óbyggðir
landsins.
Að endingu vil ég minna alla
ferðamenn á, hvort sem þeir ferðast
á bílum, vélsleðum, fjórhjólum, eða
jafnvel gangandi, að landið okkar
er mjög viðkvæmt, og smáskemmd,
jafnvel framkvæmd í hugsunarleysi,
getur sést árum saman.
Einnig er þörf á að minna á að
allt rusl, sem skapast í ferðalögum
á að koma til baka, en ekki vera
skilið eftir, því eins og allir vita er
ekki skipulögð sorphreinsun í
óbyggðum landsins.
Að lokum óska ég öllum ferða-
mönnum góðrar ferðar og góðrar
heimkomu á komandi árum.
Höfundur er gjaldkeri Ferða-
klúbbsins 4x4.
íslenskur laxabás
á Boston Seafood
ÍSLENSKAR fiskeldisstöðvar verða með kynningu á íslenskum laxi
og silungi á sjávarútvegssýningunni í Boston 7.-9. mars. Að sögn
Friðriks Sigurðssonar framkvæmdastjóra Landssambands fiskeld-
is- og hafbeitarstöðva verður reynslan sem þarna fest notuð vit
ákvörðun um það hver eigi að vera afskipti samtakanna af mark-
aðsmálum en markaðsmálin verða m.a. til umfjöllunar á næsta
aðalfundi LFH.
Landssambandið verður með bás
á sýningunni fyrir hönd allra aðildar-
fyrirtæja sinna í samstarfí við Út-
flutningsráð íslands og Markaðs-
nefnd landbúnaðarins. Sýnd verður
kynningarmynd um íslenskt fískeldi
og dreift upplýsingabæklingi. Þá
verður Linda Pétursdóttir, ungrú
heimur, á sýningunni og tekur þátt
í kynningu á laxinum.
Boston Seafood er ein stærsta
sjávarútvegssýning heims. Þar
kynna 900 aðilar frá 25 löndum
vörur áinar og kaupendur eru taldir
vera frá 54 löndum.
Fyrir viðskiptafólk er
þægilegt að fljúga til íslands
á föstudagskvöldi eftir
heilan vinnudag erlendis
| og eiga helgina heima
Þetta er hægt ef þú ferðast með SAS. Frá
Kaupmannahöfn fer vél til íslands kl. 20:15 á
föstudagskvöldi og lendir kl. 22:35.
Það skiptir nánast engu hvort þú ert staddur
á Norðurlöndunum eða annars staðar í Evrópu,
því SAS heldur uppi tíðu og öruggu tengiflugi til
Kaupmannahafnar, alls staðar að.
Þjónusta SAS tekur mið af þeim, sem þurfa
að ferðast starfs síns vegna.
ffl/SM
Laugavegi 3, símar 21199 / 22299