Morgunblaðið - 04.10.1989, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1989
19
hafi bitnað á formanninum að hann
hefur ekki kunnað nógu vel að detta,
eins og það heitir á íþróttamáli,"
segir hann. Það má rétt vera, en
þó er óhætt að fullyrða að ókyrrð
sú sem nú kann að ríkja í Sjálfstæð-
isflokknum sé smávægileg, miðað
við þau hrikalegu átök sem átt hafa
sér stað á stundum á undanförnum
áratug og gert það að verkum að
hrikt hefur í undirstöðum Sjálfstæð-
isflokksins. Beiskja og úlfúð heyra
sögunni til og samkvæmt mínum
upplýsingum hefur formaðurinn nú
mun betri tök á þingflokki Sjálf-
stæðisflokksins en nokkurn tíma
áður. Hins vegar er meira kvartað
undan sambandsleysi formannsins
við ýmsa áhrifamenn innan flokks-
ins en oft áður.
Eftir að Þorsteinn baðst lausnar
fyrir ríkisstjórn sína í september í
fyrra og Steingrími Hermannssyni
tókst að lemja saman þá ríkisstjórn
sem nú situr, urðu raddir innan
Sjálfstæðisflokksins nokkuð hávær-
ar, þess efnis að við Þorstein einan
væri að sakast. Hann hefði átt að
geta haldið velli með réttum leik,
en þess í stað hafi hann hrökklast
frá. Það sem sjálfstæðismenn marg-
ir sjá alvarlegast við stjórnarslitin
fyrir einu ári, er að þar með hafi
Sjálfstæðisflokkurinn rutt brautina
fyrir þá vinstri stjórn sem nú situr
og verk hennar, sem margir nefna
voðaverk. Segja sjálfstæðismenn
þessir því sem svo að Þorsteinn
hafi fengið sín tækifæri og nú sé
rétt að ný forysta komi til. Því er
það hafi verið rétt ráðið að ganga
ekki lengra. Reyndar tel ég að það
hafi fremur mátt gagnrýna okkur
fyrir að hafa gengið of langt til
málamiðlunar í ríkisstjórninni undir
mínu forsæti."
Sjálfstæðismenn sem heyra til
nánum samstarfsmönnum Þorsteins
segja það óréttmæta ásökun að
kenna honum einum um hvernig fór
við stjórnarslitin í fyrra. Þeir full-
yrða að þar hafi síður en svo verið
um einleik formannsins að ræða,
því hann hafi haft náið samráð við
a.m.k. 10 manna forystukjarna
Sjálfstæðisflokksins. Þar eru nefnd-
ir til menn eins og samráðherrar
hans þeir Friðrik Sophusson,_ Matt-
hías A. Mathiesen og Birgir ísleifur
Gunnarsson, Ólafur G. Einarsson,
formaður þingflokksins, og Halldór
Blöndal, varaformaður hans, þing-
maðurinn Matthías Bjarnason og
borgarstjórinn Davíð Oddsson. Sam-
ráð hans hafi því verið víðtækt og
þessir menn og fleiri beri ábyrgð á
þeim ákvörðunum sem þá voru tekn-
ar með formanninum. Þetta sé stað-
reynd, þó að sumir samráðsmanna
hans vilji ekki axla ábyrgðina af
samráðinu nú.
Úr þessum hópi heyrist aftur á
móti sjónarmið þess efnis að vart
hafi verið um samráð að ræða í
fyrrahaust. Málið hafi einfaldlega
verið það að kallað hafi verið til
fundar, þar sem frá því hafi verið
greint að samstarfsflokkarnir hefðu
tekið þá ákvörðun að hætta stjórnar-
samstarfinu.
Kosinn að honum forspurðum?
Mikið er rætt um það að „shanghæja"
Davíð Oddsson, borgarstjóra í Reykjavík,
inn í embætti varaformanns á landsfiindin-
um sem hefst á morgun. Margir telja tíma
til kominn að Davíð hefji þátttöku í stjórn-
málum á landsvísu og hafa því í hyggju að
veita honum atkvæði sitt, ýmist við for-
manns- eða varaformannskjör.
jafnframt haldið fram að forysta
flokksins sé of litlaus og dauf til
þess geta viðhaldið því mikla fylgi
sem flokkurinn nýtur samkvæmt
skoðanakönnunum um þessar
mundir.
Höfum náð sáttum og
flokkurinn er sameinaður
Þorsteinn aftur móti sér stöðu
Sjálfstæðisflokksins í dag í eftirfar-
andi ljósi: „Það sem nú hefur gerst
er að við höfum náð sáttum aftur.
Flokkurinn er sameinaður á nýjan
leik, eftir klofning og það hefur
gerst undir minni forystu. Við vorum
ekki tilbúnir til þess í fyrra að kaupa
áframhaldandi stjórnarsamstarf
með þátttöku í þeirri botnlausu milli-
færslu og skattheimtu sem núver-
andi ríkísstjórn fór út í. Ég tel að
„Treystum okkar
lilut í næstu
kosningum"
Þorsteinn og aðrir úr
forystuliði og þingflokki
Sj álf stæðisflokksins
telja að sá stuðningur
sem flokkurinn njóti
meðal kjósenda sam-
kvæmt skoðanakönn-
unum sé tilkominn m.a.
vegna þess að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi
sýnt að hann var ekki
tilbúinn að ganga inn á
þá braut sem ríkisstjórn
Steingríms Hermanns-
sonar valdi sér í sept-
ember i fyrra.
„Það bendir allt til
þess að við munum
treysta mjög hlut okkar
í næstu kosningum, og
í þessari stöðu göngum
við til þessa landsfund-
ar og þar á meðal for-
ysta flokksins," segir
Þorsteinn.
Því hefur verið haldið
fram af mörgum, að
fylgi það sem Sjálf-
stæðisflokkurinn virðist
njóta nú, samkvæmt
skoðanakönnunum,
muni ekki skila sér í
kosningum, að óbreyttu
forystuliði flokksins.
Formaður flokksins var
spurður hvað hann teldi
um slíkar fullyrðingar:
„Það er nú svo með
skoðanakannanir, að
það er auðvitað alltaf
einhver skekkja í þeim.
Það sést ef farið er yfir
skoðanakannanir frá
fyrri tíð að þær hafa
oft sýnt heidur meira fylgi, bæði í
borgarstjórnar- og alþingiskosning-
um, en við höfum fengið í kosning-
um. Ef við miðum við þá könnun
sem virðist hvað raunhæfust, kann-
anir Félagsvísindastofnunar fyrir
Morgunblaðið, sem sýndi 44% fylgi
og gæfum okkur að það væru 4-5%
skekkjumörk í þeirri könnun niður
á við, þá væru slík kosningaúrslit
samt sem áður gífurlegur stjórn-
málasigur fyrir Sjálfstæðisflokkinn
frá síðustu kosningum,“ segir Þor-
steinn.
Mikil óánægja
með forystuna
Athafnamaður úr innsta hring
Sjálfstæðisflokksins segir að al-
mennt sé mikil óánægja með foryst-
una innan flokksins, en menn greini
AFINNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
er sjálfsagður réttur hvers og eins
í óbundinni kosningu. Aðalatriðið
er að sjálfstæðismenn standi saman
sem samhent og sterkt afl að lokn-
um landsfundi, þegar stefnan hefur
verið mörkuð og forystan kjörin.“
Verður formaður við erfíðar
aðstæður
Þorsteinn Pálsson tekm- við for-
mennsku í Sjálfstæðisflokknum í
nóvember 1983, þegar flokkurinn
er að komast út úr harðvítugum
átökum, sem höfðu staðið allt frá
kosningaósigri flokksins 1978, en
einkum frá því að dr. Gunnar heit-
inn Thoroddsen myndaði ríkisstjórn
sína 1980, með stjórnarþátttöku
sjálfstæðisþingmannanna Friðjóns
Þórðarsonar og Pálma Jónssonar og
stuðningi þingmannsins Eggerts
Haukdal og hlutleysi Alberts Guð-
mundssonar. Formaðurinn fékk í arf
ýmis vandamál sem enn voru óútklj-
áð og tengdust þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins sem höfðu verið að-
ilar að ríkisstjórn dr. Gunnars Thor-
oddsen og raunar ýmsum öðrum.
Þá strax hófust vangaveltur þess
efnis hvort það gæti ekki orðið hin-
um unga formanni ofviða að leiða
flokkinn út úr erfiðleikunum og ef
það tækist, hvort það gæti ekki
haft það í för með sér að formaður-
inn sjálfur lægi í valnum.
Þessi sex ár hefur mikið mætt á
formanninum, en hæst ber áfallið
þegar Albert Guðmundsson klauf
Sjálfstæðisflokkinn og stofnaði
Borgaraflokkinn árið 1987 og Sjálf-
stæðisflokkurinn galt afhroð í þing-
kosningum þá um vorið.
Engin blúndubraut heldur
vörðuð leggbrjótum
Náinn' samstarfsmaður Þorsteins
orðar það þannig að leið formanns-
ins hafi síður en svo verið nokkur
blúndubraut, heldur hafi hún verið
vörðuð leggbijótum. „Kannski það
'tnaður Sjálfstæðisfiokksins í nóvember 1983, var að lýsa yfir stuðningi
rsteinn og Friðrik á landsfundinuni 1987, eftir að hafa verið endurkjörnir
Jdag.
UDDIR
IDÍ
UTVERK
álum — Davíö munfá mörg atkvœöi,
)avíÖ varaformann, aö honumforspuröum
hins vegar á um, á hvaða hátt eigi
að taka á forystukreppunni. Það
liggi ljóst fyrir að þeir Þorsteinn og
Friðrik ætli að gefa kost á sér aftur
á landsfundinum, og þá sé talið að
menn muni styðja Þorstein. Þeir
muni að minnsta kosti ekki beita
sér gegn honum. Það sé á hinn bóg-
inn mjög útbreidd skoðun að það
sé hið versta mál, ef þeir báðir haldi
áfram.
Annar forystumaður úr Sjálf-
stæðisflokknum er ekki að skafa
utan af því og segir einfaldlega að
formaðurinn og varaformaðurinn
valdi ekki sínu verki og það telji
hann fullreynt. Því sé bæði óhjá-
kvæmilegt og nauðsynlegt að skipta
um forystu í flokknum, bæði for-
mann og varaformann. Því miður
verði það væntanlega ekki á þessum
landsfundi, en flokkurinn bíði eftir
því að Davíð Oddsson taki við for-
mennsku.
Það er talsvert útbreitt viðhorf
innan flokksins að rétt sé að „shang-
hæja“ Ðavíð Oddsson í varaform-
annsembættið (að kjósa hann vara-
formann, að honum forspurðum).
Davíð mun síður en svo hrifinn af
slíkum vangaveltum, en talsmenn
þess að gera hann að varaformanni
segja sem svo að Davíð hafi haldið
sig til hlés nógu lengi, hvað varðar
afskipti af landsmálunum. Það
kunni að stafa af pólitísku mati
hans, en þeir telja að nú sé kominn
tími til þess að Davíð komi að lands-
málunum og varaformannsembæt-
tið sé upplagður undirbúningsvett-
vangur fyrir hann, áður en hann
taki við Sjálfstæðisflokknum sem
formaður.
Sjálfstæðismenn virðast almennt
líta á Davíð Oddsson sem framtíð-
arformann Sjálfstæðisflokksins.
Telja þeir að mjög mikilvægt sé að
hann taki nú við varaformennskunni
og komi þannig upp að hlið form-
annsins. Davíð er sagður standa
með öllu utan.við þær pólitísku und-
iröldur sem nú eru í flokknum, hvað
varðar ráðabrugg þess efnis að kjósa
hann sem varaformann, enda mun
þar ekki vera um neina skipulagða
herferð að ræða, eftir því sem ég
kemst næst. Miklu fremur hefur það
komið fram í samtölum við fjöl-
marga landsfundarfulltrúa, að þeir
telji einfaldlega að þetta muni ger-
ast.
Á það er einnig bent að það myndi
tvímælalaust styrkja formann
flokksins, Þorstein Pálsson, ef Davíð
lýsti því yfir á landsfundi að hann
byði sig fram í varaformannskjör-
inu. Þannig telja margir að friður
myndi skapast um formanninn og
hann hljóta glæsilegri kosningu fyr-
ir bragðið. Auk þess benda þessir
menn á að Sjálfstæðisflokkurinn
væri í raun að taka meiri pólitíska
áhættu, ef Davíð byði sig fram og
næði ekki kjöri. Hann sé oddviti
flokksins í Reykjavíkurborg, og
borgarstjórnarkosningar standi fyrir
dyrum næsta vor. Að fella hann,
segja þeir mun meiri áhættu en að
fella núverandi varaformann. Að-
spurður um það hvort hann myndi
hugsanlega bjóða sig fram til vara-
formanns á landsfundinum, kvaðst
Davíð ekkert hafa um það að segja
að svo stöddu.
Telja allt í lagi
að kjósa Davíð
að honum forspurðum
Það er merkilega útbreidd skoðun
innan ákveðins hrings í Sjálfstæðis-
flokknum, að ekkert sé í rauninni
athugavert við að kjósa Davíð Odds-
son varaformann flokksins, nánast
að honum forspurðum. Segja þessir
menn að slíkt yrði fyrsta skref
Davíðs á þeirri leið sem liggi til
formannssætisins. Honum sé nauð-
synlegt að treysta sambönd sín út
um land allt, til þess að sjáifstæðis-
fólk utan af landi sjái í honum form-
annsefni heils, óskipts Sjálfstæðis-
flokks, en ekki formannsefni
Reykjavíkurveldis flokksins. Á þeim
vettvangi eigi Davíð mikið starf
óunnið og varaformennskan er sögð
mundu nýtast honum vel til slíkra
starfa.
Á það er bent að viss hópur innan
SJÁ BLS. 21