Morgunblaðið - 10.11.1989, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1989
.......................---- ■ . ; | .
13
„Hugsa sér hann Jakob, að hann
skuli vera í veiði. Ég er viss um
að hann túperar á sér hárið.“
Ég svaraði því til, að það yrði
áreiðanlega það síðasta sem Jakob
gerði. Hitt væri annað mál, að hann
gengi ekki um eins og durgur þótt
hann væri í veiði. Það var alveg
satt. Hann var alltaf geysilega vel
til hafður í veiði og var aldrei í
neinu veiðivesti eða þessháttar.
Hann var bara með sína flugudós
í vasanum.
„Sjáið þið kjaftinn“
Veiðin hjá okkur var misjöfn eins
og gengur í stórum og góðum ám.
Ef maður fékk lax, þá fékk maður
svo stóran lax, að það var á við
þijá annars staðar og við vorum
ekkert sárir þótt við fengjum
kannski ekki nema tvo til þijá laxa.
Ég hef einu sinni farið úr Laxá án
þess að fá nokkurn fisk.
Það mátti heyra á Jakob að hann
vildi ala dálítið upp í manni ákveðin
viðhorf. Þegar lítið fiskaðist sló
punda-gimi eða eitthvað svoleiðis.
Það bara heldur ekki.“
Þess vegna var maður með 30
punda girni og trillukarlamir vom
líka með það á þessum stífu stöng-
um sínum og þeir tóku þetta heljar-
tökum. Þó áttu þeir oft í erfiðleikum
með fiskana. Það áttum við allir,
þó gimið væri 30 punda og þó
stengurnar væra sterkar og þó það
væri tekið á eins og menn hefðu
krafta til. Það vora svo rosaleg
flykki sem komu stundum á færið.
Við Jakob hittum einu sinni einn
trillukarlinn fyrir neðan Breiðuna.
Hann hafði fest í færi sem fiskur
var á, dregið það til sín og náð því
upp í stangarendann hjá sér. Hann
gat komið höndum á það og alltaf
var fiskurinn á. Þá vafði hann því
utan um hægri framhandlegginn
og gekk síðan með okkur um bakk-
ann, færði sig eftir því sem fiskur-
inn fór, ýmist upp eða niður bakk-
ann, og spjallaði við okkur um veð-
ur og sprettu og aflabrögð á
Húsavík, en gaf svo eftir á hand-
ur út beinlínis til að veiða í matinn
og það kom fyrir að ég stóð við ána
allan daginn, ef illa gekk. Ég vildi
ekki koma heim án þess að hafa
fisk og hékk þá yfir þessu. Það var
ákaflega sjaldan sem ég kom fisk-
laus heim.
Þarna fyrir vestan var lifað á
laxi og hann var borðaður svo að
segja á hveijum einasta degi, þang-
að til í sláturtíðinni á haustin. Þá
fengum við kjöt. Svo var eitthvað
um soðnar pylsur og fiskbollur, en
uppistaðan í fæðinu var lax. Sumir
höfðu fengið nóg af honum þegar
leið á sumarið, en mér fannst hann
alltaf góður. Hánn var ekki bara
soðinn, heldur var hann oft steiktur
til tilbreytingar, sérstaklega ef
hann var orðinn nokkurra daga
gamall. Hahn var líka reiddur fram
kaldur og á ýmsan annan hátt.
Laxinn var líka reyktur. Það vora
reykhús á staðnum, bæði við íshús-
in og í horninu við túnið þar sem
veiðimannahúsin era. Reykhúsið
niður frá var stórt og við reyking-
Jakob Hafstein með 36 punda hæng sem hann veiddi í Höfðahyl
þann 10. júlí 1942 á Jack Scott númer 2.
Kristján X að veiða í Elliðaánum 1921.
leggnum eftir því sem þurfti. Og
svo eftir því sem fískurinn gaf sig
snéri hann snúning upp á fram-
handlegginn og svo gaf hann eftir,
handlegginn fram eða upp,. færði
sig svo ofar eða neðar á bakkann,
en allt með geysilega rólegum
hreyfingum. Hann hafði laxinn
svona á handleggnum á meðan við
horfðum á. Jakob hafði óskaplega
gaman af þessu. Við héldum að
laxinn myndi slíta, en hann hafði
hann.
í annað skipti voram við inni við
Stíflu. Þar var einhver hola undir
bakka, sem Húsvíkingar þekktu,
og þar voru sjö fiskar sem mátti
sjá með því að vaða yfir ána.
Húsvíkingarnir mættu þarna og
tóku þá alla. Jakob fór að- spyija
þá hvernig þeir færu að því að taka
alla sjö.
„Það var ekkert mál. Við kippt-
um bara fiskinum sem tók upp úr
holunni til að styggja ekki þá sem
eftir voru og fóram niður fyrir með
hann.“
„En hvernig stendur á að hann
tekur maðkinn svona vel hjá ykkur,
sjö stykki í einu?“
„Já,“ sögðu 'þeir, ,já, við settum
Adrett handáburð á maðkinn í
morgun!“
Bemski-
ar við Haf-
_ fiarðara
Ibókinni segir Thor Ó. Thors,
sonarsonur Thors Jensen, frá
sumardvöl og veiðum fjölskyld-
unnar við Haffjarðará: „ ... Yfir-
leitt vora það bara karlamir og
krakkarnir sem veiddu. Við veidd-
um á kústskaft og snæri og svo
fékk maður einhveija litla stangar-
ræfla, sérstaklega eftir að maður
var orðinn nógu stór til að geta
veitt í soðið. Ég var stundum send-
una var notað sauðatað og sprek.
Afi hafði ráðið Helga Árnason
frá Vogi á Mýrum sem veiðivörð.
Hann var góður vinur okkar og bjó
hjá okkur allt sumarið, frá júní-
byijun og út september. Hann sá
um að reykja og leit eftir hestunum,
því að hann var mikill hestamaður.
Það var líka reykhús heima á Ytri-
Rauðamel. Þar bjó Gestur Guð-
mundsson, sem var sérstakur fylgd-
armaður afa míns við ána.
Afi kom mjög snemma upp klak-
húsi við Rauðamel. Uppspretta var
rétt við hraunjaðarinn og yfir hana
var byggt torfhús, þar sem kreist-
ingin fór fram. Seiðin voru svo í
klaklæknum, sem rann frá Rauða-
mel og niður í á. Stundum veiddum
við í klaklæknum. Lækurinn kemur
í ána rétt fyrir ofan veiðistaðinn
Urð og „laxarnir“ sem við veiddum
voru smáseiði.
Það var dregið á fyrir klakið í
Ófæra og Stemmunum. Laxinum
var safnað í kistur og hann látinn
lifa í þeim. Síðan var hann kreistur
og svo var hann étinn. Ég held að
þetta hafi ekki verið gert víða og
veit ekki hver þörfin var, því áin
var langt frá því að vera ofveidd.
Menn skrappu bara út að veiða
þegar þeim datt í hug. Það komu
oft dagar þar sem hún var ekkert
veidd.
Kvörnin var uppáhaldsveiðistað-
ur minn. Ég veiddi mest þar og í
Urðinni, Húsahyl, Sauðhyl og
Grettishlaupi. Ég fór alltaf ríðandi
á þessa staði. Það var hagi í flóan-
um fyrir neðan Urðina, nær húsun-
um, og þar vora hestarnir yfirleitt.
Maður labbaði bara þangað upp
eflir með snæri í vasanum og sótti
sér hest.
Sjötíu og þrír á einum degi
Þegar pabbi kom vestur var hann
oft ansi iðinn við veiðina og veiddi
mjög vel. Hann átti 16 feta stöng
og hún var svo þung að ég loftaði
henni varla. Ég á þessa stöng enn-
þá. Þetta er falleg Hardy-stöng,
sem ég hef uppi á vegg í skrifstof-
unni minni.
Það voru stundum snör handtök
við veiðina hjá honum. Ég man eft-
hann á miklar ræður um landslags-
fegurð, gróðurinn og vatnið og hvað
væri yndislegt að vera þarna. Um
þetta hélt hann langar ræður og
vildi láta umhverfið koma í staðinn
fyrir fiskinn. Það var eins og hann
væri að veijast því að maður færi
í einhveijar skammir og rifrildisþras
yfir því að fá ekki bröndu.
Jakob var mjög dijúgur veiði-
maður og hann var afar ötull og
klókur. Hann hafði líka gaman af
mörgu í kringum veiðina. Hann stóð
oft uppi á klettinum við Breiðuna
fyrir neðan Æðarfossa, þar sem er
dálítið aðdjúpt. Þar var hann oft
að bauka með flugu, kíkti fram af
klettinum og sagði þegar fiskurinn
elti hjá honum: „Sjáið þið kjaftinn
á honum, sjáið þið þennan rosa
kjaft.“ Ég held að hann hafi haft
meira gaman af því að fá laxinn
svona gapandi á eftir flugunni en
að fá hann á.
Trillukarlar í laxveiði
Trillukarlarnir á Húsavík veiddu
mikið með okkur og voru býsna
karskir. Þeir voru með stóra steng-
ur og stífar og Jakob sagði manni
strax að koma ekki í ána með minna
en 30 punda gimi.
„Þú verður ekki með neina stæla
um sportið og lætur þig ekki
dreyma um það að vera með 6
Hvað varað
Ófeigsson frá Akureyri var eitt
sinn leiðsögumaður fyrir Spán-
veija nokkurn í Laxá í Aðald-
al. Fyrsta síðdegið sem þeir
komu í ána áttu þeir svæðið
fyrir neðan Æðarfossa. Þessi
maður var alls óvanur að veiða,
svo Simmi ákvað að láta hann
kasta spæni.
Spánveijinn byijaði að kasta
og í fýrsta kasti var lax á.
Honum var landað og síðan
kastað aftur og það var lax á.
Svona gekk þetta í fimm skipti,
en eftir að fimmta laxinum
hafði verið landað kastaði sá
spænski og enginn lax tók. Þá
sneri hann sér að Simma og
sagði:
„Simmi, what’s wrong?“
ir því að einu sinni voram við að
veiða og komum ríðandi niður í
Sauðhyl. Þar lentum við í göngu
og hann sá strax að þetta yrði mik-
il veiði. Hann setti þegar í stað í
lax og reif hann á land, nánast
sveiflaði honum á þurrt. Ég held
að ég hafi lært af honum að vera
fljótur að landa. Hann bað mig um
að fara strax heim og ná í tösku-
hest og varatopp, sem ég og gerði
og kom með þetta á harðaspretti.
Það stóð heima, að þá var hann
búinn að bijóta toppinn. Hann skipti
um topp og kom með tuttugu og
tvo laxa úr hylnum eftir fáeina
klukkutímá. Það var þvílík taka,
að um leið og hann gat komið fær-
inu í var hann með á.
Ekki er þetta þó mesta veiði sem
ég man eftir á einum degi fyrir
vestan. Einu sinni vora tveir menn
að veiða uppi í Kvöm. Þetta hefur
verið 1936 eða 1937. Af éinhverri
ástæðu veiddi annar fyrir hádegi
og hinn eftir hádegi. Ánnar fékk
þijátíu og sex og hinn þijátíu og
sjö. Ég hef aldrei heyrt um aðra
eins veiði úr einum og sama hylnum
á einum degi. Þetta fór mjög leynt,
því þeir sem þetta veiddu þorðu
ekki að segja frá því. Gamli maður-
inn, hann afi, hefði ekkert orðinn
hrifinn af því og þótt sem þarna
væri of mikið úr ánni tekið. Hann
hafði alltaf tilhneigingu til að hlífa
henni og taka ekki of mikið af laxi,
þannig að hún kláraði sig sjálf.“
Veitt á slopp
oo inniskðm
Á áranum frá 1938-1945
veiddi Sigurður heitinn Jóns-
son, fyrram forstjóri hjá Slipp-
félaginu, mikið í Borgaifjarðar-
ánum. Þá var oft farið á hestum
milli staða. Eitt sumarið var
farið ríðandi til veiða í Grímsá.
Um kvöldið var mikill gleðskap-
ur í húsinu og næsta morgun
sváfu allir fram eftir. Sigurður
vaknaði fyrstur og fór út á inn-
iskónum og sloppnum. Veðrið
var yndislegt og áin skartaði
sínu fegursta. Hann ákvað að
fara upp að Svartastokk, tók
veiðistöngina sína og setti
fluguboxið í vasann á sloppn-
um. Svo labbaði hann upþ eftir
í inniskóm og slopp og á einum
og hálfum tíma veiddi hann
ellefu laxa í Svartastokk.
Sigurður var mikill veiðimað-
ur og lét sér ékki allt fyrir
bijósti brenna. í einni af veiði-
ferðum sínum setti hann í stór-
an lax og var kominn með hann
í flæðarmálið, þegar flugan fór
úr honum. Það skipti engum
togum að Sigurður kastaði sér
á eftir laxinum og náði að bíta
í sporðinn á honum og draga
hann á land.
Hf hátiinum
og tielðurs-
mðnnum
Einu sinni á ævinni hef ég
veitt í Norðurá,“ segir Brian
Holt, fyrram ræðismaður —
„og það vora bara nokkur köst. Þá
var ég þar með Philip hertoga af
Edinborg og var veiðiþjónn hjá hon-
um.
Einka-aðstoðarmaður hans,
David Checkers, var líka með. Þeg-
ar ég hafði verið hjá Philip í svona
tvo tíma kom Checkers til mín með
stöng sem einhver úr stjórn SVFR
hafði lánað honum. Hann kunni
ekkert með gripinn að fara og
spurði mig hvernig ætti að kasta
með þessu. Ég fór með honum út
á lítinn tanga, kastaði fjórum sinn-
um og setti í fjóra laxa. Ég lét
Checkers hafa stöngina til að þreyta
Kappsamnr veiðimaður
Menn geta verið mis hressir
á morgnana í veiðitúram og
stundum kemur það fyrir að
þeir sofa yfir'sig. Slíkt henti
veiðimann einn í Norðurá fyrir
nokkrum árum og ekki nóg
með það, því þegar hann fór
loks af stað út til að veiða byij-
aði hann á að fara á vitlaust
svæði.
Um miðjan morgun komst
hann þó á rétt svæði, sem var
Brotið og Skerin fyrir neðan
Laxfoss. Hann ætlaði svo sann-
arlega að bæta sér upp tapaðan
tíma og þaut strax út á efra
Skerið og langrenndi niður í
pollinn fyrir aftan ölduna, þar
sem var þó nokkuð af fiski. Þar
setti hann strax í lax og var
fljótur að landa honum. Hann
þaut strax út í aftur og renndi,
en allt í einu kallaði hann upp
yfir sig:
„ Andskotinn, ég gleymdi að
beita!“
þá en hann missti hvem einasta.
Það þótti mér grátlegt. En þegar
þeir fóra frá Reykjavík kenndi ég
svo í bijósti um þennan óheppna
og klaufska veiðimann að ég sótti
einn tíu punda í frystikistuna mína
og gaf honum.
Philip hertoga leist mjög illa á
veiðihúfuna mína og spurði hvort
ég ætlaði að vera með þennan
skolla á höfðinu; þetta hræddi burt
allan lax.
Laxaskálar hertogans
Þegar hertoginn var búinn að fá
lax kom formaður SVFR með flösku
af Dimple-viskíi og silfurstaup.
Hann skenkti og bað mig færa her-
toganum staup; það væri venja þeg-
ar fyrsti laxinn kæmi á land. Eg
fór til hertogans og sagði honum
að formaðurinn byði upp á laxaskál.
„Hvað er þetta? Viskí? Fyrir há-
degi?“
Philip var í sjóhernum á árum
áður og þar drekka menn ekki mik-
ið viskí — frekar gin. Ég sagði að
þetta væri venja hér. Hann bragð-
aði aðeins á viskíinu og bað mig
svo að ljúka úr staupinu. Ég gerði
það og fór svo með það til for-
mannsins. En þá varð veiðiþjónninn
að fá viskí líka. — Svo fékk hertog-
inn annan, þriðja og fjórða laxinn.
Þegar þar var komið sögu fann ég
orðið vel á mér.
Tveimur áram seinna kom Philip
hertogi hér við á leiðinni til Kanada.
Þegar vélin lenti á Keflavíkurflug-
velli stóðum við í röð og biðum,
yfirmaður varnarliðsins, sendiherr-
ann, ráðuneytisstjóri i utanríkis-
ráðuneytinu og ég. Sendiherrann
kynnti okkur fyrir hertoganum.
Þegar kom að mér sagði hann:
„Og þetta er ræðismaður okkar
hér á íslandi.“
„Sæll, Brian,“ sagði Philip, „er
rannið af þér?““