Morgunblaðið - 06.05.1990, Síða 1

120 SIÐUR B/C/D
101. tbl. 78. árg. SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1990 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
50 ár frá hernámi íslands
Morgunblaðið/Sverrir.
í vorskapi við Garðaskóla í Garðabæ
Þýskaland nasismans:
Sprengjuflugvél send til
loftárásar á Reykjavík
ÞÝSKI kaflbátsforinginn sem sökkti
Goðafossi út af Reykjanesi skrifaði í
skipsbókina að hann hefði skotið niður
„eitt óþekkt hlutlaust skip“ og vissi
ekkert hvaða skip það var.
I nóvember 1942 fékk þýsk flugáhöfn
skipun um að gera sprengjuárás á
Reykjavík. Hún lagði af stað og siðan
hefur ekkert til hennar spurst.
Itilefni þess að næstkomandi fimmtudag,
þann 10. maí eru 50 ár liðin frá því Bret-
ar 'hernámu ísland, sendi Morgunblaðið
blaðamenn til Noregs, Bretlands, Þýska-
lands, Kanada og Bandaríkjanna til að leita
uppi og tala við fólk sem þar kom við sögu.
Jafnframt var fjöldi viðtala tekinn hérlend-
is. Víða koma fram markverðar upplýsing-
ar, sem ekki var almennt vitað um hér áður.
Bretar höfðu tiltæk herlög, sem þeir voru
búnir að kynna forsætisráðherra Islands og
áttu að koma strax til framkvæmda ef og
þegar Þjóðveijar réðust á landið. Þá og
ekki fyrr skyldi hershöfðingi landhersins
taka við yfirstjórninni. Þetta kemur m.a.
fram í viðtali við sagnfræðinginn dr. Bittn-
er, sem kannað hefur frumheimildir um ís-
land, Breta og seinni heimsstyijöldina. Einn-
ig kemur fram að Winston Churchill harð-
bannaði sínum mönnum að fara þess á leit
við Bandaríkjamenn að taka við á íslandi
nema þeir byðust til þess sem Roosevelt
forseti gerði. Bandaríkjamenn höfðu þá ekki
flota eða flugstyrk til að taka við, og Bret-
ar höfðu hér flugher og flota fram yfir stríð.
ísíendingar neituðu Þjóðveijum um land-
vistarleyfi í tvö ár eftir stríð. Þjóðveijar, sem
hér áttu fjölskyldur, gátu því ekki snúið
aftur heim fyrr en eftir 1947, þegar ný ríkis-
stjórn hafði tekið við og Bjarni Benedikts-
son varð dómsmálaráðherra.
í viðtali við Adolf Schmidt, skipveija á
þýskum kafbáti sem fluttur var særður á
land í Reykjavík 1939, tveim vikum fyrir
stríð, kemur fram að hann átti miklu
ánægjulegri vist hér á landi en áður hefur
verið talið. Yfirmaður hans, Fritz Lemp, var
við stjórnvölinn á þýska kafbátnum U-110
árið 1941 þegar Bretar skutu á hann suður
af Reykjanesi, höfðu hann á valdi sínu í sex
klukkustundir og náðu öílum leyniskjölum
áður en hann sökk.
Bretar höfðu aðeins tvö kort meðferðis
til að hernema ísland, eitt af landinu og
annað handteiknað af Reykjavík, gert á leið-
inni eftir minni einhvers sem dvalist hafði
hérlendis í sumarleyfí.
A-Þýskaland:
„Látin“ kona
fannst á geð-
sjúkrahúsi
Hamborg. dpa.
AUSTUR-ÞÝSK kona, sem talin hafði
verið látin fyrir mörgum árum, fannst
nýlega á lífi á geðsjúkrahúsi í borginni
Waldheim. Yfirvöld kommúnista eru
sögð hafa orðið þreytt á endurteknum
óskum konunnar um leyfi til að fara
úr landi og lokað hana inni á sjúkrahús-
inu. V-þýska tímaritið Stern segir að
konan, sem nú er 32 ára gömul, hafi
verið níu ár í sjúkrahúsinu. Hún er nú
í umsjá ættingja en nafii hennar hefúr
ekki verið gefið upp. Ritið hefúr eftir
yfirvöldum a-þýskra sjúkrahúsa að ör-
yggislögreglan, Stasi, hafi margsinnis
þvingað geðsjúkrahús til að taka við
fúllkomlega heilbrigðu fólki.
Syðri-Straumfjörður:
Bandaríkin
hætta rekstri
flugvallarins
Kanpmannahöfn. Frá N.J. Bruun, fréttaritara
Morgunblaðsins.
ÞAÐ virðist nú afráðið að Bandaríkja-
menn hætti að reka flugvöllinn í Syðri-
Straumfirði á Grænlandi í árslok 1991.
Utanríkisráðherra Dana, Uffe Elle-
mann-Jensen, ræddi málið við banda-
rískan starfsbróður sinn, James Baker,
í Brussel fyrir skömmu. „Það virðist
sem „vandinn" sé sá að heimurinn er
orðinn friðsamlegri," sagði Ellemann-
Jensen. Hann hafði eftir Bandaríkja-
mönnum að ekki væri lengur hernaðar-
leg þörf fyrir flugstöðina og ætlunin
væri að spara útgjöld til hermála. Flug-
völlurinn er mikilvægur í grænlensku
innanlandsflugi en óvíst hvort lands-
menn geta ljármagnað reksturinn án
aðstoðar, auk þess hafa Grænlendingar
haft miklar óbeinar tekjur af umsvifum
Bandaríkjamanna. Sanmingaþóf um
flugvallarreksturinn hefur staðið lengi.
Grænlenskir ráðamenn hafa sagt að
yfírgefi Bandarikjamenn Syðri-
Straumfjörð verði þeim einnig gert að
hverfa frá herbækistöðinni í Thule.
Addragandinn Hvort eru hér
Bretar eða Þjóðveijar? spurðu íslendingar 10.
maí 1940 A10
Hernámsdagurinn
Horfðum á dátana með forundran sveita-
mannsins A16
Sagnfræóin Bretar komu alls
óuridirbúnir segir sagnfræðingurinn Donald
Bittner A18
Hervæóingin Frá Reykjavík
til Reyðarfjarðar A22
íslendingarnir Höfðu pabba
á brott með sér B1 / Af „hættuför" íslenskra
blaðamanna til Bretlands B2 / Siglt í strfði
B4 / Dauði og djöfulgangur jafnan á
næstu grösum B6 / Hernámslið í dagsins
önn B8
Þjóólífið Var draumur að vera með
dáta? B2
Þjóðverjarnir Hugur stríðs-
fangans jafnan á íslandi D4 / Vona að það
verði aldrei aftur stríð D8 / Vildi ekki trúa
að hann væri dáinn D10 / Örlögin komu í
veg fyrir sprengjuárás á Reykjavík D12
Norðmennirnir Norskir her-
menn á íslandi D15 / Við urðuin að grípa
til vopna D16
Kanadamennirnir sá ís-
björn koma út úr þokunni ... D18
Bandaríkjamennirnir
Kalda stríðið gekk í garð á Hótel Borg D22
Bretarnir Breska heimsveldið
byggði Reykjavíkurflugvöll D25 / Herflug-
vélar á íslandi D26 / Hún vildi sjá landið
þar sem faðir hennar var sendiherra í hernám-
inu D27 / Moskítóflugurnar létu á sér
standa D28 / Maður þurfti að hleypa í herð-
arnar D30 / Óttaðist að fjölskyldan yrði
sárhneyksluð á ásfarsambandinu D32 /
Hann teiknaði flugturninn D34
Efnið er afrakstur hópvinnu blaðamanna
Morgunbladsins. Undirbúning og ráðgjöf ann-
I aðist Ólafur K. Magnússon.