Morgunblaðið - 06.05.1990, Qupperneq 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAI 1990
ERLENT
INNLEMT
Maður játar
aðild að
morðinu við
Stóragerði
Einn fjórmenninganna, sem
Rannsóknarlögreglan hefur í haldi
vegna morðmálsins við Stóra-
gerði, hefur játað á sig aðild að
verknaðnum. Talið er að félagi
mannsins hafi verið honum á
morðstaðnum. Rannóknarlögregl-
an hefur ekki viljað gefa aðrar
upplýsingar um málið en þessar.
Stöð 2 og- Sýn sameinast
Stöð 2, Sýn og Bylgjan-
Stjarnan sameinuðust aðfaranótt
föstudags í eitt fyrirtæki sem
ætlar að senda út á tveimur sjón-
varpsrásum og.tveimur útvarpsr-
ásum.
Hætt við varaflugvöll?
Yfirmaður flutningasviðs Atl-
antshafsherstjórnarinnar lýsti því
yfír á fímmtudag að hætt hafí
verið við byggingu varaflugvallar
NATO vegna niðurskurðar á út-
gjöldum Bandaríkjamanna til her-
mála. Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra sagði að
ákvörðun hefði ekki verið tekin
en hann ætti von á að þessum
framkvæmdum yrði frestað.
Sæmileg sátt á Alþingi
Samkomulag náðist á Alþingi
um verkefni umhverfisráðuneytis-
ins á föstudag. Útlit var fyrir að
fresta yrði afgreiðslu frumvarps
um verkefnin vegna ágreinings,
en Júlíus Sólnes umhverfisráð-
herra lýsti því þá yfír að það
ERLENT
Hætt við end-
urnýjun
kjarnaflauga
Utanríkisráðherrar Atiantshafs-
bandalagsins (NATO) samþykktu
á fímmtudag tillögu George
Bush Banda-
ríkjaforseta um
að hætt yrði við
áform um end-
umýjun skamm-
drægra kjama-
flauga og ann-
arra bandarískra
kjamavopna í
Evrópu. Bush George Bush
sagði að þörfín fyrir skammdræg
kjamavopn í álfunni hefði minnk-
að þar eð lýðræðisþróunin í
Austur-Evrópu hefði dregið úr
spennu í samskiptum austurs og
vesturs.
Bandarískum gísl sleppt
Hryðjuverka-
samtök í Líban-
on slepptu á
mánudag
Bandaríkja-
manninum
Frank Reed,
sem hafði verið í
gíslingu í hart-
nær fjögur ár. Var hann með
bundið fyrir augun nær allan þann
tíma. »
Hróp gerð að
Kremlverjum
Hátíðahöldin í tilefni af baráttu-
degi verkalýðsins á Rauða torginu
í Moskvu snerust upp í fjölmenn
mótmæli gegn stefnu sovéskra
stjórnvalda. Opinber verkalýðsfé-
lög kröfðust þess að hvergi yrði
hvikað frá grundvallarforsendum
sósíalismans og andmæltu áform-
Nýtt afrek í læknavísindunum:
Taugafinmur úr mannsheila
ræktaðar í fyrsta skipti
Washington. Reuter.
VÍSINDAMÖNNUM við Johns
Reuter
Solomon Snyder, taugalæknir við Johns Hopkins sjúkrahúsið í Balti-
more, við skýringarmynd af taugafrumum úr mannsheila sem vísinda-
mönnum við sjúkrahúsið tókst að rækta i tilraunastofu.
myndi varða stjómarslitum. Þá
var kvótafrumvarpið afgreitt frá
efri deild eftir miklar sviptingar.
Eldhúsdagsumræður vom á
fímmtudag og var stefnt að þing-
slitum á laugardagskvöld eða að-
faranótt sunnudags.
Sórtjón vegna leysinga
Stórtjón varð vegna leysinga á
Akureyri í byijun vikunnar þegar
vatn og aurskriður flæddu inn í
hús. Vegir skemmdust víða á
landinu sökum vatnavaxta. Snjó-
flóð féll á • Óshlíðarveg og var
fólk, sem belð á veginum eftir
snjóruðningstækjum, hætt komið.
Sjálfstæðismenn fá
liðsstyrk
Ingi Björn Albertsson og
Hreggviður Jónsson, þingmenn
Fijálslyndra hægri manna,
lýstu því yfir á Alþingi á föstudag
að þeir hefðu gengið yfir í þing-
flokk Sjálfstæðisflokksins. Þetta
er þriðji þingflokkurinn sem
Hreggviður og Ingi Björn eru í,
en þeir voru kjömir á þing fyrir
Borgaraflokkinn.
2 drengir létust af
slysförum
Tveir drengir létust af slysför-
um á miðvikudag. Sjö ára drengur
drukknaði í Glerá á Akureyri
og 2'A árs gamall drengur varð
fyrir bíl í Hafiiarfírði.
um um frjálsan markaðsbúskap í
Sovétríkjunum en mest bar á rót-
tækum stjórnarandstæðingum
sem gáfu til kynna að almenning-
ur hefði fengið nóg af sósíalískum
stjórnarháttum valdhafanna.
Gerð vom hróp að Míkhaíl Gorb-
atsjov Sovétforseta og fleiri
valdamönnum á grafhýsi Leníns.
Breskir íhaldsmenn tapa
Breski íhaldsflokkurinn tapaði
fylgi í bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningum, sem fram fóru í Bret-
landi á fímmtudag. Flokkurinn
galt þó ekki jafn mikið afhroð og
spáð hafði verið.
De Klerk og Mandela *
Sögulegur fundur í
S-Afríku
Stjórn hvíta minnihlutans í
Suður-Afríku og Afríska þjóðar-
ráðið (ANC), helstu samtök
blökkumanna í landinu, hófu
fyrstu formlegu viðræður sínar á
miðvikudag. Fyrstu fundalotunni
lauk á föstudag, en samningavið-
ræður um afnám kynþáttaað-
skilnaðar gætu tekið mörg ár.
F.W. de Klerk, forseti landsins,
og Nelson Mandela, varaforseti
ANC, sögðust vongóðir um að
friður kæmist á í landinu.
Hopkins háskólann í Baltimore í
Bandarikjunum hefúr tekist að
rækta taugafrumur úr manns-
heila. Mun það ekki hafa tekist
áður, að sögn Solomons Snyders,
taugalæknis, sem stjórnaði rann-
sóknunum.
Skýrt er frá afreki vísindamanna
við Johns Hopkins háskólann í
nýjasta hefti vísindaritsins Science,
sem kom út í gær. Þar er sagt að
uppgötvunin geti átt eftir að stór-
auka þekkingu manna á taugakerf-
inu og hafa mikil áhrif á læknismeð-
ferð og hugsanlega lækningu fólks
með hrörnunarsjúkdóma á borð við
alzheimer- og parkinssonsveiki.
Eigi ræktaðar heilafrumur að geta
komið fyllilega í stað taugafrumna
úr fóstri við hugsanlega lækningu
hrömunarsjúkdóma og jafnvel gott
betur. Gerðar hafa verið tilráunir
til þess að lækna parkinsonsveiki í
HINN langi armur KGB, sov-
ésku öryggislögreglunnar,
minningin um ógnarstjórn
Stalíns, og sú tilfinning að and-
staða við Sovétstjórnina væri
tilgangslaus og lífshættuleg
hafa Iagt grunninn að pólitísk-
um stöðugleika í Eystrasalt-
slöndunum undanfarna áratugi.
En nú þegar óttinn er ekki leng-
ur til staðar og Míkhaíl Gorb-
atsjov Sovétforseti reynir að
skapa lýðræðislegt réttarríki
opnast leiðin fyrir byltingu við
Eystrasalt.
T-jjóðfylkingarnar í Eystrasalts-
Jl löndunum þremur mynduð
ust í fyrstu sem stuðningshópar
við perestrojku, en í fyrra fóru
þær ekki lengur dult með kröfur
sínar um sjálfstæði. í fyrstu voru
það Eistar sem fóru í broddi fylk-
ingar en síðan hafa Litháar tekið
við, en þeir hafa ekki orðið eins
harkalega fyrir innflutningi Rússa
og Lettar og Eistar. Hins vegar
er óhugsandi að eitt Eystrasalts-
ríkjanna fái sjálfstæði en hin fall-
ist á að vera hluti Sovétríkjanna.
Þótt eitt ríki í einu ögri Sovétríkj-
unum með beinum hætti eiga þau
sama málstað. Það er því fjar-
stæða að halda því fram að hér
sé að verki fámennur hópur öfga-
manna. Nær væri að segja að
þijár smáþjóðir væru að beijast
fyrir tilveru sinni.
Þjóðirnar
þijár vísa til
siðferðilegra-
raka um sjálfs-
ákvörðunarrétt
þjóða og laga-
legra sjónar-
miða um ólögmæti innlimunarinn-
ar í Sovétríkin árið 1940. Hvort
tveggja veldur því að ótækt er
að afgreiða málið sem innanríkis-
mál Sovétríkjanna.
Þau rök heyrast stundum á
Vesturlöndum að Eystrasaltslönd-
unum væri nær að fara sér hægt
í stað þess að skaða stöðu Gorb-
atsjovs á þessum viðsjárverðu
tímum í Sovétríkjunum. Talsmenn
sjálfstæðra Eystrasaltslanda
segja á hinn bóginn að þvert á
móti bjóðist einstakt tækifæri nú
þegar Rússland sé veikt. Slíkt
hafí gerst einu sinni áður á öld-
inni, þ.e. í kjölfar fyrri heimsstyij-
aldarinnar, og þá hafi færisins
Bandaríkjunum með því að græða
heilafrumur úr fóstri í parkinsons-
sjúklinga. Stjórnvöld bönnuðu hins
vegar að rannsóknir af því tagi
yrðu styrktar af almannafé á þeirri
forsendu að þær kynnu að hvetja
verið neytt. Óvíst sé hvenær tæki-
færi gefíst í þriðja sinn og hvort
það sé þá ekki orðið of seint.
Eistar og Lettar í það minnsta
eiga undir högg að sækja í eigin
landi, báðar eru þjóðirnar í minni-
hluta í eigin
höfuðborgum.
Allar tala þær
eigin tungu-
mál, sem hætta
er á að glatist
verði sjálf-
stæðisvitundin ekki efld. "Það er
því nú eða aldrei, segja Eistar,
Lettar og Litháar.
Hvað stöðu Gorbatsjovs varðar
segja þjóðfylkingarmenn að þá
varði ekki svo mjög um hana. I
fyrsta lagi hafí Gorbatsjov ekki
reynst Eystrasaltsþjóðunum vel.
Eistum er í fersku minni er hann
ávarpaði þing Komsomol, æsku-
iýðsfylkingar kommúnista, í Tall-
inn fyrr á þessu ári með eftirfar-
andi orðum: „Kæru lettnesku vin-
ir . . . “ - þá nýkominn frá
Ríga. Gorbatsjov hafi einnig sýnt
lítinn skilning á vandamálum Lit-
háa er hann í janúar sl. reyndi
að telja þeim hughvarf. 1 öðru
til aukinna fóstureyðinga og því
hefur dregið úr þeim.
Hingað til hefur verið talið að
taugafrumur skiptu sér ekki og
væru að því leyti frábrugðnar öðr-
um frumum mannslíkamans.
lagi sé staða Gorbatsjovs alls ekki
svo ótrygg, hann hafi komið ár
sinni vel fyrir borð með því að
gerast forseti til fímm ára og stafí
því ekki hætta af flokknum á
næstunni að minnsta kosti. Jafn-
vel sé hætta á að hann sé að
færast nær harðlínumönnum í
afstöðu sinni er hann geri áér
grein fyrir að öðruvísi sé ekki
hægt að halda Sovétríkjunum
saman.
En hvað tekur nú við? Ég átti
viðræður við fulltrúa kristilegra
demókrata í Eistlandi nú í vik-
unni. „Sjálfstæði okkar verður
einungis afstýrt með blóðbaði,"
sögðu þeir. Þeir töldu ólíklegt að
Gorbatsjov myndi beita. Eista og
Letta efnahagsþvingunum eins og
Litháa. Bæði myndi það efla sam-
stöðu Eystrasaltsþjóðanna og
veikja sovéskan efnahag stórlega.
Þeir töldu ennfremur að óvíst
væri hvort stjórnvöld í Moskvu
gætu beitt hernum til að kveða
niður sjálfstæðiskröfurnar. Til
þess væri hann of klofínn og í
raun einungis fær um takmarkað-
ar aðgerðir eins og í Litháen þar
sem einstaka hús hafa verið her-
numín. í 1
Þijár smáþjóðír beij-
ast fyrir tilveru sinni
Eistar á útifúndi, þar sem mótmælt var griðasáttmála Stálíns og
Hitlers 1939 er leiddi til innlimunar Eystrasaltsríkjanna í Sovétrík-
in.
BAKSVIÐ
eftirPál Þórhallsson í Moskvu