Morgunblaðið - 06.05.1990, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAI 1990
Hernámsdagurinn
Morgunblaðið/Einar Falur
Fimmtíu árum síðar varð Bert Ward að svara fyrir gjörðir sínar við þýska ræðismannsbústaðinn.
HORFÐUM Á DÁTANA
MEÐ FORUNDRAN
r
Bretar voru mjögfáfróoir um Island
BERT WARD UR HERNAMSLIÐI
BRETA 0G HINIR HERNUMDU
HAFA ÓLÍKA SÝN Á10. MAÍ
eftir Pál Lúðvík Einarsson
LJÓSIN FRÁ REYKJAVÍK minntu mig á álfaborg,
bæirnir okkar voru myrkvaðir. Við vissum harla lítið
um ísland, — að íbúarnir væru hvítir og ekki eskimó-
ar. Þeir myndu varla veita neina mótstöðu en það var
ekki eins víst að Þjóðverjarnir í ræðismannsbústaðnum
myndu ekki gera það. Þangað var ég að fara.“
Drengurinn virðist ekki óttast Engilsaxa. Ljósmynd/Svavar Hjaltested
BERT WARD er fæddur og upp-
alinn í Leicestershire í Mið-Eng-
landi. í dag er Bert Ward sjötugur
tölvu- og Viðskiptaráðgjafi, ekkill
og faðir tveggja bama og á fjögur
barnabörn.t Aðfaranótt 10. maí
1940 óraðí þennan landgönguliða
ekki fyrir því að hann ætti eftir að
svara fyrir hlutleysisbrot Breta. En
íslenska nkissjónvarpið leitaði hann
uppi og flutti á nýjan leik til ís-
lands. Morgunblaðsmönnum var þó
leyfður aðgangur að „herfangi“
sjónvarpsmanna.
Vissum lítið
„Ég var kvaddur í herinn 15.
febrúar 1940 og valdi þann kost
að þjóna konungi og ættjörðinni í
landgönguliði konungs og flotans
(Royal Marines), gerði ráð fyrir að
fara á sjóinn því flestir landgöngu-
liðamir þjónuðu um borð í flotanum
en um þetta leyti voru myndaðar
samstæðar sveitir með nokkurt
stórskotalið og fleiru tilheyrandi.
Sveitir sem gætu gengið á land og
barist þar við óvininn.
Vorið 1940 var ég í þjálfun í
Portsmouth á Suður-Englandi. Ég
fór í 55 manna herflokk sem skyldi
skjóta úr tveimur fjögurra tommu
strandvarnarbyssum. Nei, við vor-
um ekki þrautþjálfaðir. Satt best
að segja höfðu sumir okkar bara
skotið nokkrum sinnum úr byssum
þegar skipunin kom um að pakka
saman. Við fórum með næturlest
norður til Skotlands til Gourock við
ána Clyde. Þar biðu skipin. Það var
ekki fyrr en ég var kominti um
borð í Berwick að okkur var sagt
hvert ferðinni væri heitið, flestum
létti; í lestinni norðureftir hafði
Noregur verið nefndur.
Við vissum ekkert um ísland,
héldum að þar lifðu fáfróðir eskimó-
ar við frumstæða lífshætti. Við vor-
um ekki fræddir mikið á leiðinni,
en þó það, að íslendingar væru sið-
menntað norrænt fólk og þarna
fyndust heitar lindir. Okkur var líka
sagt að ekki væri gert ráð fyrir
andspyrnú. Sumir voru sjóveikir en
það batnaði í sjóinn þegar við nálg-
uðumst land. Walrus-sjóflugvélinni
var skotið eða slöngvað á loft og
svo vorum við fluttir um borð í tund-
urspillinn Fearless. Sumir af dátun-
um voru ennþá dálitið vankaðir eft-
ir sjóferðina. Þar sem ég var hress
var ég settur í einn af fyrstu hópun-
um sem skyldu ganga á land um
fjögurleytið. Okkar hlutverk var að
handsama Þjóðverjana í þýska ræð-
ismannsbústaðnum.
Á hafnarbakkanum voru ekki
margir á ferli, nokkrir drukknir sjó-
menn. Það tóku borgaralega klædd-
ir Bretar á móti okkur og einn
þeirra var leiðsögumaður að þýska
ræðismannsbústaðnum.
Við vorum 20-25 sem skokkuð-
um þessa leið, umkringdum bústað-
inn með byssurnar tilbúnar og maj-
or og liðþjálfí knúðu dyra. Karlmað-
ur opnaði dyrnar og þeir skiptust á
orðum. Þeir fóru inn fyrir og við
fylgdum á eftir. Það var brunalykt.
Liðþjálfinn hljóp upp á efri hæðina
með handslökkvitæki. Einhver hafði
haft hugsun á því að hafa það
með, ekki hefði mér dottið slíkt í
hug. Jæja, eftir að búið var að yfir-
buga Þjóðveijana þótti yfirmönnun-
um ekki þörf á öllum þessum mann-
afla, svo ég og annar félagi minn
fórum niður á höfn.
Þegar við komum þangað var
forvitinn mannfjöldi strax farinn
að safnast saman. Við eyddum
næstu tímunum í að skipa útbúnaði
á land. Við höfðum þó tíma til að
skoða mannfjöldann. Mér er minnis-
stæðast hvað stelpurnar voru sérs-
taklega fallegar. Um klukkan 9 var
skundað í leikfimisal við skóla ekki
fjarri Tjörninni [Menntaskólinn í
Reykjavík]. Þar komum við okkur
fyrir og fengum að borða. Það sem
eftir var dagsins vorum við að koma
byssunum saman og standa vaktir
á hafnarbakkanum og við leikfími-
salinn.
Ég sá ekki mikið af Reykjavík
eftir þetta, því við og 4-tommurnar
vorum send til Brautarholts á Kjal-
arnesi og síðar norður til Hjalteyr-
ar. í mars árið eftir vorum við leyst-
ir af og yfirgáfum ísland. Ég þjón-
aði konungi og ættjörð í Norður-
Afríku og Evrópu. Ég var afskráður
úr hernum 10. febrúar 1946.
Jú, ég fékk sex þjónustuorður
en ekki Viktoríukrossinn. Ég er
engin stríðshetja, þóttist nokkuð
góður að sleppa í heilu lagi.“
Forvitni
Það eru ekki allir sem lýsa
Reykjavík sem „álfaborg“ 10. maí
1940. í grein sem birtist í Morgun-
blaðinu daginn eftir, þann ellefta,
segir að krap hafí verið á götum
og slydduhríð um það leyti er herlið-
ið gekk á land og allt heldur ömur-
legt. Gögn veðurstofunnar um veðr-
ið þennan dag eru takmörkuð því