Morgunblaðið - 06.05.1990, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1990
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAI 1990
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Samstaða
Sjálfstæðismanna
Akvörðun þingflokks Ftjáls-
lyndra hægrimanna að
ganga til liðs við Sjálfstæðis-
flokkinn er fagnaðarefni. Með
aðild þeirra Inga Björns Al-
bertssonar og Hreggviðs Jóns-
sonar að þingflokki Sjálfstæðis-
manna, sem nú er skipaður
tuttugu þingmönnum, er lokið
þeim erfiða kafla í sögu Sjálf-
stæðisflokksins, sem hófst með
stofnun Borgaraflokksins fyrir
þingkosnjngarnar 1987. Sá
klofningur Sjálfstæðismanna,
sem þá varð, leiddi til þess, að
Sjálfstæðisflokkurinn fékk
minna fylgi í þingkosningunum
í apríl það ár, en hann hafði
nokkru sinni fengið fram að
þeim tíma. Þau úrslit urðu til
þess, að Sjálfstæðisflokkurinn
gekk veikari en ella til þess
stjórnarsamstarfs, sem efnt var
til sumarið 1987 og hefur ekki
búið yfir þeim pólitíska styrk á
þessu kjörtímabili, sem flokkur-
inn hefur yfirleitt haft.
Nú eru kaflaskipti. Sjálf-
stæðismenn ganga nú samein-
aðir til leiks á ný og ætla verð-
ur, að í sveitarstjórnakosning-
unum eftir nokkrar vikur og í
næstu þingkosningum muni
yfirgnæfandi meirihluti þeirra
kjósenda, sem greiddu Borg-
araflokknum atkvæði í síðustu
þingkosningum, hverfa til
stuðnings við Sjálfstæðisflokk-
inn. Borgaraflokkurinn á sér
ekki framtíð enda byggðist
hann á sínum tíma fyrst og
fremst á persónufylgi þáverandi
formanns flokksins. Hugur Al-
berts Guðmundssonar til Sjálf-
stæðisflokksins var hins vegar
orðinn Ijós, þegar hann tók við
sendiherraembætti í París.
Þessi þróun á vettvangi Sjálf-
stæðisflokksins er athyglisverð
í ljósi þeirrar upplausnar, sem
er á vinstri væng stjórnmál-
anna. Það er rétt, sem Þor-
steinn Pálsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær, að
„frjálslynd öfl eru að sameinast
á meðan vinstri öflin eru að
sundrast". Raunar er upplausn-
in meðal vinstri manna slík, að
þar eru engar hugmyndir uppi
um framhaldið. Enginn veit,
hvers konar framboð verða á
vegum þeirra flokka í næstu
kosningum. í framboði fyrir
hvern verður Ólafur Ragnar
Grímsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins?
Staða Sjálfstæðisflokksins er
nú sterkari en hún hefur verið
í einn og hálfan áratug eða frá
því á vordögum 1974. í höfuð-
borginni gengur flokkurinn til
kosninga undir forystu Davíðs
Oddssonar, borgarstjóra, og þar
er málefnastaða Sjálfstæðis-
manna slík, að enn hafa and-
stöðuflokkarnir ekki náð nokk-
urri málefnalegri fótfestu og
eru þó einungis þijár vikur til
kosninga. Yfirgnæfandi líkur
benda til, að úrslit sveitar-
stjórnakosninganna nú veiti
Sjálfstæðisflokknum þá við-
spyrnu í þingkosningum, sem
dugi til að flokkurinn nái þar
afgerandi forystu.
JONAS HALL-
grímsson var einnig
með hugann við Eden
og ræktunarstarfið
þar. Það sjáum við
víða í verkum hans.
Ég legg það ekki í
vana minn að vitna í erlendan texta
án þess reyna að útleggja hann
með einhveijum hætti, en samt
held ég það saki engan að vitna í
skemmtilegt og fallegt kvæði eftir
Jónas á dönsku, því allt verður það
íslenzkt og alþjóðlegt með einhveij-
um hætti sem hann kemur nálægt.
Ur þessum línum má lesa guð hafi
jafnan verið mestur ræktunar- og
garðyrkjumaður á þessu hnattkríli
okkar:
De sggte hel klart at vise
med grunde fra syd og nord,
at Gud har stedse været
den bedste gartner pá jord.
Þetta orti Jónas í Sórey, á miðju
Sjálandi þarsem hann undi vel hag
sínum við skáldskap og vísindastörf
í skjóli ómetanlegs vinar síns, J.
Steenstrups náttúrufræðings.
Kvæðið er ort 1843-44.
Það er að vísu hægt að framleiða
rósir, fallegar rósir. Maðurinn er
kominn langt í því að líkja eftir
frumsmíðinni. Gerviblómagarðar
færast í vöxt. En það er ein rós sem
blífur; rósin úr hendi guðs.
LESTER R. BROWN OG
44 vf •félagar hans hjá World-
watch hafa ritað merka skýrslu um
ástand jarðar og umhverfi í tilefni
af Degi jarðar og tel ég ástæðu til
að minna á nokkur helztu atriði
hennar hér:
Segja má, að nú sé jafnskammt
liðið á sólaröld og var á kolaöldina
þegar gufuvélin var fundin upp á
18. öld. Þá voru kol notuð til upphit-
unar húsa og járngrýtisbræðslu.
Þá var það enn aðeins óljós hug-
mynd að nota kolakyntar gufuvélar
til að knýja verksmiðjur og sam-
göngutæki. Skömmu síðar rann
fyrsta eimreiðin þó af stað og jarð-
efnaeldsneyti, kol og olía, umbyltu
öllu efnahags- og samfélagslífi.
Með alls kyns tæknibúnaði hafa
HELGI
spjcill
menn reynt að nýta á
hagkvæman hátt end-
umýjanlega orku sól-
arinnar þótt þessi
tæki séu enn sem
komið er í lítilli notk-
un einsog ég hef áður
minnzt á. Um 2030 verða þau hins
vegar orðin algeng og miklu betri.
Orkulindin, sem hægt er að ausa
af með þessari tækni, er næstum
óþijótandi: Árlegt aðstreymi ef svo
mætti segja aðgengilegrar, end-
urnýjanlegrar orku í Bandaríkjun-
um er t.a.m. áætlað 250 sinnum
meiren núverandi orkuþörf lands-
manna.
Orkugjafarnir og margbreytileiki
þeirra munu endurspegla loftslag
og náttúrauðlindir einstakra svæða.
í Norður-Evrópu verður líklega
mikið um vind- og vatnsorkuver;
sólarorkuver í Norður-Afríku og
Miðausturlöndum og í Japan og á
Filippseyjum verður jarðhiti nýttur
meiren nú. í Suðaustur-Asíu verður
eldsneytið einkum timbur og ýmis-
legt, sem til fellur við landbúnað,
og sólarorkan nýtt að auki. Sum
ríki, t.a.m. Noregur og Brasilía, fá
nú meiren helming orkunnar frá
endurnýjanlegum orkugjöfum.
Þegar kemur fram á árið 2030
verður mestallt vatn til heimilisnota
hitað með sólarorku og safnþiljurn-
ar, þúsundir lítilla sólarorkustöðva,
munu setja svip sinn á húsþökin á
sama hátt og sjónvarpsloftnetin nú.
Raforkan verður framleidd og flutt
frá stórum sólarverum á eyðimerk-
ursvæðum Bandaríkjanna, Norður-
Afríku og Mið-Asíu. Felst tæknin í
því að safna saman sólarljósinu með
speglum og hita olíufylltar pipur
eða „katla“. Hitinn er síðan notaður
til að snúa hverflum og rafölum sem
framleiða rafmagn. Um 80 mega-
watta sólarorkuver sem reist var í
eyðimörkinni austur af Los Angeles
á síðasta ári, breytir 22% af sólar-
ljósinu sem beizlað var með þessum
hætti í rafmagn og kostnaðurinn
er þriðjungi minni en í kjarnorku-
veri, að sögn Worldwatch Institute.
En dr. Ágúst Valfells segir í sam-
tali við Morgúnblaðið á Degi jarðar
að „rafmagn úr sólarorku sem nýtt
'er beint verður trúlega minnst
fímmfalt dýrara en rafmagn úr
vatnsorkuverum".
Vindorkan, sem er ein myndbirt-
ing sólarorkunnar og stafar af því
sólin hitar andrúmsloftið misjafn-
lega mikið er nú allt að því jafnhag-
kvæm og kolakynt raforkuver.
Verkfræðingar eru vissir um að
brátt komi fram nýir vindhverflar
sem mali ekki aðeins gull í storma-
sömum fjallaskörðum Kalifomíu,
heldur einnig á sléttunum miklu í
Norður-Ameríku og víðar. Eftir 40
ár fá Bandaríkjamenn hugsanlega
10-20% orkunnar frá vindorku-
stöðvum. En dr. Ágúst telur senni-
legt að rafmagn framleitt með vind-
myllum verði ávallt talsvert dýrara
en rafmagn framleitt með kjarn-
orku „og þá örugglega miklu dýr-
ara en rafmagn frá vatnsafli", en
trúlega verði „raforka framleidd
með vatnsafli ávallt ódýrust og þá
um leið hagkvæmust til eldsneytis-
framleiðslu“. Litlar vatnsaflsstöðv-
ar verða einnig mikilvægir orku-
gjafar og þá ekki sízt í þriðja heim-
inum þarsem mest er um ónýtta
vatnsorku. Vatnsaflsstöðvar fram-
leiða nú fímmtung alls rafmagns
sem maðurinn notar, en 2030 verð-
ur hlutfallið orðið enn hærra.
Jarðhitinn er mikil orkulind í iðr-
um jarðar einsog við vitum og eina
endurnýjanlega uppsprettan sem á
ekki rætur að rekja beint til sólar-
Ijóssins. Vegna tæknilegra fram-
fara mun takast að beizla orkuna
á lághitasvæðum, sem hingaðtil
hafa verið óaðgengileg en eru þó
mörg hundruð sinnum auðugri en
þau, sem nú eru nýtt. Næstum öll
ríkin við Kyrrahaf, þau sem liggja
að Austur-Afríkusprungunni, og
Miðjarðarhafsríkin munu njóta góðs
af jarðvarmanum, en orku hans
fylgir engin teljandi mengun, ekki
frekar en orku fallvatna. Við getum
hrósað happi yfir því að fallvötn
og jarðhiti skuli vera helztu orku-
lindir okkar.
M.
(meira næsta sunnudag.)
REYKJAVÍKURBRÉF
VIÐRÆÐUR AÐILD-
arríkja Fríverslunar-
bandalags Evrópu
(EFTA) og Evrópu-
bandalagsins (EB) hafa
tekið aðra stefnu en
vænst var fyrir aðeins
nokkrum vikum, þegar formlegar samn-
ingaviðræður aðilanna um að stofna evr-
ópska efnahagssvæðið (EES) virtust á
næsta leiti. Framkvæmdastjórn EB hefur
hvað eftir annað frestað að samþykkja
umboð til samninga við EFTA.
Menn eru ekki á einu máli um það hvað
veldur vandræðunum. Kom það meðal
annars fram þegar þeir Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins, og Jón
Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra
og formaður Alþýðuflokksins, ræddu þessi
mál í sjónvarpi á dögunum.
Þorsteinn Pálsson taldi, að ósk Jacques
Delors, forseta framkvæmdastjómar EB,
um að EFTA-ríkin styrktu sameiginlegar
stofnanir bandalags síns ætti rætur að
rekja til þess, að hann efaðist um vilja
EFTA-ríkjanna til að ganga heilshugar til
fyrirhugaðra viðræðna. Hann vildi með
öðrum orðum að komið yrði á fót einskon-
ar yfirríkjastofnun á vegum EFTA sem
hefði umboð til að semja við EB. Svo sem
kunnugt er verðut' þannig staðið að samn-
ingsgerð af hálfu EB, að ríkisstjórnir, þing
og framkvæmdastjórn bandalagsins veita
fulltrúum sínum umboð. Á hinn bóginn
eru EFTA-ríkin með hugmyndir um að
fulltrúar þeirra sjálfra taki þátt í samn-
ingaviðræðunum og ríkisstjórnirnar geti
hlutast beint til um þær. Annað hefur að
minnsta kosti ekki verið kynnt hér á landi.
Gagnrýndi Þorsteinn að utanríkisráðherra
og ríkisstjórnin skyldi ekki hafa leitað eft-
ir umboði Alþingis til viðræðnanna við EB
og ein ástæðan fyrir tortryggni EB-foryst-
unnar væri einmitt vitneskja hennar um
veika og óljósa stöðu og stefnu einstakra
EFTA-ríkisstjórna í málinu. í Brussel
fylgdust menn vel með því sem gerðist í
einstökum EFTA-löndum.
Jón Baldvin Hannibalsson tók annan
pól í hæðina. Hann taldi að tafirnar á því
að samningaviðræðurnar hæfust væru al-
farið vegna deilna innan EB. EFTA-ríkin
væru að verða einskonar leiksoppur í
valdabaráttu milli einstakra stofnana EB,
þar sem átökin væru mest á milli fram-
kvæmdastjórnarinnar og Evrópuþingsins.
Taldi Jón Baldvin að framkvæmdastjórnin
hefði ekki gætt þess nægilega vel að gera
þinginu grein fyrir gangi viðræðnanna við
EFTA og væri nú að súpa seyðið af því.
Við þetta er því að bæta, að EB-þingið
og ýmsir aðrir valdaaðilar innan Evrópu-
bandalagsins vilja ekki láta hrófla við
stjórnkerfi bandalagsins með samningum
við EFTA. Gagnrýni þingmanna EB snert-
ir því fleira en framkvæmdastjórnina, þeir
sætta sig ekki við að stjórnarháttum EB
verði breytt vegna evrópska efnahags-
svæðisins.
Þeir Þorsteinn og Jón Baldvin voru
þannig sammála um að þessar mikilvægu
viðræður væru í uppnámi, þótt þá greini
á um ástæðurnar fyrir töfunum. Við þess-
ar aðstæður á vafalaust eftir að koma í
ljós, að það er ekki margt sem knýr
EFTA-löndin til samstarfs, þau munu
hvert um sig reyna að treysta hagsmuni
sína eftir bestu getu gagnvart EB. Skiptir
í sjálfu sér litlu máli í því sambandi þótt
bandalagið ræði ekki um aðild við nokkurt
ríki fyrr en eftir 1992. EFTA-ríkin telja
öll mikilvægt að tryggja sem best hags-
muni sína vegna sameiginlega markaðar-
ins sem kemur til sögunnar í ársbyrjun
1993 og hljóta að gera það hvert um sig
takist það ekki sameiginlega. Er rétt að
minnast þess að það var Jacques Delors
sem knúði á um^samstarf EFTA-ríkjanna
í janúar 1989 og telji hann þau ekki koma
nægilega mikið til móts við óskir sínar
getur hann auðveldlega skipt um skoðun
og hvatt til viðræðna við hvert einstakt
ríki fyrir sig.
I fyrrgreindum sjónvarpsþætti svaraði
Jón Baldvin játandi spurningu Þorsteins
Pálssonar um það hvort Steingrímur Her-
mannsson forsætisráðherra hefði ekki látið
í ljós vilja til að ræða gagnkvæm skipti á
fiskveiðiréttindum við EB, þegar þeir hittu
framkvæmdastjórn EB á fundi í Brussel
18. apríl síðastliðinn. Jón Baldvin sagði
það einnig rétt, að Delors hefði látið í ljós
áhuga á því að frekari tvíhliða viðræður
við Islendinga um sjávarútvegsmál yrðu
undirbúnar. Er þetta ekki til marks um
að EFTA-ríki hafi í bakhöndinni að geta
gengið til tvíhliða viðræðna við EB?
' VEGNA SVEITAR-
stjórnakosning-
anna tókst sam-
komulag um það
milli framboðsaðila
að þeir myndu ekki
birta í ljósvakafjöl-
miðlum, það er
hljóðvarpi og sjónvarpi, neinar stjórnmála-
og kynningarauglýsingar vegna kosning-
anna. í samkomulaginu segir, að fram að
kjördegi muni þessir aðilar einvörðungu
auglýsa í ljósvakamiðlunum fundi og sam-
komur og í þeim auglýsingum verði ein-
göngu getið um fundardag, tíma og fund-
arstað, ræðumenn, fundarefni og skemmti-
atriði ef eru. Undir þetta rita efstu menn
framboðslista í Reykjavík, Kópavogi,
Garðabæ, Seltjarnarnesi, Hafnarfirði
Keflavík, ísafirði og Akureyri auk Jóns
Baldvins Hannibalssonar, formanns Al-
þýðuflokksins, Ólafs Ragnars Grímssonar,
formanns Alþýðubandalagsins, Júlíusar
Sólness, formanns Borgaraflokksins,
Steingríms Hermannssonar, formanns
Framsóknarflokksins, Kristjáns Ara Ara-
sonar, fyrir Nýjan vettvang, Ingibjargar
Hafstað, fyrir Samtök um kvennalista, og
Þorsteins Pálssonar, formanns Sjálfstæðis-
flokksins.
Það var Kjartan Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins, sem
átti frumkvæði að því að þetta samkomu-
lag var gert. Meginforsendan er auðvitað
sú, að spara stórútgjöld í kosningabarátt-
unni. Raunar stangast það á við þá ímynd
sem andstæðingar Sjálfstæðisflokksins
hafa dregið upp af honum, að fram-
kvæmdastjóri hans skuli beita sér fyrir
slíku samkomulagi. Löngum hefur sá áróð-
ur verið hafður í frammi, að sjálfstæðis-
menn ættu styrk sinn að verulegu leyti
því að þakka, að fjársterkir aðilar stæðu
á bak við Sjálfstæðisflokkinn. Hinir sem
minna mættu sín fjárhagslega ættu ávallt
undir högg að sækja gagnvart flokknum.
Þá var það einnig haft á móti frelsi í fjöl-
miðlun á sínum tíma, þegar einokun ríkis-
ins á ljósvakanum var afnumin, að pen-
ingamennirnir myndu nýta sér frelsið gegn
andstæðingum sínum. Reyndu ýmsir einn-
ig að gera Sjálfstæðisflokkinn toitryggi-
legan í þessu samhengi.
Fyrir þingkosningarnar 1987 álitu for-
ráðamenn flokka, að svipað samkomulag
væri í gildi og nú hefur verið formlega
undirritað af öllum sem hlut eiga að máli.
Samkomulagið var þá ekki jafn formlegt
og nú. Þegar á reyndi var það haft að
engu og var það Framsóknarflokkurinn
sem reið á vaðið með því meðal annars
að hefja formann sinn, Steingrím Her-
mannsson, til skýjanna. Var honum og
flokknum líkt við klettinn í hafinu, eins
og einhveijir kunna að minnast. Tryggileg-
ar hefur verið gengið frá öllum formsatrið-
um nú en 1987. Er það ekkert túlkunarat-
riði nú, hvort pólitískar auglýsingar eru
leyfðar í sjónvarpi og hljóðvarpi.
Það er sérstakt fagnaðarefni í þessu
sambandi að flokkarnir skyldu sjálfir hafa
átt frumkvæði að þessum ákvörðunum.
Er það mun skynsamlegri leið en að leita
til ríkisvaldsins og mælast til þess við
það, að sett verði bann við slíkum auglýs-
ingum í ljósvakamiðlum. Raunar stóð vilji
Ríkisútvarpsins til annars en slíks banns,
því að auglýsingareglur þess voru rýmkað-
ar nú fyrir kosningarnar með þeim rökum
að það sæti við sama borð og aðrir og
gæti tekið þátt í auglýsingastríðinu, ef til
þess hefði komið.
Samkomu-
lagum
kosninga-
baráttu
Laugardagur 5. maí
Utankjör-
staðakosn-
ingin
UM LEIÐ OG
rætt er um, að
stjómmálaflokk-
arnir eða framboðs-
aðilar skuli hafa
náð þessu sam-
komulagi er ástæða til að vekja máls á
þeirri staðreynd, að opinberir aðilar gera
alltof lítið af því að kynna almenningi,
hvernig að því skuli staðið að neyta kosn-
ingaréttarins. Hvar hafa menn til dæmis
séð greinargóðar auglýsingar frá stjórn-
völdum, um það hvar fólk geti greitt at-
kvæði utankjörstaðar? Hvers vegna kaupir
ríkisvaldið ekki rými undir auglýsingar um
þetta efni í dagblöðum? í íslenskum blöðum
geta menn stundum lesið auglýsingar frá
stjórnvöldum annarra landa, þar sem ríkis-
borgarar þeirra eru minntir á hvar þeir
geta kosið utankjörstaðar. Hvers vegna
auglýsir ríkisstjórn íslands ekki hvar borg-
arar landsins geta neytt atkvæðisréttar
síns bæði hér á landi og erlendis? Ástæðan
er líklega sú, að ríkisvaldið auglýsir helst
aldrei neitt nema þegar fjármunir eru í
húfi.
Skömmu fyrir sveitarstjórnakosning-
arnar 1986, eða hinn 27. maí það ár, birt-
ist stutt forystugrein hér í biaðinu um
framkvæmd á kosningu utan kjörstaðar.
Þar segir meðal annars:
„Hér í Reykjavík er unnt að neyta þessa
réttar síns í Ármúlaskólanum. Þeir, sem
þangað þurfa að leita, kynnast fornaldar-
legu vinnulagi. Með þessum orðum er ekki
verið að kasta rýrð á þá starfsmenn borg-
arfógetaembættisins, sem stjórna kosning-
unni, heldur finna að þeim lögum, sem
þeir eru skyldugir til að starfa eftir.
Til marks um það, hve úrelt þessi lög
eru, má nefna, að nöfn allra þeirra, sem
kjósa, er skylt að færa í eina gjörðabók.
Á tölvuöld eru allir þeir Reykvíkingar, sem
ekki dveljast í borginni á kjördag og þeir
íbúar annarra byggðarlaga, sem vilja kjósa
í borginni, skyldaðir til að láta handskrifa
nafn sitt í einu og sömu bókina."
Þá segir, að þessi lagaákvæði um fram-
kvæmd utankjörstaðaatkvæðagreiðslu séu
orðin úrelt og skorað á þingmenn að breyta
þeim. Eftir því sem best er vitað mun
ætlunin að haga framkvæmdinni með
sama hætti í Ármúlaskólanum í Reykjavík
að þessu sinni en kjörstofa verður opnuð
þar nú um þessa helgi. Þessi framkvæmd
er síður en svo til þess fallin að auðvelda
fólki að greiða atkvæði, svo að ekki sé
meira sagt.
ÝMIS NÝ FRAM-
boð hafa komið til
sögunnar í þessum
Ný lramboð
sveitarstjómakosningum. Sem betur fer
eru engar opinberar hömlur á því, að
menn geti reynt að hafa stjórnmálaáhrif
með framboði. Allir hafa rétt til þess að
safna saman hópi manna og bjóða þá fram
til trúnaðarstarfa.
Það setui' hins vegar sérkennilegan svip
á kosningabaráttu, ef mörg ný framboð
koma til sögunnar. Tilgangur kosninga er
ekki aðeins sá að kjósa trúnaðarmenn til
starfa í fjögur ár heldur einnig að gera
upp við þá, sem hafa verið í stjórn og
stjómarandstöðu liðið kjörtímabil. Mörgum
nýjum framboðum fylgir að þeim fækkar
sem telja sig bera ábyrgð á því sem liðið
er. Nýju frambjóðendurnir segjast ekki
hafa tilheyrt neinum flokki og þeir komi
þess vegna til baráttunnar eins og saklaus-
ir hvítvoðungar, sem eigi aðeins pólitíska
framtíð en enga fortíð.
Ein ástæðan fyrir klofningi Alþýðu-
bandalagsins var einmitt sú, að ýmsir í
flokknum töldu sig ekki geta axlað ábyrgð-
ina á íyrri stefnu flokksins. Þeir sættu sig
ekki við þá röksemd að ekki ætti að gera
upp við fortíðina, enginn flokkur sem hef-
ur starfað í áratugi er sögulaus.
í Reykjavík á Alþýðuflokkurinn engan
lista og oddviti flokksins í borgarstjórn á
því kjörtímabili, sem er að líða, er í fram-
boði á lista undir forystu oddvita sem tel-
ur sér það til tekna að hafa verið óflokks-
bundin og segist vilja hafa sem minnst
Morgunblaðið/Þorkell
samskipti við „flokkshunda" eins og hún
orðaði það.
Á Seltjarnarnesi óg í Garðabæ keppir
meirihluti sjálfstæðismanna við bræðslu-
lista, sem telja sig ekki bera ábyrgð á
gjörðum andstöðulista Sjálfstæðisflokksins
á líðandi kjörtímabili.
Hér skal því ekki haldið fram, að nýju
framboðin eigi rætur að rekja til þess, að
menn séu markvisst að hlaupast undan
ábyrgð vegna starfa þeirra lista, sem ætl-
unin er að sameina með nýja framboðinu.
Ástæðan fyrir nýju framboðunum er ein-
faldlega sú, að mat aðstandenda þeirra
er, að flokkslistar hafi ekki nægilegt að-
dráttarafl til að unnt sé að stofna til far-
sæls framboðs, sem höfðar til stórs hóps
kjósenda. Nýju framboðin eru þannig í
sjálfu sér vantraust á hefðbundna stjórn-
málaflokka sem hverfa úr sögunni vegna
þeirra.
Styrk for-
ysta -
minnkandi
áhugi
VIÐA UM LYÐ-
ræðisríkin eru vax-
andi áhyggjur
vegna þess að kjós-
endur sýni kosning-
um sífellt minni
áhuga. Fólki virðist
ástæðulaust að
nota þann rétt sem það hefur til að velja
sér trúnaðarmenn í kosningum. Ein ástæð-
an fyrir þessu er sú, að almenningi finnist
það minna skipta en áður, hver fari með
hið opinbera vald, af því að það snerti það
minna en áður. Því minni sem ríkisafskipt-
in verða þeim mun minni áhyggjur þurfi
raenn að hafa af því, hverjir fari með völd-
in. í sumum tilvikum finnast fólki úrslitin
svo augljós fyrirfram að það þurfi ekkert
að skipta sér af kosningunum, sá nái hvort
sem er kjöri sem það myndi kjósa. Loks
kann ástæðan einfaldlega að vera almennt
áhugaleysi á þjóðmálum eða stjórnmálum.
Menn mega hins vegar ekki gleyma
því, hve miklu skiptir að kjósa samhentan
hóp undir öruggri forystu til trúnaðar-
starfa. Gleggst hefur þetta komið í ljós í
Reykjavík, þar sem sjálfstæðismenn hafa
í áratugi haft hreinan meirihluta í borgar-
stjórn. Farsæl stefnufesta og forysta kall-
ar á traust kjósenda eins og gerst hefur
hvað eftir annað í Reykjavík, nú síðast á
þeim átta árum sem Davíð Oddsson hefur
verið borgarstjóri. Undanfarna daga rétt
fyrir kosningar hafa Reykvíkingar og
raunar landsmenn allir fengið að kynnast
kostum þess að njóta slíkrar forystu og
nægir þar annars vegar að nefna viðbrögð-
in vegna óhappsins í Áburðarverksmiðju
ríkisins í Gufunesi og hins vegar vegna
óvissu um framtíð Hótels Borgar. Er áreið-
anlegt að ýmsir stjórnmálamenn okkar
hefðu hikað í málum sem þessum, ekki
síst þegar til þess er litið að kosningar eru
á næsta leiti; frestur væri illu bestur.
Eftir átta ára forystu Davíðs eru Reyk-
víkingar orðnir því vanir, að viðkvæmar
ákvarðanir séu teknar án þess að til stór-
deilna komi í borgarráði eða borgarstjórn.
Þegar hann varð borgarstjóri höfðu vinstri-
menn haft meirihluta í borgarstjórn í fjög-
ur ár. Þá minnti ástandið þar stundum á
það, sem nú má sjá á Alþingi, þar sem
hver höndin er uppi á móti annarri í stuðn-
ingsliði ríkisstjórnarinnar. Er helst unnt
að nota orðið sorglegt, þegar þess er til
dæmis minnst, að þingmenn sáu ástæðu
til að eyða löngum en dýrmætum tíma
rétt fyrir þinglok til að karpa um kaupin
á Hótel Borg - eftir að Reykjavíkurborg
hafði keypt hótelið!
Tölur frá sveitarstjórnakosningunum
1982 og 1986 sýna, að þátttaka í þeim
minnkar verulega. Þannig greiddu 81,9%
kjósenda atkvæði á landinu öllu 1986 en
85,1% 1982. í Reykjavík var þátttakan
81,5% 1986 en 85,7% 1982. 1986 var
mest kosningaþátttaka í kaupstöðunum í
Neskaupstað 93% og á Ólafsfirði 91,3%
en minnst á Akureyri, 76,4% og í Kópa-
vogi 78,2%.
I ýmsum löndum liggja sektir við því,
ef kjósendur nota ekki þann rétt, sem
þeir hafa til þess að hafa áhrif á stjórn
eigin lands eða sveitarfélags. Hér hefur
ekki verið gripið til slíkra ráða en eitthvað
má vera á milli sektaraðgerða eða þess
aðgerðaleysis sem íslensk stjórnvöld sýna,
þegar um það er að ræða að fá sem flesta
til að taka þátt í kosningum og auðvelda
almenningi að kjósa. í sumum löndum, svo
sem í Svíþjóð, veija opinberir aðilar jafn
háum fjárhæðum og flokkarnir til að aug-
lýsa kosningar og hvetja fólk til þátttöku
í þeim.
„Farsæl stefnu-
festa ogforysta
kallar á traust
kjósenda eins og-
gerst hefur hvað
eftir annað í
Reykjavík, nú
síðast á þeim átta
árum sem Davíð
Oddsson hefúr
verið borgar-
stjóri. Undan-
farna daga rétt
fyrir kosningar
hafa Reykvíking-
ar og raunar
landsmenn allir
fengið að kynnast
kostum þess að
njóta slíkrar for-
ystu og nægir þar
annars vegar að
neftia viðbrögðin
vegna óhappsins í
Aburðarverk-
smiðju ríkisins í
Gufúnesi og hins
vegar vegna
óvissu um framtíð
Hótels Borgar. Er
áreiðanlegt að
ýmsir stjórnmála-
menn okkar hefðu
hikað í málum
sem þessum, ekki
síst þegar til þess
er litið að kosn-
ingar eru á næsta
leiti; frestur væri
illu bestur.“