Morgunblaðið - 15.07.1990, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JÚLÍ
Hártíska á tólftu öld.
litur klæða sig vel. Hún fékk mann
sinn til að banna með lögum að
nokkur notaði blá klæði nema hún.
Hún lét ekki sitja við hárfegrun,
heldur varð hún fræg fyrir að baða
sig upp úr ösnumjólk daglega til
húðfegrunar. Hárkollurnar voru í
tísku þar til um tvö hundruð eftir
kristburð, þá settu kirkjunnar menn
sig algerlega upp á móti notkun
þeirra. Sumir af kirkjunnar þjónum
litu á notkun hárkollna sem dauða-
synd.
Konur miðalda eignuðust sína
sérstöku tísku sem var töluvert frá-
brugðin tisku Rómveija. Á tólftu
öld þótti t.d. glæsilegast að vera
með mjög sítt hár, allt niður í hnés-
bætur. Ef hið raunverulega hár var
ekki nægilega mikið var fölsku
hári bætt við. Hárinu var skipt í
miðju og fléttað. Oft var böndum
brugðið utan um hárflétturnar. En
eitt áttu konur miðalda þó sameig-
inlegt með rómverskum konum og
raunar konum allra tíma. Þær voru
margar hveijar sárónægðar með
hár sitt. Eitt ráð þótti óbrigðult til
þess að fegra hárið. Taka átti
þurrkaðan austurlenskan liknar-
belg, mala hann og blanda í jöfnum
hlutföllum saman við harðsoðna
eggjarauðu og hunang. Þetta átti
að bera í hár að kvöldi og vefja svo
utan um það klæðisbút yfir nóttina.
Að morgni skyldi þvo hárið úr olívu-
olíu, sápu og hreinu vatni. Að þessu
loknu skyldi konan sitja með slegið
hár í sólskini allan daginn. Á síðari
hluta fjórtándu aldar gaf maður
einn frá Normandy dóttur sinni eft-
irfarandi fyrirmæli: „Láttu mig ekki
sjá að þú reitir hár úr augabrúnum
þínum, né heldur gagnaugum eða
enni, til þess að láta það sýnast
hærra en náttúran hefur ætlast til.
Gættu þess að þvo ekki höfuðhár
þitt úr neinu kostnaðarsamara en
venjulegum sápulegi." Enginn veit
Elísabet íyrsta Englandsdrottn-
ing.
Itölsk hárgreiðsla frá árinu 1597.
Islenskar konur fyrri alda vöfðu faldi utan um hár
sitt.
hennar. í Feneyjum fór menn að
púðra hárkollur sinar og í lok sext-
ándu aldar sáust meira að segja
nunnur í París með púðraðar hár-
kollur. Ljóst hár var mikið í tísku
á þessum tíma. Konur sem vildu
tolla í tískunni lituðu hár sitt og
púðruðu. Smám saman urðu hár-
greiðslur kvenna æ íburðarmeiri.
Árið 1782 skrifaði James Stewart
niður ítarlegar leiðbeiningar til
þeirra sem fengust við að gi-eiða
hár kvenna á þeim tíma. Það var
ekki tekið út með sitjandi sældinni
að vera hárgreiðslumeistari þá.
Hárið var túperað svo það varð
geysilega hátt. Síðan var það nælt
niður í aragrúa af lokkum og loks
var sett í það margvíslegt skraut.
í lok leiðbeininga sinna segir Stew-
art: „Ég segi við þær konur sem
vilja laga hár sitt sjálfar, þeim mun
þykja sá starfi æði þreytandi og
erfiður. Sérstaklega er þetta erfitt
fyrir handleggi og augu. Hár-
greiðslan gerir þau ekki aðeins við-
kvæm heldur jafnvel blóðhlaupin."
Um aldamótin 1900 hverfa hár-
kollurnar og fölsku lokkarnir að
mestu úr tísku. Á þeim tíma þótti
fegurst að greiða hár sitt í hnút
uppá höfðinu. Stundum var hnútur-
inn svo framarlega að hann reis
upp af höfðinu eins og fyrirferðar-
mikil bylgja, en oftar var hann aft-
ur á hnakka og sat þar ofan á þykk-
um hárhrauk. Hárið var þá vafið
upp í þremur áföngum og höfð ein-
hvers konar fylling innan í því.
Þetta var kölluð Pompadourgreiðsla
og varð mjög vinsæl. Þessi hár-
greiðsla sýnist vera með því fyrsta
í alþjóðlegum hártískusveiflum sem
náði verulegri fótfestu hér. Sumar
íslenskar aldamótakonur greiddu
sér á þennan hátt. Fram að þessum
tíma höfðu íslenskar konur ýmist
fléttað hár sitt á ýmsa vegu eða
hulið það undir faldi sem vafinn var
rið síðan skolað uppúr soðinu. Lík-
lega hafa Rómvetjar ekki þekkt
hina góðu hárlýsingu sem Rabar-
bararótin er. Hún gefur miklu
sterkari lit en það sem áður er
nefnt, svo og kamilla sem líka hef-
ur mikið verið notuð. Bestum ár-
angri nær fólk með því að sjóða
rótina í allt að klukkustund, kæla
vökvann síðan og nota sem síðasta
skol. Albest er að láta sólina skína
á hárið eftir að rabarbarasoðið hef-
ur verið sett í það. Poppaea, eigin-
kona Nero, var ein örfárra kvenna
í Róm sem talin var ljóshærð í raun
og veru. Hún var ákaflega stolt af
hinu ljósa hári sínu og þótti blár
hvort stúlkan hlýddi þessum um-
vöndunarsama föður sínum en hitt
er vitað að konur hafa ekki hætt
að reita augabrúnir sínar fram á
þennan dag og ekki hefur alltaf
verið sparað efni til hárþvotta.
Á síðari hluta sextándu aldar
komust hárkollurnar aftur í tísku.
Elísabet drottning fyrsta átti mikið
safn hárkollna. Þær voru alsettai-
hrokknum lokkum, en hárkollur
frænku hennar Maríu Stúart voru
víst ekki færri. Hún aðhylltist þó
látlausari hárgreiðslu. Katrín af
Medici, sem átti mikinn þátt í auka
veg hárkollna er sögð hafa greitt
konu einni stórfé fyrir hár dóttur
jafnt karlar
Egypsk hárgreiðsla.
Ein af hárgreiðslum Kleopötru.
Poppea, eiginkona Nero keisara
í Rómaveldi.
Rómversk hárgreiðsla. Hárið var
vafið uppá vír.
gyptar voru mikil
menningarþjóð og
sem lét sér mjög
annt um útlit sitt.
Hárgreiðslutíska
þeirra var mikil-
fengleg og þeir
notuð hárkollur,
sem konur. Enginn.
veit fyrir víst af
hveiju þeir tóku
upp hárkollutísk-
una. Kannski var
það af trúarlegum
ástæðum að þeir
rökuðu koll sinn og
settu upp hárkoll-
una eða þá að þeim
fannst þetta þægi-
leg aðferð til þess
að halda sér hrein-
um í hitum Egypta-
lands. Fundist hafa
egypsk rakáhöld
frá því a.m.k. 2000
árum fyrir krist-
burð. Konurnar
rökuðu þó oft ekki
hár sitt, heldur
settu hárkolluna
yfir það. Háttsettar
konur báru stórar
og mikilfenglegar
hárkollur. I hárkoll-
urnar notuð menn
mannshár, sem
þótti best, og einnig
ull og jurtaþræði.
Bæði Henna og ind-
igo var notað til að
lita hárið. Hin hefð-
bundna aðferð við
að blanda henna er
að nota heitt vatn
svo úr verði ijóma-
þykkur lögur. Sum-
ir bæta kaffí, sítr-
ónusafa ög eggja-
rauðu út í litblönd-
una. Henna á rót
sína a^ð rekja til
Lawsonia-jurtar-
, innar, sem vex víða
í Afríku og Asíu.
Þegar nær dregur
Iran verður liturinn
rauðari og efnið
næringarríkara.
Persneskt henna er
mjög eftirsótt'.
Rómverskar kon-
ur notuðu líka hár-
kollur. Hin fræga
Messalína notaði
ljósa hárkollu,
sennilega gerða úr
þýsku hári. En allir
vissu að hún var
ekki ljóshærð, því
hún var oft á reiki
í hallargarðinum án
ljósu kollunnar.
Hún þótti mikil til-
haldsrófa. Um hana
skrifaði Martial:
„Snyrtiborð hennar
samanstendur af
lygum í hundraða-
tali. Það er illmögu-
legt fyrir mann að
játa henni ást sína:
Það sem hann el-
skar við hana er
ekki hennar en það
sem er hennar er
ómögulegt að
elska.“ Ljósa hárið
hafði ekki alltaf
þótt fínt í Róma-
veldi þar sem ljóst
litað hár eða hár-
kollur var um tíma
einkennistákn
vændiskvenna. Konur á dögum
Rómveija lýstu hár sitt með hentu-
skurni, yllibeijum eða vínsýru.
Seinna notuðu konur Saffran til að
lita hár sitt gullið. Það er mjög
dýrt litarefni sem gefur hárinu ljós-
appelsínugulan blæ. Saffranrótin
er soðin í 15 til 30 mínútur og há-
HARIÐ
SKIPTIR HÖFUÐ MÁLI