Morgunblaðið - 30.08.1990, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. ÁGÚST 1990
HÓTEL
VEITINGAST.
MÖTUNEYTI
VEIÐIHÚS
ÍÞRÓTTAHÚS
FÉLAGSHEIMILI
KLAKAVÉL
Hentug hvar sem er, jafnt til
einkanota eða til atvinnurekstr-
ar. Framleiðir 24 kg. á sólar-
hring, þ.e. 2000 klakakubba
sem ekki frjósa saman.
Stærð: h: 50, b: 59, d: 62.
Hafið samband við sölu-
menn í síma 69 1500.
SÆTUNI6 SÍMt 691515 ■ KRINGLUNNISÍMI6915 20
{/ti&uwiSveáyaiée/jí'i'ísaM/uiufujH,
HRINGDU OG FÁÐU
SENT EINTAK.
freeMOMZ
BÆJARHRAUN114, 220 HAFNARFJÖRÐUR
PÖNTUNARLÍNA
91-653900
Að leysa hjartaslaufuna
eftir Matthildi
Björnsdóttur
í Morgunblaðinu laugardaginn
28. apríl var frétt með fyrirsögn
þar sem kom fram að meiri kröfur
væru gerðar til bama á íslandi en
á hinum Norðurlöndunum. Þau
yrðu fyrir fleiri slysum og nytu
minni leiðsagnar fullorðinna en
annars staðar. Það var einnig vak-
in athygli á því að í stað þess að
íslendingar brygðust við þessu með
því að fá fleira fullorðið fólk til
leiðsagnar væru börnin sjálf send
á sysavamanámskeið! í Morgun-
blaðinu laugardaginn 19. maí er
síðan grein eftir Rannveigu
Tryggvadóttur sem ég þakka fyrir
og hefur að geyma löngu þarft
umræðuefni.
Þessi frétt um vanrækslu á böm-
um kom undirritaðri síður en svo
á óvart. Það er löngu tímabært að
á þessu máli verði tekið og verð-
mætamat og forgangsatriði varð-
andi bameignir endurskoðaðar.
Fyrir tæpum tuttugu ámm skrif-
aði undirrituð bréf til þáverandi
félagsmálaráðherra sem var Svav-
ar Gestsson og bar fram þá tillögu
sem nú er mikið talað um. Að gefa
foreldram valfresli um að vera
heima með bömin og greiða þeim
þá peninga sem ríkið annars myndi
greiða fyrir dagvistun.
Sem einstæð móðir fannst mér
að ég væri mun mikilvægari fyrir
böm mín en fyrir einhvem vinnu-
stað, og að það væri betra fyrir
þjóðfélagið í heild ef ég vegna frjáls
vals hlúði að þeim sjálf.
Undirrituð hefur bæði verið barn
á íslandi, móðir og einstæð móðir
úti á vinnumarkaðnum og í öllum
þessum tilvikum upplifað nokkuð
harðneskjuleg viðhorf til bama.
Þegar undirrituð sem gift kona
ákvað að yfirgefa vinnustað vegna
þess að hún tímdi ekki að missa
af dýrmætum tíma í lífi bamsins
síns, mátti hún verja málstað sinn
af öllu afli. Það þótti merki um
meiriháttar bilun á uppgangstím-
um jafnréttisbaráttu að móðir gæti
valið það að missa laun og fara
heim til að vera með „einu bami.“
Þá þurfti móðir á öllum sínum hug-
sjónarmætti að halda til að halda
höfði gagnvart sjálfri sér í trú sinni
á málstaðinn, og í að sýna fyrram
vinnufélögum að hún væri sæl og
sátt við sitt hlutskipti.
Hætt er við að þær hafi verið
nokkrar hugsjónarmæðumar sem
hafi liðið sömu þjáningar á þeim
tímum og líklega allar götur síðan.
En fróðlegt væri að vita í hveiju
magni þessi hörkuleg viðhorf hafí
kostað þjóðina í töpuðum gæðum
einstaklinga vegna vanrækslu. Og
þá ekki síst varðandi andlegu og
tilfínningalegu hliðamar. Börnum
virðist ætlað að hafa fæðst með
þá þekkingu og andlegan styrk sem
þarf til að verða fullgild og andlega
fullnægð persóna á fullorðinsáram.
í heildina fínnst mér oft ríkja
nokkuð hranaleg viðhorf á íslandi
þegar kemur til tilfínningalegra
hluta.
Um þetta allt mætti skrifa heilu
bækumar, en ég ætla að láta eftir-
farandi atriði duga í þetta sinn.
Á bameignaviðhorfí Islendinga
era í raun tvær andstæðar hliðar.
Á einn veginn er mikil pressa frá
utanaðkomandi fólki um bam-
eignamál einstaklinga. Ef einhver
fínnur sér föranaut af hinu kyninu
er það mjög algengt að fjölskylda
og vinir fari strax að hefja barn-
eignaáróðurinn. Það er eins og fólk
gleymi því að barneign er einkamál
fólks og mikil ábyrgð sem ekki
skyldi flana að. Það hefur í raun
engin siðferðilegt leyfí til að skipta
sér af bameignamálum annarra.
Ef fólk er mjög forvitið getur það
kannski spurt viðkomandi hvað það
hugsi sér og leyft fólki þannig að
svara og færa rök fyrir ákvörðun
sinni hver sem hún er. Og virða
þá ákvörðun.
Venjulega era þetta þó athuga-
semdir sem gefnar era í skipunar-
tón. Þú verður, þið verðið að koma
með eitt lítið. Hversu oft hafa ekki
ung og oft ósjálfstæð hjón rasað út
í ótímabærar bameignir sem þau
hafa síðan ekki reynst tilbúin fyrir.
Viðhorfín era eins og hægri höndin
viti ekki hvað sú vinstri gjörir, því
það er ekkert samræmi á milli
þessa þrýstings á fólk um að „eign-
ast“ böm og þess sem á eftir kem-
ur þegar fólk síðan á böm sem
þarf að hlú að.
Það er í raun áhugavert rann-
sóknarefni af hveiju íslendingum
er svo óumræðilega umhugað um
bameigriir annarra. Af hveiju virð-
ist svo erfítt að sjá að lífið býður
upp á aðra möguleika nú á dögum
getnaðarvama. Hvað um fólk sem
er það raunsætt að það gerir sér
grein fyrir ábyrgðinni sem falin er
í að eiga bam og era sönn við sjálf
sig og umheiminn að hafa gert það
upp við sig að forgangsatriði þeirra
séu á öðram sviðum.
Auðvitað er barneign sérstök og
ólýsanleg reynsla út af fyrir sig.
Við verðum þó líka að vera fær
um að horfa á raunsæjan hátt í
eigin barm og vera viss um hvað
við viljum.
Þó svo að íslendingar telji sig
þurfa á fleiri þegna um að halda
er ekki rétt að slíta hluti úr sam-
hengi og ekki er rétt að gera bam-
eignir að einskonar einhliða her-
skyldu þjóðarinnar. Allra síst ef
þjóðfélagið hefur ekki skynjun til
að meta gildi þess sem felst í að-
hlynningu þessara einstaklinga.
Vinnutími þarf að verða sveigj-
anlegri og þjóðfélagið í heild þarf
að viðurkenna bæði kynin sem full-
gild foreldri. Feður hafa of lengi
misst af dýrmætum tíma í lífí barna
sinna, svo ekki sé minnst á alla
þá feður sem era tapaðir bömum
sínum vegna þess að þau fengu
Matthildur Björnsdóttir
„Þú verður, þið verðið
að koma með eitt lítið.
Hversu oft hafa ekki
ung og oft ósjálfstæð
hjón rasað út í ótíma-
bærar barneignir sem
þau hafa síðan ekki
reynst tilbúin fyrir.“
aldrei tíma með þeim á mikilvæg-
ustu skeiðum- h'fs síns. Feður sem
aldrei era með börnum sínum fyrr
en um og eftir kvöldmat og kannski
um helgar og í fríum missa af
mjög mikilvægum hlutum í ferli
bama sinna.
En ekki era allir skapaðir til að
vera foreldrar frekar en inn í aðrar
greinar lífsins, og það má ekki
ætlast til þess einhliða að allir verði
foreldrar. Einstaklingar era mis-
jafnlega gerðir og fólk á misjöfnum
stigum lífsins hefur mismunandi
þarfir, viðhorf og reynslu. Slíkt
virðist oft gleymast í bameigna-
heilaþvottaþörfum íslendinga.
Þar er til dæmis fólk sem
kannski hefur verið gift áður, eign-
ast böm og kynnst ábyrgðinni, en
giftist aftur. Á því er einnig pressa
og kannski sagt við konurnar, burt-
séð frá aldri: „Þú verður að koma
með eitt lítið, þó ekki sé nema fyr-
ir hann.“ Þetta „fyrir hann“ er
mjög fyndið og lýsir þessu óraun-
sæi enn betur, þar sem það er því
miður sjaldgæft að feður njóti
barna sinna í þeim mæli að það
réttlæti slíkt. Það er eins og fólk
sjái börn eins og fasteign á fótum,
en ekki sem vera sem þurfí að
sinna.
Ef þú ert Islendingur og segir
það upphátt að þú og maki þinn
hafíð ákveðið að eignast ekki böm
eruð þið álitin meira en lítið biluð.
Hvers vegna, hefur aldrei komið
fram.
Ástarsamband er mjög flókinn
hlutur og það að vera elskhugi er
eitt og það að vera foreldri er ann-
að. Sumir era góðir elskhugar og
félagar en reynast ómöguleg og
ábyrgðarlaus foreldri. Svo er það
foreldragerðin sem kannski tekst
aldrei að halda ástarsambandi lif-
andi í hjónabandi.
Þeir eru tiltölulega fáir sem tekst
að halda báðum þáttunum í jafn-
vægi. Hjónaskilnaðir segja sína
sögu þar um.
Það er í raun tímabært að það
verði farið að leggja áherslu á að
fólk kynnist sjálfu sér nógu vel
áður en það leggur út í svo vanda-
saman hlut sem það er og á _að
vera að koma barni út í þennan
heim. Svo að það geti kannski gert
sér grein fyrir því hvort það er
innréttað fyrir foreldraábyrgð eða
ekki.
Einhvem veginn er eins og svo
mörgum íslendingum sé gjörsam-
lega ómögulegt að koma auga á
að það eru líka andleg verðmæti
fólgin í því fólki sem leggur mesta
áherslu á ástarsambandið sem
slíkt, sjálfs síns vegna, og að við-
halda því, án bama. Slík hjónabönd
virðast oft vera séð eins og ómark
og annaðhvort er fólki vorkennt eða
að því er álasað.
Aldrei er gert ráð fyrir að slíkt
geti verið fyrir fijálst val eftir að
fólk fann út hvemig börnin urðu
til og hvemig mætti koma í veg
fyrir það!
Áðurtalin atriði ber að virða í
lífí og valfrelsi einstaklinga.
Meira raunsæis er þörf í þessum
efnum, ekki síst þegar litið er til
staðreynda í íslensku þjóðfélagi.
Til dæmis þeirrar sorglegu stað-
reyndar þar sem era kröfur fólks
og efnahagsástandið. En þó fyrst
og fremst raglað verðmætamat
þjóðfélagsins í heild sem hefur í æ
meira mæli stolið af þeim tíma og
umönnun sem böm þurfa á að
halda.
Dagvistarstofnanir, þó góðar séu
geta aldrei komið í stað foreldra.
Útlendar konur, sem hafa alið
upp börn á íslandi, hafa sagt að
íslendingar etji bömum sínum út á
guð og gaddinn rétt eins og sauð-
kindum. Fyrmefnd niðurstaða
þingsins undirstrikar þetta að
nokkra, því miður.
Þó svo að ýmislegt hafi verið
gert til að bæta kjör bama, eins
og það að lengja fæðingarorlof og
fleira sem er gott svo langt sem
það nær, er það ekki nóg. Lög era
eitt og þjóðarviðhorf annað. Vinnu-
félagar era ekki alltaf tilbúnir að
leggja meira á sig vegna þess að
einn úr liðinu er heima heill heilsu
yfír veiku bami. Það vita margir
foreldrar og það er ekki alltaf tek-
ið út með sældinni að nota slík
„réttindi" foreldra. Togstreitan og
stressið verður tvöfalt. Um það eitt
gætu margir foreldrar áreiðanlega
vitnað.