Morgunblaðið - 09.09.1990, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1990
19
Aldrei tíðkast að láta
félagaskrá af hendi
Hvað félagaskrána varðar segir
Guðmundur J. að það hafi aldrei
tíðkast af hálfu félagsins að láta
hana af hendi en hinsvegar hafi
trúnaðarmenn ávallt getað fengið
skrá yfir félagsmenn á sínum vinnu-
stað. Aðspurður um hvort það sé
eitthvað óeðlilegt við að menn sem
séu að undirbúa framboð í félaginu
fái þessa skrá í hendur svarar Guð-
mundur að það hafí bara aldrei
þekkst frá upphafi að skráin færi
af skrifstofu félags-
ins. Þegar hann er
spurður nánar út í
þetta atriði segir
Guðmundur að þessi
skrá eigi einfaldlega
ekki að liggja á lausu
fyrir hvern sem er þó
félagsmenn séu.
„Auk þess sé ég ekki
ástæðu til að afhenda
félagaskrá í ágúst
fyrir kosningar sem
eiga að fara fram í
janúar," bætir hann
við.
Hvað lagabreyt-
ingar varðar segir
Guðmundur J. að það
hafi komið til um-
ræðu í seinni tíð að
þörf sé breytinga á
lögum félagsins enda
eru þau að stofni til
orðin nokkurra ára-
tuga gömul en voru
síðast endurskoðuð
1959. Það er hins-
vegar ekki hlaupið að
slíkum breytingum
því til þeirra þarf
þeirra sé ekki fylgt nógu vel eftir.
„Við höfum verið aðalstuðpúði
Dagsbrúnar í verkföllum og skær-
um og höfum verið notaðir þar eins
og skiptimynt eða verslunarvara,“
segir hann. „Þegar við höfum svo
ætlað að ná fram sérkjörum hefur
verið gripið fram fyrir hendur okk-
ar.“
Af öðrum baráttumálum sem
mótframboðið hyggst beijast fyrir
má nefna að það vill að Dagsbrún
selji hlut sinn í íslandsbanka. Félag-
ið á nú í gegnum styrktarsjóð og
lífeyrissjóð sinn rúmlega 200 millj-
haldnar, það sýnir þó að eitthvert
líf er enn í félaginu," segir Friðrik.
„Og við erum þrátt fyrir allt sam-
heijar og það er alls ekki ætlunin
að efna til klofnings í Dagsbrún."
Guðmundur J. Guðmundsson
segir að kosningar geti vissulega
verið af hinu góða, ýtt við stjórn
og verið tæki til að hún standi sig
betur. Neikvæðu hliðarnar séu að
málin geti þróast upp í mikla heift
og hatur millum manna sem leiði
til klofnings í félaginu. Hann spyr
af hveiju þessir menn hafi ekki
reynt að koma sínum málum áfram
í trúnaðarráðinu.
Þórir segir það einf-
alt, trúnaðarráðið sé
'ekki kallað saman
nema 3-4 sinnum á
ári þótt í lögum
standi að það eigi að
kalla það saman
mánaðarlega yfir
vetrartímann. Þess
má geta hér að trún-
aðarráðið er sem fyrr
segir ein aðalvalda-
stofnun félagsins.
Sem dæmi má nefna
að félagið getur ekki
ráðstafað neinum
fjármunum án sam-
þykkis þess.
Komum þeim á
óvart
Guðmundur J. Guðmundsson s.egir að stjórn Dagsbrúnar
taki þetta mótframboð alvarlega.
í samtölum sem
Morgunblaðið hefur
átt við ýmsa sem
kunnugir eru innvið-
um Dagsbrúnar hef-
ur komið fram að
mótframboðið skort-
eftir Pól Lúðvík Einorsson
Verkamannafélagið Dagsbrún hefur löngum verið eitt
öflugasta verkalýðsfélag landsins. Kosningar og valda-
barátta í félaginu hafa haft þýðingu langt út fyrir raðir
elagsmanna.
Dagsbrún hefur iengi
verið alræmd — eða
rómuð sem „rauðliða-
vígi“ ellegar „bijóst-
vöm hins framsækna hluta verk-
alýðsins". Til þess hefur verið
tekið að forystumenn hafa í skoð-
unum á þjóðfélagsmálum verið
ívið rauðleitari en „kratableikir“;
nánar tiltekið blóðrauðir sósíal-
istar eða „kommar“.
Saga Dagsbrúnar er litrík í
meira lagi, á árunum 1939-42
voru miklar sviptingar { félaginu
kringum stjórnarkjör. Þessi átök
voru háð á flokkspólitískum
grunni og snerust að verulegu
leyti um forystu Héðins Valdi-
marsspnar, forstjóra Olíuversl-
unar íslands og fyrrum forystu-
manns á vinstra armi Alþýðu-
flokksins. Árið 1938 gékk Héðinn
til liðs við kommúnista í Samein-
ingarflokki alþýðu — sósíalista-
flokknum. í janúar árið eftir vann
listi „Héðinsmanna" og sósíalista
kosningamar í Dagsbrún og Héð-
inn var endurkjörinn formaður.
Héðinn Valdimarsson og fleiri
sögðu skilið við sósíalistaflokkinn
síðla árs 1939. Héðinsmenn og
sósíalistar stóðu þó saman um
framboðslista í stjórnarkosning-
um í Dagsbrún í janúar 1940.
Sá'listi beið ósigur fyrir sameig-
inlegum lista sjálfstæðismanna
og alþýðuflokksmanna. Atkvæði
féllu 659 á móti 717. Formaður
félagsins var úr Alþýðuflokki en
varaformaður var sjálfstæðis-
maður, ráðsmaður þ.e.a.s. fram-
kvæmdastjóri var úr Alþýðu-
flokki.
Stjóm með „Viðreisnarmynsti"
í Dagsbrún varð þó ekki til lang-
frama; annars vegar vegna efna-
hagsþróunar en hins vegar vegna
innanfélagsaðstæðna. Launaþró-
un var verkamönnum í Reykjavík
óhagstæð.
Verðlag fór
hækkandi en
verðlagsbætur
voru skertar
með lögum sem
þjóðstjóm
framsóknar-,
sjálfstæðis- og
alþýðuflokks-
manna stóðu
að. Þurrð varð
í sjóði félagsins
sem rekja mátti
til tveggja for-
ystumanna sem
voru flokks-
bundnir í Al-
þýðuflokknum.
Báðir urðu að
segja af sér;
Sigurður Hall-
dórsson varð
formaður og
Alfreð Guð-
mundsson ráðs-
maður og eru
þeir einu sjálfstæðismennimir
sem gegnt hafa þessum störfum
fram til þessa.
í stjórnarkosningum í janúar
1941 bar það til tíðinda að Héð-
inn Valdimarsson bauð sig fram
í formanrtssæti á sameiginlegum
lista með sjálfstæðismönnum.
Þessi listi fékk 834 atkvæði, listi
alþýðuflokksmanna fékk 392 at-
kvæði og listi sósíalista fékk 488.
Á síðari hluta árs 1941 var
reynt að ganga í kjaramálum
„^jálsa leið“ sem fólst m.a. í þvi
að fá verkalýðsleiðtoga til að fall-
ast á launafrystingu. Sósíalista-
flokkurinn var þessu andsnúinn
en um áramótin var „órói á vinnu-
markaði" kominn á það stig að
sjálfstæðismenn og framsókn-
armenn í ríkisstjóm sáu sig til-
neydda til að setja bráðabirgða-
lög um almenna launafrystingu
nema til kæmi gerðardómur. Við-
brögð verkalýðshreyfíngarinnar
urðu hörð og það var við slíkar
aðstæður sem stjómarkosning
fór fram í Dagsbrún 1942. Sósíal-
istar og alþýðuflokksmenn sam-
einuðust um „einingarlista“. Listi
Héðins og Sjálfstæðismanna beið
ósigur fékk 717 atkvæði. Eining-
arlistinn hlaut 1073 atkvæði.
Einhugurinn um einingar-
stjómina roftiaði árið 1945. Þá
var boðinn fram B-listi alþýðu-
flokksmanna, „með stuðningi
Framsóknaraföurhaldsins“ að
sögn Þjóðviljans. B-listinn hlaut
372 atkvæði en listi stjómar og
fulltrúaráðs 1301. Síðan má
segja að Verkalýðsfélagið Dags-
brún hafí verið eitt af höfuðvígum
„róttækra komma" eða „fram-
sækinna og meðvitaðra verka-
manna" kjósi menn það orðalag
heldur. Næstu ár og áratugi
komu reglulega fram mótfram-
boð með flokkspólitísku ívafi
gegn sljórn félagsins en með tak-
mörkuðum árangri. Að öllum
jafnaði hlutu slík framboð um '/3
atkvæða.
Eftir 1964 var sjálfkjörið í
stjóm fram til 1972. Þá kom fram
B-listi gegn A-lista stjómar fé-
lagsins. Meðal stefnumála mót-
framboðsins vora aukin fræðslu-
starfsemi, opnari umræður innan
félagsins og harðari kjarabar-
átta. Þeir sem
að þessu fram-
boði stóðu
komu víðs veg-
ar að en margir
voru meðlimir í
Sósíalistafélagi
Reykjavíkur
eða Æskulýðs-
fylkingunni. En
hópurinn
kvaðst starfa
sjálfstætt og án
leiðbeininga
nokkurrra
stjórnmálasam-
taka. í kosning-
um sem vora
haldnar í lok
janúar hlaut
B-listinn 212
atkvæði en A-
listi stjómar-
innar hlaut
1566 atkvæði.
Sú tilhneig-
ing að eigna
ákveðnum mönnum eða flokkum
völd og áhrif f verkalýðsfélögum
stendur á gömlum merg. Hægri
menn hafa oft undrast takmark-
að fylgi í kosningum í Dagsbrún
En mönnum hættir til að gleyma
því að í stóttafélögum kjósa ckki
endilega samheija i pólitík heldur
þá menn sem þeir treysta best
til að beijast með árangri fyrir
sinum réttindum og hagsmunum
Fjórmenningarnir sem skipulagt hafa mótframboðið. Þórir Karl Jónasson sem vinnur hjá Pósti og
síma, Jóhannes Guðnason sem vinnur hjá Fóðursölu Sambandsins og Friðrik Ragnarsson og
Guðmundur Guðbjarnarson sem báðir vinna hjá Skipadeild Sambandsins.
umfjöllun og samþykki tveggja fé-
lagsfunda, trúnaðarráðs og aðal-
fundar.
Formaður kosinn beint
Meðal róttækari breytinga á lög-
um Dagsbrúnar sem fjórmenning-
arnir hafa hug á er að formaður
félagsins sé kosinn beinni kosningu
í stað þess að hann sé skipaður af
stjórn eins og nú er. Auk þess vilja
þeir að formaður sé ekki jafnframt
formaður Verkamannasambandsins
eins og nú er vegna „augljósra
hagsmunaárekstra“. Þá hafa þeir
hug á að fjölga í stjórn og konia
upp 30-40 manna launamálaráði
svipað og er í Starfsmannafélagi
ríkisstofnana. Hafnarverkamenn-
irnir í hópum hafa áhuga á að
Dagsbrún verði deildarskipt félag.
Guðmundur Guðbjarnarson segir
að hafnarverkamenn telji að málum
óna króna hlut í bankanum. Um
þetta atriði segir Þórir Karl Jónsson
að þeir telji ekki sæma verkalýðsfé-
lagi að eiga banka með atvinnurek-
endum.
Harka að komast í málið
í máli þeirra félaga kemur fram
að þeir hafa orðið varir við að auk-
in harka er að komast í þetta mál
allt, ekki bara að þeim hafi verið
neitað úm félagaskrána heldur hafa
þeir mætt mikilli óvild á skrifstofu
félagsins. Þá hafa meðlimir núver-
ándi stjórnar farið á vinnustaði að
undanförnu til að kynna sig en slíkt
hefur ekki gerst lengi svo löngu á
undan kosningum.
•Þ Friðrik Ragnarsson segir að þeim
finnist það slá skökku við hvernig
„Jakinn“ taki á þessu mótframboði.
„Að okkar dómi ætti hann að vera
ánægður með að kosningar skuli
ir enn oddamann, eða „þungavigt-
armann“ sem komið getur fram sem
formannsefni þeirra í kosningunum.
Takist þeim ekki að fá slíkan mann
til liðs við sig sé það borin von að
þeim takist að ná þeim árangri sem
stefnt er að á næsta aðalfundi. Fjór-
menningarnir segja að þeir séu með
ýmsar hugmyndir í gangi hvað
þetta varðar og Þórir Karl segir að
„við munum koma þeim á óvart“.
Friðrik Ragnarsson segir að þetta
sé ekki atriði sem strandi á fyrr en
þeir fari af þunga að kynna fram-
boð sitt, á almennum stórum fundi
og síðar á-vinnustaðafundum. „Þótt
við séum ekkl margir sem stöndum ■
að þessu framboði enn sem komið
er finnum við að það era mjög
margir sem styðja okkur og það
bíður þessa fjölda að velja sér odda-
mann,“ segir Friðrik.