Morgunblaðið - 21.10.1990, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1990
C 17
Bókmenntaverðlaun Nóbels:
Konur bæði
reiðar og sárar
Bókmenntir
Jóhann Hjá/marsson
Þegar ritari sænsku akadem-
íunnar, Sture Allén, tilkynnti að
Nóbelsverðlaunahafi ársins væri
Octavio Paz frá Mexíkó, heyrðist
óánægjukliður frá konum meðal
blaðamanna. Er sænska akadem-
ían karlveldi?, var spurt. Sture
Allén fullvissaði viðstadda um að
svo væri ekki og kvaðst vonast til
þess að geta síðar tilkynnt um
verðlaunahafa úr hópi kvenrithöf-
unda. Hann sagði reyndar að fáar
uppástungur hefðu borist nefnd-
inni með nöfnum kvenna, en þær
væru vegnar og metnar innan
akademíunnar til jafns við karla.
Þetta þótti konum ekki gilt svar
og er akademían enn sem fyrr
talin fjandsamleg kvenrithöfund-
um.
Að sögn Sheila Rule í Internat-
ional Herald Tribune (12. okt.
sl.), sem segist styðjast við áreiðan-
legar heimildir frá Stokkhólmi, voru
150 rithöfundar tilnefndir til verð-
launa að þessu sinni og kepptu 5 til
úrslita. 20-25 konur voru á listanum.
Einn harðasti keppinautur Oetavio
Paz var landi hans Carlos Fuentes.
Meðal hinna var Nadine Gordimer
frá Suður-Afríku, en hún hefur áður
verið ofarlega á blaði.
Elsa Boström skrifar í Huvud-
stadsbladet í Helsingfors (12. okt.
sl.) undir fyrirsögninni Sama gamla
vísan, að ekki sé unnt að líta á niður-
stöðu akademíunnar öðru vísi en að
konurnar hafi verið dæmdar úr leik:
„Því að konur um allan heim hafa
aldrei skrifað betur, án tillits til kyn-
slóðabils, hörundslitar, trúarbragða
og samfélagsstöðu.“
Bandaríska skáldkonan Joyce
Carol' Oates er meðal þeirra sem
Elsa Boström hefur augastað á. En
hún nefnir líka í sama blaði (1. okt.
sl.) Margaret Atwood, Marguerite
Duras, Christa Wolf, Elfriede Jelin-
ek, Anita Desai og Nawal el Sadaawi.
Hve margar þessara kvenna eru
þekktar hér heima? Skáldverk eru
aðeins til í íslenskum þýðingum eftir
þijár þeirra.
Kona hefur ekki fengið bók-
menntaverðlaun Nóbels síðan 1966,
en þá deildi Nelly Sachs þeim með
Samuel Josef Agnon frá ísrael. Nelly
Sachs var þýskur gyðingur sem flýði
Þýskaland 1940 og fékk hæli í Stokk-
Helga Bernhard, Guðmunda H. Jó-
hannesdóttir, Ingibjörg Pálsdóttir og
Guðrún Pálsdóttir gert hlutverkum
sínum betri skil. Er þó af ýmsu að
taka. Þetta er kreíjandi verk með
sterkri hrynjandi. Svo sannarlega
eftirminnilegt.
Pétur og úlfurinn er litríkt,
kímið ævintýri, sem á skemmtilegan
hátt fléttar saman frásögn, tónlist
og dans. Verkið er ætlað yngstu leik-
húsgestunum og hittir sem slíkt í
mark. Terence Etheridge hefur sett
þetta verk sitt á svið víða um heim-
inn. Það er lifandi í meðförum dans-
flokksins. Það var gaman að sjá
Einar Svein Þórðarson aftur á
íslensku sviði og Flosa Ólafsson í
ballett. Af öðrum dönsurum má geta
Ólafíu Bjarnleifsdóttur í kostulegu
hlutverki andarinnar. Leikmynd
Gunnars Bjarnasonar var litrík og
hæfði vel þessu ævintýri. Það sama
á við um búningana.
í heild var þessi kvöldstund
ánægjuleg og er vert að hvetja
áhugafólk um dans og ballett að sjá
sýninguna og það strax, því sýning-
ar verða aðeins þijár. Eins ber að
hvetja foreldra til að bjóða börnum
sínum í leikhús að sjá ballett. Slík
tækifæri gefast alltof sjaldan.
Næstkomandi Þriðjudag, 23. október eru 75 ár liðin frá því að
Sjómannafélag Reykjavíkur var stofnað.
í tilefni af afmælinu býður Sjómannafélag Reykjavíkur
félagsmönnum sínum og velunnurum í síðdegiskaffi í dag, sunnudaginn
21. október, í Súlnasal Hótel Sögu milli klukkan 15 og 18.
Stjórn Sjómannafélags Reykjavíkur.
1915 - 1990
hólmi þar sem hún bjó til dauðadags
1970.
Fyrsta konan sæmd Nóbelsverð-
launum var Selma Lagerlöf 1909,
þá 51 árs. Sautján ár liðu þangað
til röðin kom aftur að konu, Grazia
Deledda frá Ítalíu. Sigrid Undset frá
Noregi fékk Nóbelsverðlaun 1928.
Tíu árum seinna féllu verðlaunin í
skaut Pearl S. Buck frá Bandaríkjun-
um fyrir frásagnir hennar frá Kína.
Chileskáldkonan Gabriela Mistral var
svo verðlaunuð 1945.
Sex konur hafa samkvæmt þessu
fengið Nóbeisverðlaun, en þeim hefur
verið úthlutað alls 82 sinnum, í fyrsta
skipti 1901. Engin verðlaun voru
veitt 1914,1918,1935 og 1940-43.
Margaret Atwood
Konum er það vonandi nokkur
huggun að Octavio Paz hefur látið í
það skína að hann vilji síður en svo
ofmeta karlmennsku, enda eru ljóð
hans dæmi um mýkt og fegurð sem
konur jafnt sem karlar geta auðveld-
lega tileinkað sér og dáð.
En fleiri eru óánægðir. Kínveijar
hafa aldrei fengið verðlaunin. Talið
var líklegt að hið 41 árs gamla
kínverska skáld Bei Dao yrði fyrir
valinu, en hann er nú landflótta í
Svíþjóð. Aðeins tveir Asíumenn hafa
fengið Nóbelsverðlaun: Indveijinn
Rabindranath Tagore 1913 og Jap-
aninn Yasunari Kawabata 1968.
Spænski heimurinn getur haldið
áfram að fagna og gerir það óspart.
í fyrra fékk Spánveijinn Camilo José~
Cela verðlaunin og nú Mexíkómaður-
inn Oc.tavio Paz. Meðal væntanlegra
Nóbelsverðlaunahafa er talinn Mario
Vsrgas Llosa frá Perú. Hann féll að
vísu í forsetakósningum, en gæti
unnið sigur í heimsmeistarakeppni
bókmenntanna.
Joyce Carol Oates
Octavio Paz