Morgunblaðið - 21.10.1990, Blaðsíða 22

22 C
MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1990
IVIyndlxst/Er kirkjan ífararbroddif
List í opinberum byggingum
í sumar var eitt sinn fjallað um tengsl myndlistar og trúar í einum
pistlanna, þar sem bent var á að í upphafi hafi allar listir þróast
undir handarjaðri trúarbragða. Þó að það samband hafi gliðnað mikið
á síðustu öldum, hefur það aldrei slitnað alveg, og myndlist hefur
oftast skipað veglegan sess í húsakynnum kristinnar kirkju. Nýlega
hafa þrjú myndlistarverk verið sett upp í kirkjum á höfuðborgarsvæð-
inu sem minna á þetta samband, og er full ástæða til að vekja athygli
á þeim öllum.
Igegnum tíðina hefur það loðað við
sóknarnefndir og kirkjuyfirvöld
að hafa verið með allra íhaldssöm-
ustu kaupendum myndlistar, og
hafnað hvetju því listaverki sem ekki
samræmdist hug-
myndum viðkom-
andi um hvað væri
tilhlýðilegt að hafa
í guðs húsi. Nokkr-
ar sögur eru þann-
ig til um endur-
'sendar altaristöflur
og afþakkaðar
gjafir, en sem betur
fer er langt síðan slíkar sögur heyrð-
ust. Nú virðist meiri framsýni ríkja
meðal ráðamanna á þessu sviði, og
listamenn eru tæpast lengur múl-
bundnir við fyrirfram skorðaðar hug-
myndir þegar þeir leggja fram tillög-
ur að myndverkum fyrir kirkjur;
þeirra eigin listsýn fær að njóta sín.
Þetta sést vel í Kópavogskirkju
og Fossvogskirkju, þar sem nýlega
hafa verið sett upp verk eftir unga
listamenn. í Kópavogskirkju er um
að ræða altaristöflu eftir Steinunni
Þórarinsdóttur, sem hefur getið sér
gott orð sem myndhöggvari. Sú tafla
á eftir að verða mörgum kirkjugest-
inum íhugunarefni, og er gott dæmi
um hvernig nýta má rými kirkjunnar
á óvæntan hátt.
Fossvogskirkja hefur nýiega verið
endurbyggð að innan, og fengu arki-
tektarnir sem sáu um verkið mynd-
höggvarann Helga Gíslason í lið með
sér. Helgi hefur unnið nýja altaris-
töflu, altari, skírnarfont og útihurð,
og á með þessum verkum mikinn
þátt í þeim gjörbreytta svip kirkjunn-
ar, sem blasir við gestum.
Til viðbótar þessum nýju kirkju-
verkum má benda á að í Neskirkju
hefur staðið yfir nokkur viðgerð og
jafnframt því hefur nú loks verið
settur upp mikill og fallegur steindur
gluggi sem Gerður Helgadóttir hann-
aði á sínum tíma fyrir kirkjuna, en
hafði ekki verið komið á sinn stað
fyrr; nú fær hann loksins að njóta
sín í suðurbirtunni.
Þessi verk sýna á áþreifanlegan
hátt að kirkjan og myndlistin geta
átt samleið, eins og þær gerðu um
aldir. Kirkjunnar menn virðast vel
vakandi fyrir þessari staðreynd, og
leitast við að láta myndlistina njóta
sín innan ramma trúarinnar. Hins
vegar leiðir þessi þróun huga manna
að því, hversu lítið er um að aðrar
opinberar byggingar nýti sér mynd-
listina sem skyldi, og hversu fáar
stórbyggingar ýmissa fyrirtækja,
sem hafa sprottið upp á síðustu
árum, geta státað af viðamiklum
listaverkum, sem voru sérstaklega
gerð með viðkomandi hús eða bygg-
ingu í huga. Hvers vegna er Iistin
svo víða útundan — eða einfaldlega
notuð sem uppfyllingarefni, sem er
lítið betra?
í vangaveltum af þessu tagi verð-
ur auðvitað að taka fram, að bygg-
ingarlistin sem slík er að sjálfsögðu
ein grein myndlistanna, og engan
veginn sú sísta. Enn fremur er rétt
að benda á, að síðustu árin hafa ris-
ið hér á landi margar glæsilegar
byggingar, sem taka flestu fram sem
áður hefur verið gert, einkum hvað
varðar samspil húsa og umhverfis.
En þar sem byggingar eiga stóran
þátt í að skapa manninum sitt dag-
lega umhverfi, verður að vera þar
rúm fyrir fleira en skrifborð, stóla
og rúm. Byggingar eru einnig um-
hverfi fyrir aðra myndlist, og ef ekki
er tekið tillit til þess, geta listirnar
unnið hver gegn annarri.
Það er enginn vafi að myndlist
bætir allar byggingar. Þannig er
íþróttavöllurinn í Laugardal mun líf-
legri eftir að listaverk voru fest þar
á stúkuna, og eina lífsmark gler- og
stálkassa Byggðastofnunar við
Rauðarárstíg felst í líflega kvísluðu
loftinntaki loftræstikerfisins (sem
var hannað af myndhöggvara). En
slík dæmi eru því miður of fá. Hvar
eru þau listaverk sem eiga að prýða
hina miklu verslanasamstæðu í
Kringlunni að utan sem innan? Eða
Hús verslunarinnar, sem trónir hand-
an götunnar? Eða nýbyggingu Sjóvá-
Almennra við hliðina? Eða stórbygg-
ingu Aðalverktaka við Höfðabakka?
Þarna mættu eigendurnir lífga
mikið upp á umhverfi bygginganna
og afgreiðslusali með því að fá lista-
eftir Eirik
Þorlóksson

‘ -i <T | ? t»•-' * ; ■ ■■ -yiTjsö' i j» • t »
Myndlist — hvert verður hlutverk hennar í ráðhúsinu?
menn til að skapa verk sérstaklega
fyrir það rými sem þarna er að
finna. Á næstu mánuðum og árum
eiga vegfarendur raunar eftir að sjá
rísa ýmis verk sem þegar hafa verið
ákveðin á opnum svæðum (í hveiju
tilviki að undangenginni samkeppni
meðal listamanna), t.d. við Flugstöð
Leifs Eiríkssonar, Borgarleikhúsið í
Kringlunni, Ríkisútvarpshúsið við
Efstaleiti og íþróttamiðstöðina í
Laugardal; hversu hratt þessi verk
rísa er hins vegar ekki Ijóst, og væri
áhugavert að frétta af slíku frá við-
komandi stofnunum.
Ein umdeildasta bygging landsins
síðustu árin er án efa ráðhús Reykja-
víkurborgar, sem nú er komið undir
þak í norðvesturhorni Tjarnarinnar.
Fyrir kosningarnar í borginni í vor
var sett fram loforð um opnunardag
og stund hússins. Gott og vel. En
minnist einhver þess að hafa heyrt
þess getið á hvern hátt myndlist er
ætlað að gegna hlutverki i bygging-
unni, utan dyra sem innan? Hefur
undirbúningur þess þegar verið
hafinn með skipulögðum innkaup-
um listaverka - eða verður mynd-
listin einungis notuð sem uppfyll-
ingarefni á síðasta stigi, eftir að
stólar og borð eru komin á sinn
stað?
Það er ljóst að opinberir aðilar
og stórfyrirtæki gleyma oft stöðu
myndlistarinnar í byggingum sín-
um, eða líta á hana sem eitthvað
sem skal nota til að fylla afgangs-
rými þegar öllum öðrum kröfum
hefur verið fullnægt. Slíkt viðhorf
byggir auðvitað á afar þröngum
skilningi á þeirri starfsemi sem
byggmgin á að hýsa í hveiju til-
viki. í kirkjubyggingum þarf ætíð
að taka myndlistina með í reikning-
inn frá upphafi, ef heildin á að
heppnast, og í því felst mikilvæg
viðurkenning á gildi myndlistar.
Þarna byggir kirkjan á reynslu
tímans, sem aðrir aðstandendur
stórbygginga ættu að taka sér til
fyrirmyndar.
Hvaðer
Armaflex
Það er heimsviðurkennd
pípueinangrun í hólkum,
plötum og límrúllumfrá
(Áfmstrong
% Ávallt til á lager.
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
Ármúla 29 - Múlatórgi - Sími 38640
JHoroimíiIatiiti,
i
úrVERIHU
f
KEMUR UT A MIÐVIKUDOGUM
Auglýsingapantanir teknar til kl. 16.00 á mánudögum
iii Samkeppni um hús
^ yfir borholur
Hitaveitu Reykjavíkur
Hitaveita Reykjavíkur efnir tii samkeppni í samvinnu við Borgarskipulag um
hönnun húsa yfir borholur Hitaveitunnar, sem eru í borgarlandinu og í Mos-
fellsbæ, samkvæmt keppnisgögnum og samkeppnisreglum Arkitektafélags
íslands.
Markmið keppninnar er að leiða fram hagkvæma lausn hvað varðar notagildi,
form og fegurð húsanna.
Heimild til þátttöku hafa íslenskir ríkisborgarar og útlendingar með fasta bú-
setu á íslandi.
Heildarverðlaunafé er kr. 1.000.000,-. Fyrstu verðlaun verða ekki lægri en kr.
500.000,-. Auk þess er dómnefnd heimilt að kaupa tillögur fyrir allt að kr.
300.000,-.
Keppnisgögn eru afhent hjá trúnaðarmanni dómnefndar, Ólafi Jens-
syni, framkvæmdastjóra Byggingaþjónustunnar, Hallveigarstíg 1, í
Reykjavík, sími 91-29266.
Tillögur skal afhenda trúnaðarmanni eigi síðar en 31. janúar 1991, kl. 18.00
að íslenskum tíma.
BÆKUR/ErSalman Rushdiegódur
bamabókahöfundur?
ÆVINTÝRILÍKAST
ÞAÐ ER næsta fágætt að fullburða rithöfundur, sem aflað hefur sér
frægðar um víðan völl með því að túlka og varpa ljósi á sérkenni
samtíðar sinnar, uppdikti sögur handa börnum. Löngunin til að auðga
huga barna með fjörmiklum og frumlegum frásögnum vaknar vísast
þegar rithöfundurinn eignast þakkláta og forvitna áheyrendur í sínum
eigin börnum.
eftir Guðrúnu
Nordal
Það sýnir ekkert nema þrekvirki
andans þegar skáld, sem hrak
ið hefur verið í felur og einveru vegna
raunverulegrar ógnar frá æsingar-
hljóðum óðra öfgamanna, skuli úr
myrkvastofu sinni
skrifa ævintýri.
Skuli skapa í tæl-
andi lygasögum
ævintýraheim þar
sem hið góða og illa
takast endalaust á
— og þar sem endir-
inn er góður. I þeim
heimi eru alls kyns
ótrúlegar uppákomur og furðuverur
eins raunverulegar og barnið sem
hlustar. Og þar geta kraftaverkin
gerst.
Salman Rushdie hefur skrifað sig
út úr þessari þögn og sent frá sér
bók sem hann tileinkar ungum syni
sínum og kallar. „Haroun og sagna-
hafið“ (Haroun and The Sea of Stori-
es, Granta Books:
1990, 218 bls.) Sú
tileinkun hlýtur að
snerta hvern sem
hana les og hún
hnykkir enn frekar
á þéim þrengingum
í fjölskyldulífi, sem
Rushdie og nánasta
fjölskylda hans hef-
ur orðið að þola í
meira en átján mán-
uði. Þó bókin sé ber-
sýnilega ætluð
bömum þá er senni-
legt að vegna þeirra
kringumstæðna
sem höfundur býr
við muni stálpaðir
Salman Rushdie — Skapar í
bókagrúskarar tælandi Iygasögum ævintýraheim
fremur fylla les- þar sem hið góða og illa takast
endahópinn, en endalaust á...
smábörn. Að minnsta kosti um stund-
ar sakir.
Og það hefur líka komið á daginn.
Bókin hefur sett gagnrýnendur í
óvenjulega stöðu. Þó að bókin sé skrif-
uð fyrir börn og ætluð þeirra eyrum,
hefur hún fengið jafn ítarlega umfjöll-
un eins og væri hún ný skáldsaga frá
hans hendi. Á hana hefur verið borið
einróma lof af ekki ómerkari rithöf-
undi en Graham Greene sem líkt hef-
ur fantasíunni í ævintýrinu við töfra-
heiminn í Lísu í Undralandi. Og flest-
ir gagnrýnendur hafa fylgt í kjölfar-
ið. Einn hefur þó í það minnsta þóst
sjá í þessari barnabók glannalegar
einfaldanir og klisjur í frásagnar-
hætti og lýsingum, sem fylgja oftast
ævintýrum. En af því að Rushdie
spinnur söguna er dómurinn þyngri.
En það er heillandi að hugsa um
þessar furðusögur öðruvísi. Bjartsýn-
in og kjarkurinn að baki sköpun bók-
arinnar tilheyra heimi ævintýranna.
Það er eitthvað
ósegjanlega hug-
rakkt og einarð-
legt við að svara
öfgum og bóka-
brennum með því
að halla undir flatt
og ausa af
gnægtabrunni
„sagnahafsins".
Láta söguna
skapa börnum og
fullorðnum
skringilegan og
ímyndaðan heim
þar sem samvinna
og málamiðlun eru
möguleg. Heim
þar sem vonin lifir
og kraftaverkin
gerast enn.