Morgunblaðið - 21.10.1990, Side 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2Í. OKTÓBER 1990
EINS OG
HVER ÖNNUR
Gunnar Kvaran listfræðingur, forstöðumaður Kjarvalsstaða
Því miður standa galleríin
ekki faglega undir nafni
ALMENNT er verð á íslenskri myndlist allt of lágt, sér í lagi eftir
okkar eldri meistara. Það verð, sem fæst fyrir myndir eftir topplista-
menn í nágrannalöndunum, er margfalt hærra en gengur og gerist
hér enda er markaðnum þar sljórnað. Jafnframt er hér lítill verðmun-
ur yngstu kynslóðar listamanna og þeirrar eldri. Galleríum og um-
boðsmönnum listamanna hefur ekki tekist að stýra markaðnum eins
og tíðkast annars staðar. Markaðssetning listaverka er ekki til hér
á landi og þar af leiðandi vill verðlagning þeirra einkennast af ein-
hvers konar happa- og glappaaðferðum," segir Gunnar Kvaran list-
fræðingur og forstoðumaður Kjarvalsstaða.
árlega. Listunnendur kaupa ýmist
verk sín á uppboðum, á sýningum
í hinum ýmsu galleríum sem hér
eru starfrækt eða hjá listamönnun-
um sjálfum. Auk þess er töluvert
um að safnarar hafi bein viðskipti
sín á milli. Að sögn Úlfars Þormóðs-
sonar, eiganda Gallerís Borgar,
koma venjuiega 250 til 300 manns
á uppboðin
sem teljast má
góð aðsókn.
„Þetta er
býsna mikið
sama fólkið -
fólk úr öllum
geirum þjóð-
félagsins sem
hefur það sam-
merkt að hafa
myndlist að
áhugamáli.
Flestir koma til
þess að gera
tilraun til að
kaupa. Alltaf
má þó sjá ný
andlit, sem
koma yfirleitt í
fyrstu til að
fylgjast með
en lenda svo í
því sjálfir að fá
þá bakteríu að
fara að bjóða
í. Þessi árátta
manna er
einna helst
skyldust spila-
fíkninni og ást-
inni að mínu
mati. Upp-
boðunum fylg-
ir ákveðin
spenna og eftir
að hafa hreppt
mynd á upp-
boði, myndar
eigandinn inni-
legri tengsl við
þessa eign sína
eftir að hann
fer að kynnast verkinu _af eigin
'raun heima fyrir,“ segir Úlfar.
Merkileg þjóð
Listaverkin á uppboðunum koma
flest frá íslendingum. „Einnig sækj-
um við svolítið til útlanda, en hing-
að berast fímm til tíu bréf mánaðar-
lega frá útlendingum sem einhverra
hluta vegna eiga íslensk verk sem
þeir vilja koma í sölu og óneitanlega
er best að selja verk eftir íslenska
listamenn á íslandi. Við höfum
reynt að bjóða verk eftir erlenda
málara, en þjóðin er svo fanatísk
að hún vill ekkert nema eftir íslend-
inga. Ég hef enga haldbæra skýr-
ingu á þessu nema þá skýringu að
íslendingar séu bara svona merki-
leg þjóð að hún noti sitt lausafé í
að styrkja sjálfa sig. Við höfum
verið að bjóða hér myndir eftir
þekkta erlenda listamenn og það
er borgað fyrir þær brotabrot af
því sem myndi fást fyrir þær erlend-
is. Þess ber þó að gæta að íslending-
ar eru ekki vanir því að umgangast
erlenda „kúnst“ enda koma málverk
ekki til sögunnar í landinu fyrr en
á 20. öldinni. Við höfum einfaldlega
ekki lifað nógu Iengi innan um
málverk. Þó við séum alveg ótrúlega
sérstæð þjóð - mögnuð, skemmti-
leg og gáfuð - þá held ég að við
hljótum að leiðast til þess að teygja
anga okkar víðar en í eigin kál-
garð.“
Persónuleg viðskipti
Málverkaviðskipti eru mjög svo
persónuleg, einstaklingsbundin og
viðkvæm, að
sögn Úlfars, og
töluvert er um að
menn láti bjóða í
verk á uppboðuirr
fyrir sig í staðinn
fyrir að gera það
í eigin nafni. „Jón
heitinn Sólnes
orðaði það eitt
sinn þannig að
það væri ómögu-
legt að ætla sér
að halda uppboð
norður á Akur-
eyri því menn
vildu ekki láta
náungann sjá að
þeir hefðu efni á
að eyða fé sínu í
málverkakaup.
Að sjálfsögðu
skiptir það máli
hveijir sækja
uppboðin, en það
er mesti misskiln-
ingur að uppboð-
in standi og falli
með komu ákveð-
inna manna út í
bæ. Við gáfum
upp matsverð á
myndunum fyrir
tólf uppboð í röð,
en mönnum
fannst það bara
verra svo við
hættum því.
Menn bjóða því
nú í myndirnar
eins og þeim
sjálfum þóknast.
Það er upp og
ofan hvort myndirnar fara nú á
hærra eða lægra verði en matsverð
segir til um. Það fer gjarnan eftir
stemmningunni á uppboðunum,"
segir Úlfar. „Á síðustu fimm upp-
boðum hefur verðið verið á uppleið.
Það hefur reyndar hækkað meira
en verðbólgan okkar fræga og hrað-
ar heldur en prósentustig uppgefin
á verðbréfum. Á hitt ber að líta að
það er ekki sama hvaða málverk
er keypt til að vera viss um að það
haldi vel sínu verðgildi. Æskilegt
er að listunnendur hafi þrennt í
huga við mat á málverkum, það er
uppbyggingu verksins, verkið sjálft
og höfund þess og í þriðja lagi
markaðinn.
Þó smekkur manna vilji breytast
frá einni kynslóð til annarrar, hafa
hinar sígildu landslagsmyndir ávallt
haldið / velli. Aftur á móti er það
abstrakt-listin sem einna helst
sveiflast til í málverkaveröldinni.
Nú þessi misserin er til dæmis mik-
ið sóst eftir abstraktinni, en sem
betur fer eigum við ekki marga
markaðsmálara. Þeir eru jú nauð-
synlegir að einhverju marki alveg
eins og rithöfundar sem semja eftir
pöntunum, en þeir listamenn held
ég að séu fleiri sem reyna að fara
sínar eigin leiðir,“ segir Úlfar.
ví miður standa galleríin ekki
faglega undir nafni. Þau virka
eins og hveijar aðrar verslanir og
hafa það eitt að leiðarljósi að selja
nógu grimmt. Alvöru gallerí erlend-
is taka listamenn upp á sína arma
og gera þeim ákveðin og góð skil
og þar fá ekki hveijir sem er inni
eins og tíðkast hér. Með markaðs-
setningu á ég við að galleríin sýni
fram á gildi viðkomandi listamanns
í listsögulegu samhengi og þannig
er hægt að færa rök fyrir verðlagn-
ingu verkanna. Markaðurinn ein-
kennist hér um of af eftirspurn -
það er hvað almenningur vill
kaupa. Það hefur hinsvegar sýnt
sig í gegnum tíðina að þessir stjörn-
usölumálarar, sem upp koma við
og við og mála inn í ákveðið lita-
og heimilissamhengi, lifa ekki Iengi
sem frumlegir og listsögulegir
myndlistarmenn. Þeir eru ekki að
bæta neinu nýju við listasöguna. Á
hinn bóginn höfum við sem betur
fer átt listamenn, sem haldið hafa
sínum séreinkennum hvað svo sem
eftirspurninni líður. Þetta eru menn
eins og Svavar Guðnason, Þorvald-
ur Skúlason og súmararnir svo ein-
hveijir séu nefndir. Það tekur vissu-
lega sinn tíma fyrir fólk að aðlaga
sig nýjungum og þar komum við
aftur að galleríunum, sem eiga að
hafa það hlutverk að bijóta þessum
mönnum leiðir inn á markaðinn með
því að sannfæra fólk um að list
þeirra sé einhvers virði. Galleríin
hafa lítil sem engin samskipti við
gallerí erlendis og þau standa ekki
í kynningu á þessum framsæknu
listamönnum hvort sem þeir eru af
yngri eða eldri kynslóðum. Lista-
mennirnir eru sjálfir að reyna að
koma sínum nýju hugmyndum á
framfæri í Nýlistasafninu.
Gallerí eru nauðsynleg myndlist-
inni, en þau verða þá að kunna sitt
fag, hafa á sínum snærum fagfólk,
sem hefur vit á myndlist til að
byggja upp markaðinn og gera
greinarmun á listinni. Það er ekki
nóg að opna sýningarsal, fá ein-
hveija málara til að hengja þar upp
myndir og taka síðan 30% umboðs-
laun fyrir. Fólk þarf að geta treyst
galleríunum. Ef listamaður hefur
ekki gallerí að baki sér erlendis, er
hann ekki til sem slíkur. Hér er
þessu aftur á móti öfugt farið þann-
ig að ef þekktur listamaður sýnir
hjá ákveðnu galleríi, er það viður-
kenning fyrir sýningarsalinn. Með
öðrum orðum er það listamaðurinn
sem er að selja galleríið, en ekki
öfugt,“ segir Gunnar.
Kaupendur listaverka kaupa auð-
vitað myndir, sem þeim finnast fal-
legar, að sögn Gunnars, og þeim
finnst það fallegt sem rímar við það
sem það þekkir fyrir. „Hinsvegar
er list í dag ekki eingöngu fiokkuð
eftir því hvort hún er falleg eða
ljót. Listaverk hafa ákveðinn frum-
leika, ákveðna virkni, ákveðnar
hugmyndalegar forsendur o.s.frv.
Þegar menn eru að kaupa sér lista-
verk og vilja gera „góð kaup“ er
nauðsynlegt að hafa í huga stöðu
listamannsins í listasögunni -
hveiju viðkomandi listamaður hefur
bætt við listasöguna og á hvaða
hátt hann hefur endurnýjað mynd-
málið. Að lokum veltir væntanlegur
kaupandi fyrir sér fagurfræðilegum
forsendum og því hvort viðkomandi
verk sé gott inntak í ferli lista-
mannsins. Listaverkakaupum er
líkt háttað og bílakaupum svo dæmi
séu tekin. Það er ekki endilega feg-
urðin sem skiptir máli, heldur eigin-
leikar bílsins. Og eins og bílakaup-
endur þiggja holl ráð hjá þar til
gerðum sérfræðingum, þurfa lista-
verkakaupendur ráð hjá fagfólki á
sviði lista. Listsögulega skipta, þeir
listamenn mestu máli sem búa til
sinn eigin formheim, koma með ný
myndefni, nýjar formrannsóknir,
nýtt sjónarhorn á landið eða fígúr-
una. Þeir koma með eitthvað, sem
gengur á skjön við áður þekkt fyrir-
bæri og stuða almenning á sinn
hátt. Það er ekki þar með sagt að
þjóðin kyngi slíkum nýjungum þegj-
Morgunblaðið/Einar Falur
Úlfor Þormóósson,
eigandi Gallerís Borgor.