Morgunblaðið - 05.02.1991, Page 2

2
MÖRGUNBLAÐI® ÞRIÐJUDACHJR 5. FEBRUAR Í991
Klukkan þrjú á sunnudag var lægðarmiðjan við Vestíirði um 943 millibara djúp. Þá var vindur suðvestíægur
viðast á landinu og veðurhæðin mest á beltinu Breiðafjörður að Vestmannaeyjum og norðaustur yfiir landið að
Húnaflóa og Skagafirði.
Mesti vindhraði sem
mælst hefiir á landinu
Veðurstofan spáði svo vel sem kostur var eftir fyr-
irlig-gjandi upplýsingum, segir veðurstofustjóri
MES'ft vindhraði sem mælst hefur hér á landi kom fram á vindmæli
í Vestmannaeyjum á sunnudag, þegar 10 mínútna meðalvindhraði
mældist 110 hnútar. Trausti Jónsson veðurfræðingur á veðurfars-
deild Veðurstofu íslands segir það þó að ölium líkindum sambæri-
legt við 108 hnúta vindhraða sem mSeldist á mæli annarrar gerðar
í Vestmannaeyjum 1963. Vindhraði í Reykjavík mældist 68 hnútar
þegar mest var og sló upp í 78 hnúta í verstu hviðunum. I Reykjavík
tók að hvessa verulega um klukkan átta á sunnudagsmorgun og
náði veðrið hámarki um hádegisbil. Lægðin, sem olli veðrinu, gekk
yfir landið á um 100 kílómetra hraða á klukkustund og var veðrið
því um þremur tímum síðar á ferðinni nyrst á landinu. Páll Bergþórs-
son veðurstofustjóri segir lægðina ekki hafa komið fram á spákort-
um fyrr en klukkan sex á sunnudagsmorgun. Hann segir að miðað
við fyrirliggjandi upplýsingar hafi veðurfræðingar Veðurstofunnar
spáð svo vel sem kostur var og reyndar meira en svo, þar sem þeir
hafi ítrekað varað við hugsanlegu hvassviðri bæði á föstudag og
laugardag.
Vindhraði í Reykjavík, mældur á
Veðurstofunni, var 35 hnútar
klukkan 7 á sunnudagsmorgun.
Klukkan átta var hann 43 hnútar
og gustaði í 58. Klukkan 11 var
meðalvindur kominn í 68 hnúta og
sló upp í 75. Milli klukkan 12 og
13 snérist vindáttin þegar skil
gengu yfir úr suðaustan í suðvestan
og lægði nokkuð á meðan, en þó
hélst vindur um og yfír 40 hnútar.
Á Reykjavíkurflúgvelli mældust
hins vegar 25 hnútar á tímabili um
klukkan 13.30. Klukkan 14 var
meðalvindur 64 hnútar og fór í 78
í hviðunum. Veðrið var siðan að
mestu gengið niður klukkan 18 en
þá var vindur 38 hnútar.
Lægðin var ekki til á föstudag
Páll Bergþórsson veðurstofu-
stjóri var spurður hvað hefði valdið
þessu veðri og hvort ekki hefði
mátt sjá það fyrir fyrr og vara við
því.
olli þessu óveðri ekki til. Ekki farin
að myndast," sagði Páll. „Hins veg-
ar var búist við því á föstudag að
hún mundi myndast á laugardag
og var spáð um 1.500 kílómetra
suður í hafi, en hins vegar sagt að
það væri mjög óvíst hvað yrði úr
henni síðar meir, þó væri hún mjög
varhugaverð og gæti orðið hvasst
á sunnudag af henni. í Sjónvarpinu
á föstudag var sagt að þetta mundi
skýrast á laugardag.
Svo kemur laugardagurinn og,
mikið rétt, lægðin myndast og er
kannski heldur lengra suður í hafí
en hafði verið spáð, gríðarlega langt
suður í hafí og alls ekki djúp að
því er séð varð. Þá eru enn tölvu-
spár um það að það verði hægviðri
vestanlands á sunnudag en nokkuð
hvöss sunnanátt á Austurlandi og
veðurfræðingurinn sem kom í Sjón-
varpið á laugardagskvöld hélt sig
við þetta, en benti á að það mætti
litlu muna hvort hún færi austar
eða vestar og ef hún til dæmis
færi vestur þá yrði þessi sunnanátt
um allt landið.
Svo líður og bíður og það koma
engar nýjar bendingar um þetta á
laugardag. Tölvuspámar gera alltaf
ráð fyrir því sama, þangað til loks-
ins um þijú eða fjögurleytið aðfara-
nótt sunnudagsins, þá kemur ný
tölvuspá, sem bendir til þess að það
múni verða stormur eða rok um
allt land. Þá er strax gefin út aðvör-
un eins og gert er alltaf í byijun
spár, búist er við stormi eða roki á_
þessum og þessum stöðum.
Veðurdufl klukkan sex á
sunnudagsmorgun
Svo skiptir engum togum að
klukkan sex morguninn þá kemur
fram á veðurdufli um 150 kílómetra
suðvestur af landinu að þar fellur
loftvogin gífurlega mikið og er þá
byijað að hvessa. Það herðir svo
meira og verður enn hvassara held-
ur en hafði verið búist við þá um
nóttina. Spáð hafði verið 9 til 10
vindstigum en verða 11 og sums
staðar 12. Raunar mest um yestan-
vert landið þvert á móti því sem
hafði verið búist við. Má reyndar
segja það að á laugardag þegar
lægðin var lengst suður í hafi, þá
mátti ekki muna nema um 10 gráð-
um í stefnu á ísland hvort hún
færi yfír landið eða fyrir vestan það
svo að maður sér á því hvað þetta
er viðkvæmt."
Spár voru eins og hægt var
að búast við
—Hefði Veðurstofan átt að geta
séð þetta fyrr?
„Eg get ekki séð betur, eftir að
hafa skoðað þessi kort öll sömul,
en að þeir hafí á hveijum tíma gert
í rauninni það sem hægt var að
búast við og kannski heldur meira,
eins og þetta, að benda á hvað
mætti litlu muna með stefnuna á
lægðinni og að hún gæti verið var-
hugaverð, þó að hún væri ekki orð-
in djúp og ég tala nú ekki um þeg-
ar hún var ekki orðin til. Mér fínnst
að þeir hafi gert þetta þama á
föstudag og laugardag eftir þeim
gögnum sem þeir höfðu í höndunum
og vel það.“
—Vantar eitthvað í upplýsinga-
kerfi Veðurstofunnar til að bæta
spámar?
„Já, það er enginn vafi að það
em allt of stijálar veðurathuganir
á sjónum og við liðum töluvert fyr-
ir það, en hitt er annað mál að
þessi lægð fór að því er virðist ekki
að dýpka svona ofsalega fyrr en
mjög snögglega um nóttina og jafn-
vel um morguninn."
Ekki fellibylur
—Er þessi lægð eitthvað í líkingu
við fellibylji?
„Nei, hún er það nú ekki. Þetta
er í rauninni alveg ósvikin vetrar-
lægð á okkar slóðum og alls ekki
með einkenni fellibyls. Hitt er ann-
að að þær geta verið skæðar,“ sagði
Páll Bergþórsson.
Trausti Jónsson tók í sama
streng. „Það er nú ekki,“ sagði
hann, „ekki miðað við það sem verst
er í fellibyljum. Þetta sem mældist
í Vestmannaeyjum er ekkert ósvip-
að því sem mælist gjarnan í fellibylj-
um, en þeir geta orðið ennþá verri.“
110 hnútar í Eyjum
Trausti sagði að aldrei hefði
mælst jafn mikill meðalvindhraði í
Vestmannaeyjum eins og nú, hann
fór í 110 hnúta. „Aftur á móti er
þess að geta að þar var skipt um
vindhraðamæli líklega 1966 eða
1967, á þeim mæli er til mæling
frá október 1963 upp á 108 hnúta
og það munar svo litlu að ég held
að það hljóti að vera sambærilegt.
Þá varð mjög mikið tjón í Vest-
mannaeyjakaupstað.
Þessar lægðir eru að mörgu leyti
mjög svipaðar, en hún fór aðeins
austar sú lægð og það munaði því
að þá slapp höfuðborgarsvæðið og
þéttbýlið að mestu leyti. Þetta
stendur svo glöggt að 50 kílómetrar
til eða frá munar svo miklu. Þessi
belti, þar sem aðalfárviðrið er, eru
svo mjó.“
Ekki eins hvasst í Reykjavík
eins og 1981
Trausti sagði að í Reykjavík hefði
tvisvar áður á undanförnum 20
árum mælst meiri vindhraði. Þar
hafí mælst talsvert meiri vindur
heldur en nú þann 16. febrúar 1981,
77 hnúta meðalvindhraði. Vindáttir
voru mjög svipaðar, en suðaustan-
áttin var hvassari. í september 1973
mældist 72 hnúta vindhraði. Á
sunnudag mældist mest 68 hnúta
10 mínútna vindhraði.
Trausti sagði að tjónið nú benti
til þess að þetta veður væri sam-
bærilegt því versta sem búast mætti
við á landinu þegar á heildina er
litið. í Reykjavík mætti búast við
slíku veðri á fimm til tíu ára fresti.
Á Suðurlandi og Norðurlandi vestra
líði lengri tími á milli. Hann sagði
að miðað við líkur ætti ekki að vera
að vænta svo sterkra vindhviða að
þær taki til dæmis fjárhús og gjö-
reyðileggi nema á nokkurra áratuga
fresti. I Vestmannaeyjum mætti
gera ráð fyrir svona veðri á um 50
ára fresti.
í Reykjavík steig loftvog steig
um 30 millibör á þremur klukku-
stundum og hefur ekki áður stigið
jafn mikið á svo skömmum tíma í
þau rúmu hundrað ár sem mæling-
ar hafa staðið.
8. febrúar 1959 skall á fárviðri
suður og vestur af Grænlandi sem
enn er í margra minni. í því veðri
fórst togarinn Júlí frá Hafnarfírði
og togarinn Þorkell Máni frá
Reykjavík var hætt kominn. Trausti
segir að þetta veður á sunnudag
hafí borið að með mjög svipuðum
hætti og veðrið- á miðunum þá, en
það veður náði landinu tveimur
dögum eftir að það geysaði á mið-
unum og hafði þá dregið töluvert
úr kraftinum. Síðan komu aðrar
fárviðrislægðir í kjölfarið, 12., 14.,
15. og 17. febrúar.
Trausti vildi ekki halda því fram
að nú væri að vænta svo margra
lægða með svo skömmu millibili,
en þó væri allra veðra von. „Það
er alveg geysilegur sunnanstrengur
í háloftunum og búinn að vera yfir
landinu núna í nokkra daga og verð-
ur í tvo, þijá daga til viðbótar. Á
meðan það er getum við sagt að
sé allra veðra von þó maður eigi
varla von á að það verði eins og á
sunnudag," sagði Trausti Jónsson.
Á föstudag er þessi lægð sem
*
Þórður Þórðarson, VIS:
Kemur á óvart hve margir eru ótryggðir
Viðlagatrygging bætir ekki foktjón
ÞÓRÐUR Þórðarsonar hjá Vátryggingafélagi íslands sagðist í sam-
tali við Morgunblaðið í gær telja, að um þriðjungur tjónþola í óveðr-
inu á sunnudag megi bera skaða sinn bótalaust, þar sem þeir hafa
ekki tryggt hús sín. Skyldutrygging húsa nær ekki yfir tjón af völd-
um veðurs, heldur einungis af völdum bruna. Kaupa þarf sérstakar
tryggingar fyrir tjóni á húsum og innbúi af völdum veðurs. Tjón á
bílum fæst bætt, ef þeir eru kaskótryggðir. Viðlagatrygging íslands
bætir ekki foktjón, þar sem sú trygging nær samkvæmt lögum ein-
ungis yfir tjón af völdum jarðskjálfta, eldgosa, snjóflóða og skriðu-
falla og af völdum flóða af hafi. Ljóst er að tjón nemur að minnsta
kosti hundruðum milljóna króna í veðrinu, en ekki lágu í gær fyrir
upplýsingar hjá tryggingafélögum um hve mikið það er í heildina
og voru tilkynningar að berast inn stanslaust allan daginn.
Morgunblaðið leitaði til tveggja
stærstu tryggingafélaganna eftir
upplýsingum um hvers konar trygg-
ingar bæta tjón af völdum veðurs.
Fram kom að þegar tjón verður í
veðri, sem er 11 vindstig eða meira,
er almennt ekki litið á þann sem
tjónvald, sem á eign sem fýkur eða
til dæmis plötur fjúka af. Þó sé
hægt að reýna að krefja menn bóta,
ef sýnt þyki að þeir hafí gengið illa
eða kæruleysislega frá eigum
sínum, þannig að augljós hætta
stafí af í hvassviðri.
Guðmundur Jónsson, deildar-
stjóri í tjónadeild Sjóvár-Almennra
og Þórður Þórðarson, hjá Vátrygg-
ingafélagi íslands, sögðu að þær
tryggingar sem ná yfír veðurtjón
eins og víða varð um helgina séu
fasteignatrygging og húseigenda-
trygging, sem bæta tjón á húseign-
um. Þær tryggingar þarf að kaupa
sérstaklega, þær eru ekki svokall-
aðar skyldutryggingar. Undir þess-
ar tryggingar fellur tjón til dæmis
þegar þök fjúka og gluggar brotna.
Innanstokksmuni sem skemmast
vegna þessa þarf að tryggja með
ljölskyldutryggingu, sem sömuleið-
is þarf að kaupa sérstaklega.
Tjón á bílum eru bætt, ef bíllinn
er kaskótryggður. Hins vegar er
brotin framrúða greidd út úr fram-
úðutryggingu, þótt bíllinn sé ekki
kaskótryggður.
Þórður Þórðarson sagði að ótrú-
legur fjöldi tilkynninga hefði borist
um tjón af völdum veðursins. í sum-
um sveitum væri jafnvel tjón á
hveijum bæ. Hann sagði að til aðal-
skrifstofu hefðu komið um 400 til-
kynningar og þá er ótalið það sem
tilkynnt er á umboðsskrifstofum um
allt land. Hann sagði engar upplýs-
ingar enn liggja fyrir um heildar-
tjón, en kvaðst telja að það næmi
hundruðum milljóna króna. Hann
taldi ljóst að meðal stærstu tjóna
einstakra aðila væri þar sem gróð-
urhús og allur gróður í þeim hefði
eyðilagst.
Þórður sagði koma á óvart hve
margir væru ótryggðir, og væri það
áhyggjuefni. Miðað við fyrirspurnir
í gær mætti ætla að um þriðjungur
tjónþola væri ótryggður.
í atvinnuhúsnæði er húseigenda-
trygging einnig helsta tryggingin,
en menn verða að hafa sérstaka
foktryggingu á lausamunum eigi
þeir að fást bættir.
Viðlagatrygging bætir ekki
foktjón
Tjón af völdum veðurs er. ekki
bætt af viðlagatryggingu. Að sögn
Geirs Zoéga, framkvæmdastjóra
Viðlagatryggingar íslands, bætir
tryggingin tjón af völdum eldgosa,
jarðskjálfta, snjóflóða og skriðufalla
og tjón af völdum flóða þegar ár
og lækir flæða yfir bakka eða ef
flóðbylgjur frá hafi eða vötnum
ganga á land. Geir segir fyrirspurn-
ir hafa komið um þijú tjón sem
urðu í veðrinu um helgina á hafna-
mannvirkjum á Sauðárkróki,
Hólmavík og Reykhólum.