Morgunblaðið - 04.04.1991, Blaðsíða 20

20
MÖRGÚNBLAÐIÖ 'pIMMTÚÓAGUR 4. APRÍL 1991
Hvað má læra
af BHMR-málinu?
eftir Ólaf Oddsson
Nýlega féll dómur í Borgardómi
Reykjavíkur í svonefndu BHMR-
máli. Hann var ríkisvaldinu í hag.
Ráðherrar fögnuðu sem vænta
mátti sigri yfir andstæðingum sín-
um, m.a. bókavörðum, hjúkrunar-
fræðingum, náttúrufræðingum og
kennurum. Einn ráðherrann sagði
í blaðaviðtali, að við þyrftum að
læra af þessu, og er það að ýmsu
leyti rétt. Af þessu máli öllu má
ýmislegt læra. Skal nú gerð grein
fyrir því.
Að ógilda eigin samning
Kannski er það lagalega rétt, að
framkvæmdavaldið taki sér löggjaf-
arvald til þess að ógilda eigin samn-
ing, ef dómsvaldið kveður upp dóm
um túlkun samningsins fram-
kvæmdavaldinu í óhag. En ég vil
hér benda á, að ýmsir lögfræðing-
ar, m.a. núv. og fyrrv. sýslumenn
og fógetar, svo og lagaprófessorar
og varadómarar í Hæstarétti, hafa
opinberlega gagnrýnt þessa hátt-
semi ríkisstjórnarinnar og talið
hana hæpna. — Nú liggur fyrir, að
dóminum verður áfrýjað til Hæsta-
réttar. Verður fróðlegt að fá endan-
legan úrskurð í þessu mikilvæga
máli, sem m.a. snýst um það, hvort
raunverulegur samningsréttur sé
hér á landi. Geti ríkisstjóm ógilt
eigin samninga, tekur því ekki að
gera slíka samninga.
Orð stjórnenda ríkisins
Kjami BHMR-málsins er ekki
lagalegs, heldur siðræns eðlis: Eiga
orð stjórnenda ríkisins að standa?
Eftir „tímamótasamningana“ vorið
1989 sögðu sumir félagar mínir:
„Ríkisstjómin svíkur þessa samn-
inga.“ Ég mótmælti þessu, trúði
því ekki, en mat mitt reyndist rangt.
Orð núv. ráðherra standa ekki.
Undirskrift ráðherra og bókanir í
ríkisstjóm eru einskis virði. Þetta
má læra af BHMR-málinu.
Sumir af núv, ráðamönnum hafa,
er þeir voru í stjórnarandstöðu,
gagnrýnt mjög lagasetningu á
stéttarfélög og bent á nauðsyn þess
fyrir samfélagið að gera störf kenn-
ara og hjúkrunarfræðinga eftir-
sóknárverð. Þetta liggur fyrir í
þingtíðindum og blaðagreinum. En
þegar þeir em svo komnir í stjóm,
þá hlaupa þeir einfaldlega til og
setja bráðabirgðalög á samninga
sína og þeirra stéttarfélaga, sem
þeir áður þóttust styðja.
Skilningsleysi áhrifamanna
Dapurlegast í þessu máli öllu er
skilningsleysi sumra áhrifamanna
hér á landi, að því er varðar skóla
og menntun. Skólarnir era undir-
staða menningar og hagsældar á
komandi tímum. Þetta hafa ýmsar
menningarþjóðir skilið. Þær hafa í
þágu eigin hagsmuna, — ekki kenn-
aranna, — kostað kapps um að fá
til starfa vel menntaða og hæfa
kennara. Þær hafa skilið nauðsyn
þess að hafa húsnæði skóla, tæki
og gögn í góðu lagi, svo og að í
skólunum ríki næði og friður til
starfa. Hérlendis hefur mjög skort
á, að fyrrgreind atriði hafi verið
Ólafur Oddsson
„Kjarni BHMR-málsins
er ekki lagalegs, heldur
siðræns eðlis: Eiga orð
stjórnenda ríkisins að
standa?“
með viðunandi hætti. í reynd virð-
ast sumir áhrifamenn telja menntun
og hæfni kennara aukaatriði. Hús-
næði og tæki hafa verið ófullnægj-
andi, samkvæmt skýrslum eftirlits-
aðila, og ríkisvaldið hefur um skeið
haldið uppi nær samfelldum hernaði
og ófriði gegn háskólamenntuðum
kennuram. Hefur það orðið til þess
að fæla burt ýmsa vel menntaða
hæfileikamenn. Fyrir fáeinum ára-
tugum voru laun þingmanna miðuð
við laun menntaskólakennara. Því
var auðvitað hætt fyrir nokkru. Og
nú nýlega var hætt að miða rithöf-
unda og listamenn við þessa kenn-
ara, og er það vel skiljanlegt. En
þetta segir og sína sögu um árang-
ur ríkisvaldsins.
Um styrk og samheldni
Heimurinn er að skreppa saman,
íjarlægðir era að „minnka". Sú
vernd, sem landsmenn höfðu, er
þeir vora fjarri skarkala heimsins,
er að hverfa. Á komandi árum mun
reyna á innri styrk þjóðarinnar og
samheldni. Menntun ungu kynslóð-
arinnar, bæði bókleg og verkleg
menntun, mun skipta meginmáli í
harðnandi samkeppni, sem fram-
undan er. Velferð þjóðarinnar í
framtíðinni er að veralegu leyti
undir því komin, að hér takist vel
til. Nauðsynlegt er að auka skilning
manna á þessu mikilvæga efni.
Einnig er brýnt að hlúa að því er
sameinar Islendinga, þ.e. eigin
tungu og menningu. Þá verður að
reyna að endurvekja traust á orðum
valdsmanna og undirrituðum samn-
ingum. Þeir verða að standa við orð
sín. Að öðrum kosti era þau einskis
virði. Þetta má m.a. læra af BHMR-
málinu.
Höfundur er íslenskufræðingvr
og kennari.
„Einhver náungi“ svarar
eftirJón Stefánsson
Miðvikudaginn 20. mars talaði
Olafur M. Jóhannesson um „ein-
hvern náunga" sem flutt hafði fjöl-
miðlapistil í útvarpsþætti Þorsteins
Joð: Þetta líf, þetta líf, laugardaginn
áður. Þessi náungi, sem reyndist
vera undirritaður og er með vikuiega
pistla hjá Þorsteini Joð umhverfis
bókmenntir, ekki fjölmiplapistla, átti
að hafa gert lítið úr Ólafí Jóhanni
Ólafssyni. Eða eins og Ólafur M.
orðaði það:
Náunginn hélt því fram að Ólafur
gæti ekki skrifað af því hann
kæmi alltaf úr ferðalögum ...
snyrtilegur og í jakkafötum. Var
helst að skilja á manninum að
Ólafur Jóhann hefði aldrei reynt
neitt vegna jakkafatanna og svo
nafngreindi hann annan íslenskan
ungrithöfund og fullyrti_ að sá
væri „besti rithöfundur íslands"
því hann hefði komið alblóðugur
úr ferðum um eigin hugar-
heim...
Og Ólafur M. spyr, fullur vandlæt-
Jón Stefánsson
ingar, hvort hægt sé að bera þá vit-
leysu á borð fyrir venjulegt fólk (vel
á minnst, Ólafur, hveijir eru venju-
legir og hveijir era óvenjulegir?) að
maður sem stýrir risafyrirtæki hafi
aldrei reynt neitt vegna snyrtilegs
klæðnaðar. Og Ólafur M. minnist
þess ekki „að hafa heyrt fyrr fullyrt
á öldum ljósvakans að ákveðinn ung-
rithöfundur væri „besti rithöfundur
íslands““.
Kæri Ólafur M. Jóhannesson, þú
verður að temja þér að hlusta betur
til að geta haft rétt eftir. Það ér til
dæmis ekkert skrýtið að þú hefur
aldrei heyrt fuliyrt að ákveðinn
„ungrithöfundur" sé besti rithöfund-
ur Islands. Nei, það er fullkomlega
eðlilegt, einfaldlega vegna þess að
enginn hefur haldið því fram, ekki
einu sinni ég. Ég fullyrti hins vegar
að Gyrðir Elíasson sé sá fremsti
meðal ungra höfunda. Hingað til
hefur eldri kynslóðin einnig verið
talin með þegar rætt er um íslensku
þjóðina sem heild.
Svo er það fullyrðingin að ég hafí
gert lítið úr Ólafi Jóhanni Ólafssyni
og kveðið upp úr með að hann gæti
ekki skrifað vegna klæðnaðarins.
Kæri Ólafur M., aftur verð ég að
víta þig; þú verður einfaldlega að
taka betur eftir ef þú ætlar að halda
áfram að bera orð annarra manna
„Auðvitað á ég ekki við
að rithöfundur þurfi að
missa, bókstaflega,
nokkra lítra af blóði til
að skrifa almennilega
bók. Hér er augljóst
hvað ég á við; rithöf-
undur verður að gefa
allt sem hann á, og helst
örlítið meira, í þáð verk
sem hann er að skrifa.“
á torg. Um persónuna Ólaf Jóhann
gaf ég ekki neitt út á, enda þekki
ég manninn ekki neitt. Ég hélt því
hins vegar fram, að sem rithöfundur
ætti hann langt í land með að öðl-
ast viðurkenningu. Ég hélt því fram
að hingað til hafi hann ekki sent frá
sér verk sem bragð er að.
Og þá er það bullið sem þýðir
ekki að bera á borð fyrir „venjulegt
fólk“. Ég satt að segja bjóst aldrei
við að þurfa að útskýra eftirfarandi
líkingu:
Góðar bókmenntir verða til eftir
að höfundur hefur ferðast um í
eigin heimi og komið úr því ferða-
lagi blóðugur, sundurtættur en
samt heilsteyptur. Ólafur Jóhann
Ólafsson kemur hins vegar úr
ferðalögum sínum yfirvegaður og
í stífpressuðum fötum.
Auðvitað á ég ekki við að rithöf-
undur þurfi að missa, bókstaflega,
nokkra lítra af blóði til að skrifa
almennilega bók. Hér er augljóst
hvað ég á við; rithöfundur verður
að gefa allt sém hann á, og helst
örlítið meira, í það verk sem hann
er að skrifa. Bækur Ólafs Jóhanns
bera hins vegar átakaleysinu vitni,
hann virðist ekki gefa sig allan í
þær, hann er of yfirvegaður. Ég
þarf nú varla að útskýra fyrir Ólafi
M. að ég á hér ekki við ytri ferðalög
og klæðnað,
Ég lýk þessu svari mínu jafn undr-
andi og í byijun og lýsi yfir furðan
minni hvemig jafn reyndur fjölmiðl-
amaður og Olafur M. Jóhannesson
er gat mistúlkað orð nún og slitið
úr samhengi jafn hressilega og hann
gerði 20. mars síðastliðinn.
Höfundur er skáld og leiðbeinandi
við Fjöibrautaskóla Vesturlands.
Oflugur iðnaður —
homsteinn hagvaxtar
eftir Pál Kr. Pálsson
Á íslandi starfar öflugur iðnað-
ur, sem aflar gjaldeyris með út-
flutningi, sparar gjaldeyri með
framleiðslu fyrir innanlandsmark-
að og veitir öðram greinum marg-
víslega þjónustu sem bætir sam-
keppnisstöðu þeirra.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur alla
tíð lagt áherslu á mikilvægi þess
að í landinu starfí öflugur iðnaður
sem vel sé búið að.
Iðnaðurinn hefur sýnt að hann
getur staðist erlenda samkeppni.
Þannig gekk iðnaðurinn inn í opna
samkeppni við inngöngu íslands í
EFTA á sínum tíma. Sú aukna
samkeppni sem því fylgdi hefur
styrkt iðnaðinn. Á næstu áram
blasir við að samkeppnin mun enn
vaxa. Jafnframt er ljóst að aukinn
hagvöxtur verður fyrst og fremst
að koma í gegnum nýsköpuh og
þróun í iðnaði.
Sjálfstæðisflokkurinn áttar sig
á mikilvægi þess að skýr stefna
verði mótuð í málefnum iðnaðar-
ins, til að tryggja þann árangur
sem nauðsynlegur er. í þessu sam-
bandi leggur Sjálfstæðisflokkur-
inn megináherslu á eftirtalda
þætti:
• íslenskur iðnaður njóti sam-
bærilegra starfsskilyrða og er-
lendir keppinautar. Aðgangur að
áhættufé og lánsfé verði auð-
veldaður með því að að efla fjár-
magns- og hlutabréfamarkaðinn.
• Skattlagning fyrirtækja miðist
við afkomu en ekki framleiðslu-
kostnað eða veltu, sem íþyngir
samkeppnishæfni þeirra.
• Vöragjald og önnur sértæk
gjöld verði felld niður.
• Skattlagning hagnaðar og
áhættufjár hvetji, en letji ekki eins
og nú er, til nýsköpunar og fjár-
festinga í atvinnurekstri.
• Samstarf við erlend fyrirtæki
og erlend fjárfesting í íslensku
atvinnulífí, sem byggist á fijáls-
legum og nútímalegum reglum,
verði auðvelduð. Sama gildi um
fjárfestingar íslenskra fyrirtækja
í fyrirtækjum erlendis.
• Skóla- og menntakerfið taki
tillit til þarfa atvinnulífsins og
bjóði upp á nauðsynlega símennt-
un.
• Hagnýtar rannsóknir og vöra-
þróun á vegum fyrirtækja verði
efld. Lögð verði áhersla á að rann-
sóknaverkefni leiði til markaðs-
hæfrar vöra.
• Unnið verði að því að nýta
auðlindir lands og sjávar á sem
hagkvæmastan hátt en þess jafn-
framt gætt að ganga þeim ekki
of nærri.
• Lögð verði aukin áhersla á
umhverfísmál og mengunarvarnir,
en slíkt bætir samkeppnisstöðu
fyrirtækjanna til lengri tíma.
• Virkjun fallvatna og gufuorku
Páll Kr. Pálsson
„ Aukinn hagvöxtur
fæst ekki nema til komi
veruleg nýsköpun í ís-
lenskum iðnaði. Sú
stefna sem fylgjt, hefur
verið af opinberum að-
ilum að undanförnu
hefur skilið eftir sig
slóð gjaldþrota og vit-
lausra fjárfestinga.“
til uppbyggingar í orkufrekum
iðnaði verði efld.
Efnahagslegur stöðugleiki, þar
sem verðbólgu er haldið í skefjum
og athafnafrelsi og ábyrgð ein-
staklinganna haldast í hendur, er
eina leiðin til að tryggja árangur.
Stefna Sjálfstæðisflokksins í
iðnaðarmálum er skýr. Hún liggur
frá ríkisforsjá til aukins frum-
kvæðis einstaklinganna.
Aukinn hagvöxtur fæst ekki
nema tii komi veruleg nýsköpun
í íslenskum iðnaði. Sú stefna sem
fylgt hefur verið af opinberam
aðilum að undanfömu hefur skilið
eftir sig slóð gjaldþrota og vit-
lausra fjárfestinga.
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
áherslu á að snúa þessari þróun
við með því að draga úr opinberum
afskiptum í atvinnulífinu. Hið
opinbera á að einbeita sér að al-
mennum atriðum á borð við bætt
starfsskilyrði. Til þess að bæta
lílfskjörin þarf að virkja þekkingu,
hæfni og getu einstaklinganna og
gefa þeim svigrúm til að nýta
auðlindirnar án stöðugra ríkisaf-
skipta.
Iðnaðarstefna Sjálfstæðis-
flokksins vísar veginn fram á við.
Höfundur situr í Iðnaðarnefnd
Sjálfstæðisflokksins.