Morgunblaðið - 14.04.1991, Blaðsíða 4

?±lí£
■ ,¥PRfiVNRIf4ÐlÐ SKKKVVAGW.U^Amh 19-91
Ég het attti þuft
að geia m með tm
Vilhjálmur Jónsson á forstjórakontór Olíufélagsins hf. Morgunblaðíð/Ámi Sæberg
Eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
EINN af eftirsóttustu for-
stjórastólum viðskiptalífsins
nú á tímum er án efa for-
stjórastóll Olíufélagsins hf.
sem reyndar hefur ekki ver-
ið á lausu síðan árið 1959.
Þá var ráðinn til félagsins
fertugur lögfræðingur, Vil-
hjálmur nokkur Jónsson,
sem fram að þeim tíma hafði
unnið ýmis lögfræðileg störf
fyrir Samband íslenskra
samvinnufélaga auk þess
sem hann hafði fengist tölu-
vert við málflutning. Hann
hafði aldrei unnið við olíu,
eins og hann orðar það sjálf-
ur, en vegna sérstakra vand-
amála, er upp komu hjá fé-
laginu á þessum tíma, losn-
aði staða forsljórans, og
varð Vilhjálmur fyrir valinu
í forstjórasætið. Síðan eru
liðin 32 ár og hefur Vil-
hjálmur Jónsson setið þar
eins og klettur síðan. For-
stjóraskipti verða hjá Olíu-
félaginu hf. í sumar, en þá
mun Geir Magnússon, fyrr-
um bankastjóri Samvinnu-
bankans, taka við stjórnar-
taumum. Vilhjálmur er að
láta af starfi sökum aldurs,
en hann verður 72 ára gam-
all í haust.
Pað væru miklar ýkjur að
ksegja að staða félagsins
Ihafí verið jafn glæst fyrir
|32 árum er nú. Öðru
Fnær. Olíufélagið hf. átti
ekki fyrir skuldum á
þessum tíma. Skuldir fé-
lagsins voru, á þeirra tíma
mælikvarða, tveimur milljónum
krónum meiri en eignirnar. „Það
hafði auk þess verið nokkurt tap
af rekstri félagsins nokkur undan-
gengin ár, en sem betur fer hef ég
verið svo heppinn að allan þann
tíma sem ég hef verið hér við stjórn-
völinn, hef ég aldrei þurft að gera
upp með tapi. Þannig hefur smám
saman myndast sterk eiginfj-
árstaða, sem nú er höfuðstyrkur
félagsins," segir Vilhjálmur eftir
að við höfum heilsast og spjallað
stuttlega um útsýnið, sem forstjór-
inn hefur yfír sundin blá úr skrif-
stofu sinni á fjórðu hæð Olíufélags-
hússins á Suðurlandsbraut 18.
Sterk staða
Staða Olíufélagsins hf. er ákaf-
lega sterk. Að sögn Vilhjálms gekk
rekstur félagsins vel á síðasta ári
og afkoman var mjög þokkaleg.
Samkvæmt rekstrarreikningum
1990, sem lágðir verða fram á aðal-
fundi félagsins nk. þriðjudag, nam
hagnaður ársins að frádregnum
sköttum 207 milljónum króna. Eig-
ið fé Olíufélagsins hf. og dótturfé-
laga þess nemur 3,4 milljörðum
króna og er eigið fé nú 62% af
heildarfjármagni félaganna. Mark-
aðshlutdeild félagsins í öllum olíu-
vörum er um 43%. Viihjálmur segir
afkomu síðasta árs vera með þeim
betri sem náðst hafi og þar hafi
hjálpast að stöðugleiki í efnahags-
lífí landsins, hjaðnandi verðbólga
og hóflegir vextir.
Þá hefðu hlutabréf félagsins ver-
ið mjög eftirsótt á hlutabréfamark-
aði og hefðu á árinu 1990 hækkað
meira en hlutabréf í öðrum almenn-
ingshlutafélögum. í ársbytjun var
skráð söluverð bréfanna 3,18 en er
nú 6,90. Þeir, sem lagt hafa fjár-
magn í hlutabréf í Olíufélaginu,
hafa því hlotið óvenju góða ávöxtun
á fé sínu að undanförnu, en hlut-
hafar voru um sl. áramót 1.102,
aðsögn Vilhjálms.
Skagfirskur bóndasonur
Vilhjálmur er fæddur og alinn
upp í Grafargerði á Höfðaströnd í
Skagafirði. Foreldrar hans voru Jón
Vilhjálmsson söðlasmiður og bóndi
og kona hans Sigurlaug Barðadótt-
ir. Níu ára gamall missti hann
móður sína og 17 ára missti hann
föður sinn, en þann vetur var Vil-
hjálmur við nám á Siglufirði.
Sumarið á eftir, 1938, vann hann
fyrir sér við síldarsöltun á Siglu-
firði og las utan skóla veturinn
1938-1939, fór svo til Akureyrar
og tók þar gagnfræðapróf sem
veitti inngöngu inn í menntadeild.
„Ég held að það hafi aldrei hvarflað
að mér á mínum yngri árum að
fara út í búskap. Snemma var ég
nokkuð ákveðinn í að reyna að kom-
ast í skóla, en á þessum árum voru
lítil efni til þess — ekki fyrr en ég
fór sjálfur að geta unnið fyrir mér
á Siglufirði. Þannig var ég bara vel
peningaður á haustin," segir Vil-
hjálmur. Hann varð stúdent frá
Akureyri árið 1942. Þá fluttist hann
suður og settist í lagadeild Háskóla
íslands þaðan sem hann útskrifað-
ist árið 1947. Þá réðst hann sem
lögfræðingur til Sambandsins, vann
m.a. sem lögfræðilegur ráðunautur
kaupfélaganna svo og töluvert fyrir
Samvinnutryggingar. Jafnframt
fékkst hann við málflutning á þess-
um árum.
Nútímastjórnun
— I hveiju er starf forstjóra olíu-
félags fólgið?
„Eg held að ég verði að játa það
að það er fyrst og fremst fólgið í
því að tala við fólk — starfsmenn
og viðskiptamenn. Samskipti við
stjórnvöld falla jafnframt undir
starf forstjóra og hann þarf líka
að leggja línurnar viðvíkjandi inn-
kaupum og sölu svo eitthvað sé
nefnt. Sjálfsagt er ég ekki talinn
vera nútímastjórnandi. í nútíma-
stjórnun eru fundir afskaplega
fyrirferðarmiklir og í sjálfu sér við-
urkenni ég nauðsyn þeirra. En
menn þurfa að kunna sín takmörk
og gæta sín á að fundarsetan gangi
ekki of langt. Ég hef fyrir mitt leyti
reynt að takmarka fundi eftir bestu
getu, en lagt þeim mun meiri
áherslu á að vera við á skrifstof-
unni þannig að starfsmenn og við-
skiptamenn geti náð til mín ef eitt-
hvað kemur upp á,“ segir Vilhjálm-
ur.
— En hveiju þakkar þú þessa
velgengni félagsins?
„Ég þakka því fyrst og fremst
að hér hefur verið ákaflega áhuga-
samt starfsfólk, sem unnið hefur
vel fyrir félagið. Það er ekki bara
ég sem búinn er að sitja hér allan
þennan tíma. Það eru miklu fleiri,
sem búnir eru að starfa hér Iengi.
Starfsfólkið þekkir orðið alla innviði
og þarfír félagsins enda hafa
mannabreytingar hér ekki verið
miklar, en ársverk eru rétt um 300.“
Sovétmenn eru ekki
aflögufærir
Samvinnuhreyfingin stóð fyrir
stofnun Oh'ufélagsins í júní árið
1946. Þáverandi forstjóri SÍS, Vil-
hjálmur Þór, náði breiðri samstöðu
m.a. með útvegsmönnum, togara-
eigendum óg olíusamlögum um að
koma félaginu á fæturna. Olíufélag-
ið keypti dótturfyrirtæki Danska
Esso sem hér var og hét Hið ís-
lenska steinolíuhlutafélag og leyfi
fékkst til að nota Esso-merkið.
Jafnframt var gerður samningur
um olíukaup við Standard Oil of
New Jersey, sem nú heitir Exxon
og er stærsta olíufélag í heiminum.
A fyrstu árum félagsins var aðal-
lega keypt inn frá Aruba, sem er
eyja rétt fyrir utan Venezúela og
var hollensk eign á sínum tíma.
Arið 1953 gerðu íslensk stjórnvöld
samning við Sovétmenn um olíuinn-
kaup og hafa þarfir landsins, að
undanskildu flugvélaeldsneyti, nán-
ast síðan verið bundin við Sovétrík-
in. Það hefur þó nokkuð breyst á
síðustu misserum og á síðasta ári
nam innflutningur frá Sovétríkjun-
um aðeins um 60% af því sem landið
notaði. „Sovétmenn eru í raun ekki
aflögufærir um bensín eins og er.
Innflutningur á bílabensíni var gef-
inn fijáls um síðustu áramót og á
yfirstandandi ári kaupum við ekk-
ert bílabensín að austan. Aftur á
móti fáum við þaðan mjög góða
svartolíu. Hún er öll keypt frá Sov-
étríkjunum og um tveir þriðju af
þeirri gasolíu, sem við notum.“
Líkur á skaplegu olíuverði
„Verð á olíuvörum var stöðugt
fyrrihluta sl. árs, en þegar Persa-
flóadeilan blossaði upp, með innrás
íraka í Kúveit í ágústbyijun, rauk
verðið upp og var mjög hátt allt til
þess er friður komst á við Flóann.
Þótt olíusöluríkin (OPEC) hafi sam-
þykkt að draga nú úr framleiðslu
til þess að hækka verðið aftur eru
mestar líkur á að olíuverð verði
skaplegt það sem eftir er af þessu
ári,“ segir Vilhjálmur.
— í fyrra keyptu Sovétmenn
enga saltsíld af okkur íslendingum
og óvíst er enn hvort þeir gera það
nokkuð á þessu ári. Hverju spáir
þú um framtíð Sovétviðskipta?
„Áframhaldandi viðskipti við
Sovétríkin fara náttúrulega mjög
mikið eftir því hvernig ástandið
verður þar í landi. Talið var að tími
vöruskipta væri liðinn því Sovétrík-
in voru í auknum mæli að ganga
til frelsisáttar í viðskiptum. Hvað
olíusamninga varðar, hefur sá hátt-
urinn yfirleitt verið hafður á að
sérstakir olíusamningar hafa verið
gerðir, en á móti hefur verið ráð
fyrir því gert að Sovétmenn keyptu
af okkur vörur fyrir álíka verð-
mæti. Þetta hefur verið grundvöll-
urinn. Bein vöruskipti hafa því ekki
tíðkast í gegnum tíðina nema í