Morgunblaðið - 05.05.1991, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR aíí í: MAÍ 1991
€ 9
inn er úr honum,
- gróðursetja skuli á ný skóg þar
sem hann er felldur,
- eftirlifandi skógur skuli bættur
og endurnýjaður.
Þetta eru grundvallarreglur sem
skógabúskapur Norðurlanda bygg-
ist síðan á.
Norðmenn samþykktu sín nýtísk-
ulegu skógræktarlög 1932 í sama
dúr og hin sænsku.
Til þess að tryggja að farið væri
eftir þeirri grundvallarreglu að
höggva aldrei meira en ársvöxt
skógarins - þ.e. að ganga ekki á
höfuðstólinn og að tryggja að um-
hirða skógarins sé ætíð eftir bestu
manna yfirsýn, var yfirstjórn skóg-
ræktarmála falið opinbert skógaeft-
irlit sem hefur vald til að fram-
fylgja lögunum. Nú er það svo á
Norðurlöndum að 75-80% skóglend-
is er í eigu einstaklinga og/eða hlut-
afélaga. í dag dettur engum í hug
annað en hlíta fyrirmælum skóga-
eftirlitsins. Ég tek fram að þessari
skipan mála er komið á innan land-
búnaðarráðuneyta allra landanna
og hefur engum dottið í hug að
taka þau þaðan og setja yfir í ný-
stofnuð umhverfisráðuneyti, nema
í Danmörku þar sem það var gert
fyrir um 4 árum. Skógabúskapurinn
á Norðurlöndum og löggjöfin sem
stýrir honum er dæmi um einhvetja
fullkomnustu auðlindalöggjöf og
auðlindanýtingu sem þekkist í
heiminum.
Dæmi um endurreisn
skóganna
Hér eru að lokum birtar tvær
myndir sem segja þessa sögu skýr-
ar en mörg orð fá gert. Þær eru
frá Svíþjóð þar sem skógar þekja
nú 61% landsins og hafa aldrei ver-
ið betri né heilbrigðari. í þessu landi
eru þeir einhver traustasta undir-
staða hins fræga velferðar- og
tækniþjóðfélags þar sem afurðir
skóganna skila Svíum 42% af nettó
útflutningstekjum þeirra. í saman-
burði við þá vegur bíla- og vélaiðn-
aðurinn ekki þungt þó að ýmsir
kynnu að halda að þar lægi stærsta
tekjulind Svía.
Myndirnar tvær sem hér fylgja
sýna tvenns konar þróun sænsku
skóganna sem þó er órjúfanlega
tengd:
- viðarmagn sem stendur í skóg-
inum (höfuðstóllinn)
- árlegan vöxt skógarins
- árlegt skógarhögg
Ég orðlengi þetta ekki frekar en
segi að lokum: Svona lítur sjálfbær
þróun út grafískt þegar bæði al-
menningsálit og löggjöf hafa fest
hana í sessi.
Milljónir teningsmetrar
Höfuðstóllinn — Magn bolviðar í sænskum skógum 1920-1990.
Skilningur fullorðinna á bernskuupplifanir getur hæglega verið orðinn annar en sá sem barnið hafði
á sínum tíma.
SÁLARFRÆÐI///‘7/or/ rába erfbir eba umhverfi meiru um
mótun einstaklings? ______
Oft veltir lítilþúfa þungu hlassi
ÞETTA gamla myndræna spakmæli eða málsháttur segir mikla sögu
eða margt getur rifjast upp þegar það er íhugað.

wrzr? ••V;

llp
Þegar verið er að huga að orsök-
um mikilla atburða verður
leitin stundum erfið vegna þess að
manni sést yfir hinar eiginlegu or-
sakir. Þær virðast á yfirborði svo
lítilvægar að örð-
ugt er að trúa því
að þær skuli hafa
getað velt svo
þungu hlassi. En
svo er það nú
samt. Og þetta
þekkjum við öll.
Ég er t.a.m. viss
um að kennari
minn einn hefði orðið undrandi ef
ég hefði sagt honum að tilviljunar-
kenndur upplestur hans á kvæðis-
broti eftir Stephan G. hafi kveikt
hjá mér áhuga og ást á þessu skáldi
sem hefur enst til þessa dags og
haft ómæld áhrif. Hranalegt orð
sagt í hugsunarleysi getur grafið
svo um sig í hugskoti þess sem því
er beint til að seint grær um heilt.
Lítið fallegt bros á réttri stund og
stað getur geymst lengi. Einar
Benediktsson sagði þetta víst betur
en flestir aðrir:
eftir Sigurjón
Bjömsson
Ein hreyfing, eitt orð - og á örskotsstund
örlaga vorra grunn vér leggjum
á óvæntum hverfulum farandfund,
við flím og kerskni, hjá hlustandi veggjum.
Þegar talað er um orsakasam-
hengi í sálfræðilegum skilningi er
einatt átt við orsakir ýmiss konar
sálrænna vandkvæða. Oftar en hitt
er orsakanna að leita til bernsku,
þ.e. meðan einstaklingurinn er svo
lítið þroskaður að hann hefur ekki
tök á að skoða þau atvik eða at-
burði sem leiða af sér vandkvæði
og taka meðvitaða afstöðu til
þeirra. En einmitt af því að þetta
gerist í bernsku fylgja því sérkenni
sem vert er að minnast á.
Upplifun barna, skynjun þeirra
og túlkun atburða er talsvert frá-
brugðið því sem venjulegast er hjá
fullorðnu fólki. Margt af því sem
fullorðnum er mikið áfall er það
alls ekki hjá börnum. Og sumt af
því sem við fullorðnir teljum lítil-
vægt getur skipt miklu máli fyrir
börn. Þannig getur það í vissum
tilvikum verið meira áfall fyrir barn
að vera bólusett eða sprautað en
að afi eða amma deyi, svo einkenni-
legt sem það getur virst.
Þessi mismunur barna og fullorð-
inna hefur stundum leitt til hugleið-
inga í þessa átt: „Það er einkenni-
legt með hann J. Hann sem hefur
alist upp á svo góðu heimili og aldr-
ei orðið fyrir neinu! Samt er hann
svona taugaveiklaður. Það hljóta
að vera erfðirnar." Eða hið gagn-
stæða: „Hefði ekki G. átt að verða
eitt taugahrúgald? Hún sem átti svo
hræðilega bemsku! Samt er hún svo
sterk og heilbrigð. Eitthvað hlýtur
nú að vera bogið við kenningarnar.“
Staðreyndir sem þessar — og á
þeim er enginn hörgull — verða
stundum til þess að fólk dregur í
efa kenningar um mikilvægi
bernskunnar og leggur í þess stað
meiri áherslu á erfðir. Vissulega eru
erfðir mikilvægar, þó að samspil
erfða og umhverfis og hlutfallsleg
hlutdeild hvors um sig verði seint
útkljáð. En ekki má þó ætla erfðum
meira en þeim ber. A.m.k. er hreint
ekki ósennilegt að hluti skýring-
anna á framangreindum gervidæm-
um sé sá að lagður er skilningur
fullorðinna á bernskuupplifanir og
hann getur hæglega verið annar
en sá sem barnið hafði á sínum
tíma. Við sjáum ekki lengur þessar
litlu þúfur sem samt urðu farar-
tálmi.
isstjórnarinnar eða einstakra ráð-
herra geta verið þess eðlis að þær
bindi að nokkru hendur þeirra sem
taka við og það jafnvel stundum
þannig að óeðlilegt getur talist úr
frá sjónarmiði þingræðis, þar sem
erfitt geti verið að breyta þeim síð-
ar.
Frá pólitísku sjónarmiði er því
eðlilegt og í fullu samræmi við þing-
ræðishefðina að ætla starfsstjórn-
um annað og minna hlutverk en
reglulegum ríkisstjómum. A.m.k
eru gild rök til þess að ætla að
þeim sé hvorki rétt né skylt að taka
mikilvægar pólitískar ákvarðanir,
nema augljóst sé að þær þoli enga
bið og ný ríkisstjórn sé ekki í sjón-
máli. í samræmi við þetta hefur
verið litið svo á að eðlilegt sé að
takmarka verksvið starfsstjóma við
skipun í embætti, veitingu leyfa,
úrskurð kærumála í stjórnsýslunni
og fleira sem liður er í daglegri
starfsemi einstakra ráðuneyta, en
beri að forðast ákvarðanir sem feli
í sér stefnumörkun er bindi hendur
þeirra sem við taka. Björn orðar
það svo í ritgerð sinni að draga
beri mörk milli „nauðsynlegra af-
greiðslustarfa" og „pólitískrar
stefnumörkunar“, þótt hugtök þessi
séu ekki skýrt afmörkuð. Þetta
merkir í reynd að það er þingræðis-
reglan sem á endanum setur hlut-
verki starfsstjórna takmörk. í sam-
ræmi við það ber starfsstjórnum
og einstökum ráðherrum í starfs-
stjórn að forðast að taka ákvarðan-
ir sem vitað er fyrir víst að pólitísk-
ur ágreiningur er um.
Kringlunni 8-12
sími689159
NÝJAR VORUR!