Morgunblaðið - 11.09.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 1991
21
JltanguiiHiifefi
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Stefnt að nýrri
þjóðarsátt
Framkvæmdastjórn Verka-
mannasambands íslands
komst einróma að þeirri niður-
stöðu á fundi sínum í Borgarnesi
um helgina að stefna beri að
nýrri þjóðarsátt í þeirri samn-
ingalotu, sem fyrir dyrum er á-
almennum vinnumarkaði. Þessi
niðurstaða í kjaramálaumræðum
framkvæmdastjómarinnar er
mikið fagnaðarefni. Verka-
mannasambandið er eitt áhrifa-
mesta sérsambandið innan Al-
þýðusambands íslands og innan
raða þess eru stórir hópar lág-
launafólks. Þetta gefur vonir um,
að verkalýðsforustan sé búin að
gefa gömlu verðbólguleiðina upp
á bátinn í kjarabaráttunni til
frambúðar.
Það fer ekki milli mála, að
þjóðarsáttarsamningamir svo-
nefndu frá því í febrúarbyijun
1990 hafa náð megintilgangi
sínum. Hann var að stöðva kaup-
máttarhrapið. Leiðin til þess var
að ná verðbólgunni hratt niður
með hóflegum kauphækkunum
og ströngu aðhaldi í verðlagningu
búvara og annarrar neyzluvöru.
Hið opinbera, ríki og sveitarfélög,
lögðu ennfremur sitt af mörkum
með því að halda verðlagningu
opinberrar þjónustu niðri, svo og
gáfu bankarnir fyrirheit um að-
hald í vaxtamálum.
Verkalýðshreyfingin stóð að
fullu við sinn þátt samkomulags-
ins, en verðhækkanir hins opin-
bera reyndu á þanþolið til hins
ítrasta. Bankarnir hafa og sætt
mikilli gagnrýni fyrir að hafa
farið of geyst í vaxtahækkanir,
en þeir hafa hins vegar bent á,
að ríkisvaldið hafí þrýst upp
vaxtastiginu með afskiptum
sínum og áhrifum á peninga-
markaði.
Þarna er fyrst og fremst átt
við gífurlega lánsfjárþörf ríkisins,
svo og ákvörðun á vöxtum spari-
skírteina og annarra ríkisverð-
bréfa og loks beitingu „handafls“
fyrrverandi ríkisstjórnar á pen-
ingamarkaðinn, sem skóp mikið
misvægi á verðtryggðum og
óverðtryggðum lánskjörum. Það
leiddi til verulegs taps bankanna
fyrrihluta þessa árs. Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, hefur hins
vegar gagnrýnt bankana fyrir að
reyna að vinna upp rekstrartap
fyrri hluta ársins með vaxta-
hækkunum síðustu mánuði.
I kjölfar niðurstöðu fram-
kvæmdastjórnar Verkamanna-
sambandsins um áframhald þjóð-
arsáttar samþykkti aðalfundur
Verkalýðs- og sjómannafélags
Keflavíkur ályktun, þar sem enn
frekar er hnykkt á henni. í álykt-
un aðalfundarins segir m.a.:
„Þjóðarsáttarsamningarnir
hafa tekizt að öðru Ieyti en því,
að vextir eru of háir, sem gerst
hefur vegna óráðsíu og stjórn-
lausrar eyðslu ríkisins. Fundurinn
telur, að við næstu kjarasamn-
ingagerð verði að stefna áfram
að þjóðarsátt um lífskjörin, en
ætlast til að ríkisvaldið standi sig
betur á sviði vaxtamála."
Félagið leggur höfuðáherzlu á
að tryggja kaupmáttinn og efla
atvinnuöryggið í landinu, en at-
vinnuástand hefur verið mjög
ótryggt á Suðurnesjum að undan-
förnu vegna gjaldþrota og sam-
dráttar í sjávarútvegi og í þjón-
ustu, og loks vegna uppsagna á
Keflavíkurflugvelli. Þegar þannig
stendur á skilja launþegar, að það
er mikilvægara að tryggja kaup-
mátt og atvinnuöryggi en að
krefjast kauphækkana af at-
vinnulífinu sem engin innistæða
er fyrir.
Það er dæmigert fyrir íslenzka
þjóðmálaumræðu, að hún beind-
ist ekki að merkri niðurstöðu
framkvæmdastjórnar Verka-
mannasambandsins um áfram-
hald þjóðarsáttar heldur að álykt-
un, sem beinist gegn áformum
ríkisstjómarinnar um niðurskurð
ríkisútgjalda. Afleiðingin er sú,
að sjónir manna beinast að
pólitískri uppákomu í lok fundar
framkvæmdastjórnar en ekki að
því, sem meginmáli skiptir. Deil-
urnar um ályktunina vekja at-
hygli á hættunni að kjaramála-
barátta verkalýðshreyfingarinnar
mótist á ný af pólitískri afstöðu
til ríkisstjórna og því, hvaða
flokkar eru í ríkisstjórn og hverj-
ir í stjórnarandstöðu. Um áratuga
skeið skiptist verkalýðshreyfing-
in upp í pólitískar fylkingar og
þeim var óspart beitt fyrir vagna
stjórnmálaflokkanna. Blásið var
til verkfalla til að hnekkja stefnu
ríkisstjórna og til að koma nýjum
herrum í valdastóla. Þetta sund-
urlyndi innan verkalýðshreyfing-
arinnar leiddi til efnahagslegs
ófarnaðar, óðaverðbólgu og
kjararýrnunar. Þjóðin þolir ekki
slíkt afturhvarf til fortíðar.
Þjóðarsáttarsamningarnir
hafa einmitt sýnt og sannað,
hversu samstaðan er mikilvæg
til að vinna bug á efnahagsörðug-
leikum þjóðarinnar. Allir verða
að leggja hönd á plóginn til að
koma í veg fyrir óðaverðbólgu.
Þetta tókst með síðustu samning-
um og gott betur, því það tókst
ekki aðeins að stöðva kaupmátt-
arhrapið heldur jókst kaupmátt-
urinn um nær 4%. Þáverandi
stjórnarandstaða, Sjálfstæðis-
flokkur og Kvennalisti, studdi
gerð þjóðarsáttarsamninganna
dyggilega. Þjóðin ætlast til þess,
að núverandi stjórnarandstöðu-
flokkar sýni jafnmikla hollustu
við hagsmuni þjóðarinnar.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 1991
Lagakerfi Evrópubandalagsins og fiskveiðihagsmunir íslendinga;
Að jafnaði aðeins tímabundnar
undanþágur frá fjórfrelsinu
- segir Stefán M. Stefánsson prófessor og telur niðurstöðu EB-dómstólsins um kvótahopp Spánverja ekki óvænta
DÓMSTÓLL Evrópubandalagsins (EB) kvað í sumar upp forúrskurð
í máli sem höfðað var vegna lagasetningar Breta frá 1988 er sporna
skyldi við svonefndu „kvótahoppi" þ.e. skráningu spænskra skipa í
Bretlandi er hafði það að markmiði að nýta fiskveiðikvóta í breskri
fiskveiðilögsögu. Dómstóilinn taldi að Bretar hefðu brotið gegn einni
af grundvallarreglum bandalagsins er kveður á um afnám á hömlum
á rétti þegna aðildarríkjanna til að stunda atvinnustarfsemi í hverju
því aðildarríki sem þeim þóknast og að ekki megi mismuna EB-þegn-
um eftir þjóðerni með lagasetningu í einstöku aðildarríki. Morgunblað-
ið ræddi við Stefán M. Stefánsson, prófessor í Iögum við Háskóla
Islands, um úrskurðinn og hvaða ályktanir mætti draga af honum.
Stefán segir að dómurinn hafi enga beina eða augljósa þýðingu fyrir
samningana milli EB og Fríverslunarbandalags Evrópu (EFTA) um
Evrópska efnahagssvæðið, þar séu atriði á borð við kvótahopp ekki
til umræðu vegna þess að ekki standi til að semja um að EFTA-lönd-
in skuli hlíta eða aðlagast sjávarútvegsreglum EB. Þetta sé þó sagt
með þeim veigamikla fyrirvara að undanþágur verði að finna í EES-
samningnum um fjórfrelsið varðandi mun fleiri atriði í fiskiðnaði en
fiskveiðarnar sjálfar, t.d. um eignaraðild að fiskiskipum. Hins vegar
skipti dómurinn máli innan aðildarríkja EB að því leyti að með hon-
um sé enn lögð þung áhersla á vægi reglnanna um fjórfrelsið svo-
nefnda í EB, vissar meginreglur bandalagsins séu beinlínis geirnegld-
ar með dóminum.
íslenskir sjómenn að störfum. „Vilji eitt aðildarríki fá tímabundna
undanþágu frá Rómarsamningnum vegna óvæntra erfiðleika af ein-
hverju tagi getur það.að jafnaði ekki gripið til ráðstafana einhliða
heldur verður það ávallt að hafa samráð við stofnanir bandalagsins
ef undanþága er á annað borð niöguleg," segir Stefán M. Stefánsson
prófessor um reglur Evrópubandalagsins.
„Það felst meðal annars í sjávar-
útvegsstefnu Evrópubandalagsins
að ákveðinn er hámarksafli á þeim
hafssvæðum sem bandalagið hefur
til ráðstöfunar,“ segir Stefán. „Síð-
an er aðildarríkjunum úthlutaður
kvóti af þessu heildármagni. Hvert
ríki getur sett reglur um þennan
kvóta og nýtingu þess hluta sem
þau fá en þau eru þó ávallt bundin
af réttarreglum EB. Þau verða að
hlíta ákvæðum í Rómarsamningnum
sjálfum svo langt sem þau ná og
auk þess svokallaðri afleiddri löggjöf
sem stofnanir bandalagsins setja,
t.d. í reglugerðum. Þannig verða
aðildarríkin t.d. að fara að vissum
meginreglum EB-réttar. Þar er m.a.
að nefna 7. grein Rómarsamningsins
um bann við misrétti á grundvelli
þjóðemis og þar að auki meginregl-
ur sem koma fram í ákvæðunum
um fjórfrelsið þ.e. frelsi til ijár-
magnsflutninga, þjónustuviðskipta
og frelsi til að stofna fyrirtæki, frelsi
einstaklinga til að leita sér atvinnu
í hvaða aðildarríki sem er og taka
atvinnutilboðum. Að auki má nefna
reglurnar um óhindruð vöruviðskipti
hvar sem er í bandalaginu.
Sjávarútvegsstefnan
mótuð í Brussel
Setning laga og reglna um sjáv-
arútvegsstefnuna er núna að lang-
mestu leyti í höndum Evrópubanda-
lagsins sjálfs. Einstök aðildarríki
geta að vísu sett t.d. reglur um það
hvaða skip megi veiða úr kvótunum
sem ríkin fá úthlutað, hvar og hve-
nær.
Með hugtakinu kvótahoppi er
annars átt við að hagsmunaaðilar
frá einu aðildarríki láti skrá skip sín
í öðru aðildarríki og taki með þeim
hætti þátt í að veiða úr kvóta síðar-
nefnda ríkisins. í niðurstöðu dóm-
stólsins er efnislega sagt að Bretar
megi ekki krefjast þess í löggjöf
sinni að eigendur eða útgerðarmenn
skuli vera breskir ríkisborgarar og
að minnst 75% hluthafa viðkomandi
sjávarútvegshlutafélaga skuli vera
breskir. Ekkert er hins vegar sagt
um það hve hátt þetta hlutfall megi
vera eða réttara sagt hvort leyfilegt
væri að áskilja lægra hlutfall bre-
skra ríkisborgara. Engin tala er
nefnd í því sambandi. Eg geri ráð
fyrir að dómstóllinn vilji áskilja sér
rétt til að meta þetta nánar síðar
ef til kemur, einhvers staðar eru
þessi mörk. Ljóst er þó að Bretar
gætu túlkað þetta svo að þeir gætu
sett skilyrði af þessu tagi en hlutfal-
lið yrði þó í öllum tilvikum að vera
lægra. Skilyrði á borð við þau sem
Bretar settu bqóta hins vegar gegn
fyrrgreindri meginregiu. Hyggist
aðildaríki setja lög sem geta falið í
sér frávik frá fyrrgreindum megin-
reglum verða þau að geta rökstutt
það alveg sérstaklega. Þeim ber að
nota svonefnd efnisleg rök þ. e. rök-
in verða að eiga sér stoð í löggjöf
sem EB hefur þegar sett eða í öðrum
viðurkenndum lagasjónarmiðum.
Sem dæmi um efnisrök má nefna
byggðavandamál en til að hægt sé
að nota þau þarf vandinn að vera
ótvíræður. Og augljóst er að það er
mjög lítið rúm fyrir skilyrði sem
byggja á þjóðerni og heimilisfesti,
það er a.m.k. klárt eftir þennan
dóm. í fjórðu grein reglugerðar EB
nr. 170 frá 1983 um vernd og stjórn-
un fiskiauðlinda segir að markmiðið
með kvótaskiptingu milli aðildarríkj-
anna sé m.a. að tryggja hlutfallslega
stöðugar veiðar hvers lands. Þá
draga menn e.t.v. þá ályktun að
allar aðgerðir sem gripið er til í því
skyni að tryggja hlutfallslega stöð-
ugar veiðar aðildarríkjanna séu þar
með nægilega rökstuddar. Málið er
að dómurinn segir í niðurstöðu sinni
að lagasetning Breta frá 1988 sé
ekki aðgerðir í þá átt. Þetta sé að-
eins og einfaldlega mismunun eftir
þjóðerni. Með lögunun sé eingöngu
verið að hindra ákveðna EB-þegna
í a_ð veiða úr breska kvótanum.
í annarri reglugerð EB segir að
taka skuli sérstaklega tillit til hefð-
bundinna veiða og sérstakra þarfa
á þeim svæðum sem eru einkum háð
fiskveiðum og fiskiðnaði. Sé gripið
til reglugerða í einstöku aðildarríki
til að sinna þessum sérstöku þörfum
á tilteknu svæði myndi ég halda að
sá rökstuðningur kynni eftir atvik-
um að duga. í þessu sambandi er
líka rétt að minna á að miklu skipt-
ir hvort viðkomandi lög eða reglu-
gerð aðildarríkisins eru tímabundin.
Ef tilteknar ráðstafanir eiga aðeins
að gilda í skamman tíma eru meiri
líkur á að þær fái staðist.
Vægi meginreglnanna slegið
föstu
Það eru einkum tvö atriði sem
leiða má af niðurstöðu EB-dómstóls-
ins. í fyrsta lagi að meginreglan um
stofnsetningarréttinn sem m.a. felur
í sér bann við mismunun vegna þjóð-
ernis og væntanlega einnig svipaðar
meginreglur um hina frelsisþættina
gilda einnig í sjávarútvegi. í öðru
lagi að áskilnaður í landslögum um
ríkisborgararétt eða búsetu sem
skilyrði fyrir skráningu skipa er al-
mennt andstæður EB-rétti því að
slíkar reglur bijóta í bága við bann
við mismunun sem þar er áskilið.
Hinu má þó ekki gleyma að eftir
atvikum er hægt að gera kröfur um
ákveðin tengsl fiskiskips við það
land sem veitt er við, t.d. að skipið
komi svo og svo oft í höfn. Dómstóll-
inn viðurkennir að slíkar takmark-
anir geti verið í lagi fari þær ekki
úr hófi. Raunar gildir svonefnd hófs-
regla um allar þær lagareglur sem
aðildarríkin geta tekið í lög sín um
EB-málefni. í henni felst að aðild-
arríki má ekki ganga lengra fram í
því að vernda lögverndaða sérhags-
muni sína en nauðsynlegt er til að
ná fram þeirri vernd.
Dómstóllinn leggur greinilega
mesta áherslu á að bresku lögin
stangist á við frelsi til að stofna til
sjálfstæðrar atvinnustarfsemi í
hvaða aðildarríki sem er, þ.e. bijóti
gegn stofnsetningarréttinum. Af
dómi þessum leiðir sennilega einnig
að ekki má hindra þegna annars
aðildarríkis í að stunda atvinnu, í
þessu tilviki fiskveiðar, á yfirráða-
svæði annars aðildarríkis nema þá
að mjög takmörkuðu leyti. Nefna
má að samkvæmt reglunum um fjór-
frelsið er væntanlega ekkert því til
fyrirstöðu að Spánveijar kaupi bresk
fiskiskip með veiðiréttindum á
bresku hafsvæði. Það er tæplega
unnt að skerða slíkan rétt með
landslöggjöf einstakra ríkja.
Dómstóllinn hefur áður látið
sterklega liggja að því að hægt sé
að setja ákveðin skilyrði vegna
byggðasjónarmiða. Í slíkum tilvikum
væri ekki brotið gegn ákvæðinu um
jafnrétti þjóðanna vegna þess að
rökstuðningurinn byggðist á sér-
stökum þörfum á tilteknu svæði. Þá
þarf að sýna fram á að svæðið, t.d.
einhver útkjálkabyggð, beijist í
bökkum. Það væri tæplega hægt að
sýna fram á að Reykjavík eða eitt-
hvert byggðarlag hér á suðvest-
urhorninu félli undir slíka skilgrein-
ingu svo að tekið sé dæmi sem stend-
ur okkur nálægt.
Niðurstaðan ekki óvænt
Sjálfur var ég tæpast í vafa um
að dómurinn yrði á þessa lund. Það
er að vísu auðvelt að vera vitur eft-
ir á en ég hafði í huga þá dóma sem
áður höfðu verið kveðnir upp og
jafnframt hvernig allt kerfi banda-
lagsins er byggt upp og hver grund-
vallarsjónarmiðin eru.
Stefnt er að því að endurskoða
sjávarútvegsstefnu bandalagsins
fyrir árslok 1992. Núgildandi sjáv-
arútvegsreglur, þar á meðal um út-
hlutun einkafiskveiðikvóta til hvers
ríkis og einkafiskveiðilögsögu innan
12 mílna, eru bráðabirgðareglur.
Annað skipulag á að vefða tilbúið
1992. Margir eru svartsýnir á að
það takist samkomulag um nýtt
skipulag og náist það ekki verður
núgildandi kerfi sjálfsagt áfram við
lýði, til þess er heimild, alveg til
ársins 2002. Ekki síðar en það ár á
að vera búið að setja nýjar reglur
en takist það ekki munu hinar ótíma-
bundnu reglur bandalagsins gilda
um þessi mál. Það merkir að reglur
Rómarsamningsins þar á meðal
sjálfar grundvallarreglurnar um
fjórfrelsið og 7. greinin áðurnefnda
verða kjarni skipulagsins auk nokk-
urra annarra reglugerða sem nú
gilda ótímabundið. I reynd verður
sjávarútvegurinn staddur í eins kon-
ar lagalausu tómi um hríð, a.m.k.
að nokkru leyti, þar sem stofnanir-
Evrópubandalagsins hafa þó öll völd
til þess að setja nýjar reglur nái þær
samkomulagi um það. Stofnanir
bandalagsins gætu þá sett reglur
um sérhvern þátt sjávarútvegs-
stefnu bandalagsins og auk þess
myndu að sjálfsögðu þær fáu ótíma-
bundnu reglur sem beinlínis eiga við
sjávarútveginn verða áfram í gildi
nema þeim verði breytt. Það er óljóst
hvort ákvæðið um 12 mílna einka-
lögsögu hvers ríkis gildir áfram eft-
ir 2002 en ég held að svo verði ekki
nema sérstakt samkomulag náist
um það. Mér finnst ólíklegt að þessi
dómsniðurstaða breyti miklu um
endurskoðunina, málið lá að mestu
ljóst fyrir, það snerist um grundvall-
arreglur.
Möguleikar íslendinga
Einu reglurnar sem geta vikið til
hliðar ákvæðum Rómarsamningsins
eru breytingar á honum sjálfum eða
aðildarlög nýrra aðildarríkja sem
fela í sér slíka breytingu. En þar
sem bandalagið byggir löggjöf sína
svo mikið á því að hún hafi almennt
gildi eru að jafnaði ekki leyfðar
undanþágur frá sjálfum meginregl-
um samningsins fyrir einstök aðild-
arríki nema þær séu tímabundnar,
ekki heldur í nýjum aðildarlögum
eða aðildarsamningum. Vilji eitt
aðildarríki fá tímabundna undan-
þágu frá Rómarsamningnum vegna
óvæntra erfiðleika af einhveiju tagi
getur það að jafnaði ekki gripið til
ráðstafana einhliða heldur verður
það ávallt að hafa samráð við stofn-
anir bandalagsins ef undanþága er
á annað borð möguleg.
Það sem í reynd er hér til um-
ræðu er m.a. hvað felst í 102. grein
aðildarlaganna sem sett voru 1972
er Bretar, írar og Danir gengu í
bandalagið. Greinin er óljóst orðuð.
Sumir segja að hún heimili að víkja
megi frá meginreglum bandalagsins
en ég tel ekki að svo sé. í samningn-
um segir í grein 100: „Þrátt fyrir
ákvæði annarrar greinar reglugerð-
ar 2141 frá 1970 um sameiginlega
stjórnun fiskveiða er aðildarríkjum
bandalagsins heimilað að veita
ákveðnum skipum leyfi til fiskveiða
á hafsvæðum á yfirráðasvæðum
þeirra eða í lögsögu þeirra innan sex
[síðar breytt í 12] sjómílna marka.“
I grein 102 segir síðan: „Ráðið
ákveður í síðasta lagi eftir sex ár
frá aðild [ekki seinna en 1979] á
grundvelli tillögu framkvæmda-
stjórnarinnar skilyrði til þess að
stunda fiskveiðar þar sem þess er
gætt að tryggja verndun fiskistofna
og vernd lífríkis sjávar."
Á þessum ákvæðum eru hug-
myndir um frávik frá meginreglum
EB byggð. Lagastoð slíkrar álykt-
unar er vægast sagt ekki mikil.
Þarna er aðeins fjallað um aðlögun-
artíma sem nú er löngu útrunninn
auk þess sem dómstóll EB hefur
talið að ákvæði í aðildarlögum þurfi
að vera alveg ótvíræð ef þau eigi
að geta vikið ákvæðum Rómarsamn-
ingsins til hliðar. Við íslendingar
fengjum vafalaust mjög verulegan
hluta af okkar eigin fiski til ráðstöf-
unar á aðlögunartímanum, banda-
lagið hefur viðurkennt að fyrst og
fremst eigi að leggja til grundvallar
þörf viðkomandi lands og veiðar
þess fram til þessa. Síðar, þegar
ótímabundnu reglurnar taka við,
myndum við verða að hlíta hinum
sameiginlegu sjávarútvegsreglum
EB, þ. á m. framtíðarlagasetningu
um þessi málefni að flestu leyti.
Þetta gildir þó ekki ef það tækist í
aðildarsamningi eða aðildarlögum
að fá ótímabundnar undanþágur frá
hinum sameiginlegu sjávarútvegs-
reglum að einhveiju eða öllu leyti.
Telja verður þó heldur ólíklegt að
slíkar undanþágur næðust ef á
reyndi.“
Viðtal: Kristján Jónsson
Fyrirspurnum svarað í borgarráði:
Áætlaður hönnunarkostnaður
Perlunnar rúmar 203 milljónir
Á FUNDI borgarráðs í gær, var lagt fram svar Gunnars Kristins-
sonar hitaveitustjóra, vegna fyrirspurna Sigrúnar Magnúsdóttur
um kostnað við byggingaframkvæmdir við Perluna í Öskjuhlíð.
Fram kemur að áætlaður heildarkostnaður til hönnuða er 203,876
milljónir króna. í bókun Sigrúnar, er bent á að samkvæmt tveim-
ur dagsettum yfirlitum um hönnunarkostnað hækki greiðsla til
arkitekts um 1,5 milljón á einni viku.
Perlan á öskjuhlíð
Greiöslur til hönnunar og verkfræöifyrirtækja
(Greiðslur vegna hönnunar, verkfræðistarfa og eftirlits.)
Ingimundur Sveinsson, arkitekt 1987 1988 1989 1990 1991 Samtals
3.335 8.624 11.424 8.720 15.096 47.199 47.199
Greiðslu til arkitekts 3.335 8.624 11.424 8.720 15.096
Fjarhitun h.f. verkfræðistofa 4.090 15.729 20.455 19.554 15.513 í Í 76.341
Rafteikning h.f. verkfræðistofa 134 2.706 8.185 9.012 33.918' 63.965
Verkfræðistofa Braga og Eyvindar. 566 3.211 1.563 iðáSK 5.340
Verkfræðistofan Afl. 5.621 |i|ÍB 6.621
Hljóö h.f. 2.244 3.469 9.8341 16.647
Verkfræðideild Háskóla (slands 873 873
Greiðslur til verkfræðistofa 5.663 21.646 32.447 32.035 64.886 8 166.677
Allar upphæðir ( hcilum þúsundum króna.
Árið 1991 áætlaö að hluta.
í svari hitaveitustjóra við fyrir-
spurnum Sigrúnar kemur fram að,
þegar samningur hafði verið und-
irritaður um veitingarekstur 18.
október 1990, hafi leigutaki óskað
eftir breytingum á hönnun hússins
vegna umfangsmeiri starfsemi en
áður var gert ráð fyrir. Inngangi
á salerni á 4. hæð var breytt og
þar komið íyrir anddyri íyrir
gæslumann salernanna. Eldhúsi á
4. hæð var breytt og sett upp
umfangsmeiri veitingabúð miðað
við fyrstu hugmyndir. Á efstu hæð
var gert ráð fyrir að bar yfir lyftu-
kjarna en hann var stækkaður
yfir eldhúsloftið. Áður var ekki
gert ráð fyrir lofti yfir eldhúsi.
Þá var eldhúsið stækkað og því
breytt. Byggt var jarðhýsi fyrir
starfsmannaaðstöðu og geymslur.
Af hálfu leigusala sátu fram-
kvæmdastjóri lögfræði- og stjórn-
sýsludeildar, byggingastjóri og
hönnuðir hússins fundi með leigu-
tökum og tóku ákvarðanir um
breytingarnar. Ákvarðanir um ein-
staka verkþætti og útfærslu voru
teknir á fundum, þar sem sæti
áttu hönnuðir verksins og bygg-
ingastjóri, sem stjórnaði fundin-
um. „í áætlun frá 12. 12. 1990
var kostnaður við þessar breyting-
ar og viðbætur mjög vanmetinn,
enda var hönnun þá skammt á veg
komin og ekki búið að ákveða
endanlegt fyrirkomulag. Ljóst er
að eftirlit með kostnaði við bygg-
inguna hefur farið algjörlega úr
böndum á þessu ári, og endurskoð-
un kostnaðar, sem var verulega
vanmetin fyrir, fallið niður.“
Kostnaður vegna
veitingareksturs
Spurt var um hver hafi ákveðið
að 57,1 milljón króna yrði varið
til tækja og áhalda vegna veitinga-
reksturs, þrátt fyrir að samið hafi
verið um 10 milljón króna skuld
leigutaka í því skyni. í svari hita-
veitustjóra segir, að samkvæmt
samningnum við leigutaka hafi
verið gert ráð fyrir að hann legði
fram 40 milljónir í búnað og inn-
réttingar í eldhús og veitingasal.
Upphæðin mætti ekki vera lægri
en 30 milljónir en stofni hann til
skuldar við Hitaveituna vegna
þessa megi hún ekki fara yfir 10
milljónir. Skuldin endurgreiðist á
þremur til fimm árum. A það atr-
iði muni ekki reyna þar sem leigu-
taki leggi fram búnað og innrétt-
ingar fyrir 40 milljónir.
Þá segir: „í þeim viðræðum sem
fram fóru við gerð samningsins
var samningsaðilum ljóst að kostn-
aður við búnað og innréttingar
hússins yrði verulega hærri en
næmi framlagi leigutaka. Var því
ákvæði í samningnum þess efnis
að keyptu leigutakar búnað og
innréttingar fyrir hærri fjárhæð
en 40.000.000,-, þá endurgreiddi
leigusali mismuninn.“
Um það hversu stór hluti af
rekstrarkostnað hússins verði
greiddur af leigutekjum veitinga-
aðstöðunnar, segir hitaveitustjóri
að áætlaður rekstarkostnaður sé
20,5 milljónir árið 1992. Áætlaðar
leigutekjur séu 12 til 14 milljónir
að viðbættum 4 miljónum sem
Hitaveitan eignist árlega næstu
10 árin í þeim búnaði sem veitinga-
maður hefur lagt fram.
Hönnunarkostnaður
í yfirliti hitaveitustjóra um
hönnunarkostnað frá upphafi
framkvæmda kemur fram að
heildar greiðsla til Ingimundar
Sveinssonar arkitekts, er 47,199
millj., til Fjarhitunar hf. verk-
fræðistofu, 75,341 millj., til Raf-
teikningar hf. verkfræðistofu,
53,955 millj., til Verkfræðistofu
Braga og Eyvindar, 5,340 millj.,
til Verkfræðistofunnar Afls, 5,621
millj., til Hljóðs hf., 15,547 millj.,
og til Verkfræðideildar Háskóla
íslands, 873 þús.
Val hönnuða
Spurt var um hvernig val hönn-
uða hafi farið fram og í svari hita-
veitustjóra segir, „Arkitekt var
valinn þannig, að ákveðið var að
taka þeim hugmyndum, sem hann
lagði fram um gerð hússins. Fjar-
hitun hf. var valin til hönnunar á
burðarvirki og hita- og loftræsi-
kerfum, þar sem hún hafði hannað
vatnsgeyma og undirstöður þeirra,
sem er hluti Perlunnar. Rafteikn-
ing hf. var valin vegna þess að
hún hafði hannað mjög sambæri-
legt verk, þar á meðal raflögn í
Borgarleikhúsið. Hitaveitan hafði
margra ára góða reynslu af báðum
þessum ráðgjöfum. Aðeins tveir
ráðgjafar komu til greina fyrir
hljóðhönnun hússins, báðir með
mikla reynslu. Aðeins annar
þeirra, Hljóð hf. var heimilisfastur
hér á landi og var hann því val-
inn. Byggingarstjóri átti mestan
þátt í vali hönnuða."
Bókanir
Á fundi borgarráðs í gær voru
lagðar fram bókanir frá Siguijóni
Péturssyni og Sigrúnu Magnús-
dóttur borgarfulltrúum.
í bókun Siguijóns Péturssonar
segir að, „Algerlega hefur skort á
kostnaðareftirlit við frámkvæmdir
við Perluna þannig að svo virðist,
sem engin stjórn hafi verið á fram-
kvæmdum. Þessi framkvæmd er
að mínu mati versta fjármálasukk,
sem upp hefur komið í fram-:
kvæmdum á vegum borgarinnar,
í áratugi."
í bókun Sigrúnar Magnúsdóttur
bendir hún á að, „í svari hitaveitu-
stjóra tii borgarstjóra, dagsettu
27. ágúst sl. kemur fram í yfirliti
um kostnað Perlunnar árið 1991
að greiðsla til arkitekts sé 13,5
milljónir króna en á blaði um sund-
urliðaðan hönnunarkostnað dag-
settu 4. sept. er talað komin í 15
milljónir króna. Á einni viku hækk-
ar upphæðin um dágóð árslaun
borgarstarfsmanns. Perlan er
vissulega sérstætt hús og því
sennilega eðlilegt að hönnunar-
kostnaður væri hár í byijun. Það
vekur hins vegar furðu mína að
greiðsla til hönnuða er mest í ár
þegar komið er að frágangi innan-
húss. Til hönnuða hafa farið 274
milljónir króna samtals eða 17%
af byggingakostnaði."