Morgunblaðið - 18.09.1991, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1991
13
Þýðendur íslenskra bókmennta þinga:
Mikilvægnstu menningar-
fulltrúar okkar erlendis
— seg-ir Heimir Pálsson, framkvæmda stj óri íslenskra bókaútgefenda
Dagana 18. til 21. september
verður haldið þýðendaþing í
Reykjavík. Að þinginu standa
Stofnun Sigurðar Nordals og
Bókmenntakynningasjóður og
af því tilefni eru hingað komn-
ir um tuttugu erlendir þýðend-
ur íslenskra bókmennta, frá
Bretlandi, Þýskalandi, Frakk-
landi, Danmörku, Svíþjóð, Nor-
egi, Finnlandi, Spáni, Eistlandi
og Tékkóslóvakíu, auk þess
sem sextán þýðendur hér bú-
settir, sækja þingið.
Þing-ið er haldið í Norræna hús-
inu og hefst formlega á morgun,
fimmtudag, klukkan 9.00. Eftir
þingsetningu Heimis Pálssonar,
ræðir Árni Bergmann, ritstjóri,
um íslenska skáldsagnagerð síð-
ustu áratuga. Þá flytur Guðmund-
ur Andri Thorsson, rithöfundur,
fyrirlestur um íslenska ljóðagerð
síðustu áratuga. Fyrirspurnir og
umræður verða á eftir báðum er-
indunum. Eftir hádegi, verður
kynning á Bókmenntakynningar-
sjóði og Stofnun Sigurðar Nordals
og þá Pallborðsumræður um út-
gáfumál, sem Örnólfur Thorsson
stýrir. Dagskrárstjóri er Sigurður
Valgeirsson.
Á föstudaginn hefst þingið aft-
ur klukkan 9.00 með því að Þor-
leifur Hauksson og Bemard
Scudder flytja erindi sem nefnist
íslenskt nútímamál og vandi þýð-
enda. Þá ræðir Guðrún Kvaran,
orðabókarritstjóri um íslenskar
orðabækur og síðan Sigriður
Dúna Kristmundsdóttir, mann-
fræðingur, um íslenskan nútíma.
Fyrirspurnir og umræður verða
eftir hvert erindi. Eftir hádegið
verða pallborðsumræður um þýð-
ingar sem Heimir Pálsson stjórnar
og síðan verður heimsókn í Stofn-
un Árría Magnússonar.
Á laugardaginn verður farið í
ferðalag á skáldaslóðir í Borgar-
fírði.
Heimir Pálsson á sæti í undir-
búningsnefnd þingsins, fyrir hönd
Bókmenntakynningarsjóðs. Hann
var spurður hver væri tilgangur-
inn með þinginu.
„Þetta er gamall draumur Bók-
menntakynningarsjóðs að ræt-
ast,“ svaraði Heimir. „í fyrsta
lagi langaði okkur að gefa þýð-
endum kost á að hitta íslenska
höfunda og íslenskum höfundum
kost á að hitta þýðendur. Með því
viljum við reyna að auka tengslin
Heimir Pálsson
þama á milli. í öðru lagi, og ekki
síður, langaði okkur að sýna þýð-
endum íslenskra bókmennta dálít-
inn virðingarvott. Það sem við
höfum gert hingað til er nánast
ekkert annað en að styrkja þær
þýðingar sem þessir þýðendur fást
við í útlöndum. Við í stjórn sjóðs-
ins álítum þýðendur vera mikil-
vægustu menningarfulltrúa sem
við eigum erlendis, því við lítum
svo á að við eigum eitthvað í þeim,
þegar þeir fara að kunna íslensku.
Við gátum látið drauminn ræt-
ast — og þar kom tvennt til. Við
erum í samvinnu við Stofnun Sig-
urðar Nordals, sem stendur að
þinginu með okkur og við fengum
aukafjárveitingu frá menntamála-
ráðuneytinu á þessu ári, gagngert
til að efna til þingsins.
Við sem að þessu stöndum er-
um auðvitað sammála forseta
okkar um að menning selji físk
pg það er mikilvægt fyrir okkur
íslendinga að halda menningu
okkar fram, meðal annars bók-
menningunni."
Þú segir að þið styrkið þýðing-
ar. Hvaða reglur liggja til grund-
vallar styrkjum?
„Útgáfusamningur verður að
ligga fyrir, áður en við styrkjum
þýðingu á einhverri bók. Við eig-
um okkur annan draum, sem er
að sjóðurinn verði efldur, þannig
að við getum farið að styrkja út-
gáfur, ekki bara eina og eina bók.
Þetta hafa nágrannaþjóðir okkar
gert. Þeir leggja beinlínis fram
peninga með bókum sínum, svo
þær geti komið út. Þeir staðhæfa
að það sé fjárfesting sem borgi
sig. Oftast eru það pínulítil forlög
sem brjóta ísinn í kynningu á
bókum hjá erlendum þjóðum. Það
er til dæmis skrifborðsskúffufor-
lag sem hefur gert hvað mest
fyrir íslenskar nútímabókmenntir
í Þýskalandi. Svo koma stóru for-
lögin á eftir — og sigla auðan sjó.
Við höfum verið með samvinnu
við bókmenntakynningarstofnanir
á Norðurlöndum. Þar fáum við
staðfestingu á því að þetta sé
þannig með þeirra bókmennti.
Þaðan fáum við upplýsingar um
að þróunin taki um það bil tíu ár.
Það er að segja að þá verði íslen-
skar bækur orðnar þekktar, til
dæmis í Þýskalandi. Þá verður
mun auðveldara að bæta við nýj-
um höfundum."
Hvemig er fjárveitingu til
sjóðsins háttað í dag?
„Fjárveitingin sem sjóðurinn
fékk á þessu ári var ein og hálf
milljón króna. Ég hef sagt við
bæði núverandi og fyrrverandi
menntamálaráðherra að ef við
fáum fímm milljónir, skuli ég gera
kraftaverk. Það er örugglega ódý-
rasta kraftaverk sem í boði er.
Við fengum líka aukafjárveitingu
á þessu ári til að styrkja tiltekið
erlent forlag. Það þótti okkur
mjög mikilvægt og vonum að
áfram takist að vinna með þeim
hætti. Þetta var þýskt forlag sem
heitir Kleinheinrich og er einka-
forlag. Það er mjög gott dæmi
um þessa ísbrjóta, gefur út úrvals-
bókmenntir frá Norðurlöndum.
Ég held að óhætt sé að staðhæfa
það að ef við berum gæfu til að
styrkja svona starfsemi, þá séum
við ekki aðeins að vinna að því
að styrkja íslenskar bókmenntir,
heldur íslenskar vörur almennt."
Aflahrota í Langá
Athugasemd frá
aðstoðarlandlækni
Það veiddist mikið á efsta-
og miðsvæðinu í Langá fyrir
skömmu. Er áin náði hæfileg-
ustu vatnshæð eftir vatnsveðr-
in á dögunum, gerðist það að
það fór að kappveiðast í ánni
ofanverðri. Á tveimur dögum
veiddust 40-50 laxar, einn og
sami veiðimaðurinn nældi sér
í 17 laxa og það sem meira
var, nokkrir laxamir vora 14
til 16 punda, sem er að öllu
jöfnu ljónsjaldgæf þyngd laxa
í Langá sem er ef til vill hrein-
asta smálaxaá landsins. Þessi
veiði tryggir það að veiðin nær
fjögurra stafa tölu í Langá og
lokatölur gætu orðið 1.100
fiskar, en frammi á fjalli er
veitt út þessa viku.
Hitt og þetta
í vatnsá við Vík hefur veiðst
ágætlega að undanförnu. Reyt-
ingslaxveiði hefur verið og í lok
síðustu viku kom mikil sjóbirt-
ingsganga í ána. Á tveimur
dögum veiddust um 40 birting-
ar, en veður hamlaði veiði um
tíma. Um helgina sáu menn svo
mikinn fisk víða í ánni, en þá
var komin sól og blíða og fisk-
ur farinn að taka illa. Þó var
veiði ágæt. Þá voru komnir um
90 laxar úr ánni og nærri 200
sjóbirtingar. Laxamir eru allt
að 15 punda, en stærstu sjó-
birtingamir 6 og 7 punda. Fisk-
ur veiðist um alla á og það er
helst að Vatnamótin, þar sem
Vatnsá fellur til Kerlingardals-
ár, skeri sig úr.
Fyrir skömmu höfðu verið
skráðir til bókar um 70 og 80
laxar á Syðri Brú í Sogi. Tíð-
indamaður Morgunblaðsins
hafði rennt þar og dregið einn
lax og misst annan. Hann sagði
það hafa komið sér mjög á
óvart, að veiðimenn frá landi
Bíldsfells hefðu ekki látið sig
muna um að þruma þungum
spónum nánast upp að tánum
á sér og þannig veitt Landak-
löppina sem er að heita má
eini veiðistaðurinn við Syðri
Brú. Þijár stangir eru leyfðar
í Bíldsfelli og svæðið langt og
veiðistaðir margir, m.a. veiðist
stundum Bíldsfellsmegin á
móti Landaklöpp sem liggur
með landinu að austan, Bílds-
fell að vestan. Viðmælanda
Morgunblaðsins þótti það
óhæfa að veiðimenn í landi
Bíldsfells skörkuðu með þess-
um hætti í eina veiðistað Syðri
Brúar. Sagt er að mikil brögð
séu að þessu og fleiri Syðri
Brúarmenn hafí lent í þessu.
Viðmælandi blaðsins taldi rétt-
ast að Syðri Brú og Bíldsfell
yrðu leigð út saman framvegis
þannig að tryggt yrði að þeir
sem hafa réttinn á Landaklöpp-
inni hveiju sinni haldi honum
óáreittir af öðmm veiðimönn-
um sem keypt hafa veiðileyfi
fyrir öðrum svæðum.
Það var sagt frá því í Morg-
unblaðinu á sunnudaginn, að
verkfræðingur sá, er hannaði
nýja laxastigann í Kambsfossi
í Austurá, hefði jafnframt veitt
fyrsta laxinn fyrir ofan stig-
ann. Þetta er rangt. Hann
veiddi annan laxinn. Fyrsta
laxinn veiddi Stefán Kristjáns-
son um það bil klukkan 11 að
morgni 26. ágúst. Síðdegis
veiddi verkfræðingurinn síðan
sinn lax.
gg
Ólafur Sigurgeirsson, hdl., sendir
undirrituðum tóninn i Morgunblað-
inu 14. september sl. Tilefnið er
svar Landlæknisembættisins við
beiðni hans sjálfs um athugun á
ummælum Péturs Ingva Pétursson-
ar heilsugæslulæknis á Akureyri
um steranotkun ákveðinna hópa
íþróttafólks og hættuna sem af því
kann að stafa.
Fullyrðingar Ólafs um heimildar-
leysi landlæknis til þess að rann-
saka heilbrigðisvandamál og um
sakleysi steralyfja em augljósar
rangtúlkanir.
Um vinnubrögð lögfræðingsins
má nefna að hann vitnar í lækna-
skipunarlög frá 1965, en mörg ár
eru síðan þau voru felld úr gildi.
Vegna einstaklinga sem eiga hlut
að máli skal tekið fram að land-
læknir hefur ekki óskað eftir nein-
um upplýsingum um nöfn eða fæð-
ingardaga enda engin ástæða til
þess. í svörum læknanna koma hins
vegar oft fram aldur og kyn og
stundum íþróttagrein, ásamt lýs-
ingu sjúkdóms eða atburðar.
Landlæknir fer þess á leit við
Morgunblaðið að það birti í heild
svar aðstoðarlandlæknis við hinni
upprunalegu kvörtun forsvars-
manna kraftlyftingamanna, sem er
áðurnefndur lögfræðingur. Hann
bað sjálfur um þá athugun. Ekki
er við landlækni að sakast þó lög-
fræðingnum líki ekki niðurstaðan.
Fer svarið hér á eftir:
„Landlæknisembættið hefur lok-
ið athugun á ofangreindri kvörtun
samanber bréf yðar frá 15. maí
1991.
Annars vegar er kvartað yfir
„ávirðingum á afmarkaða hópa
íþróttamanna án sjáanlegs tilefnis",
hins vegar yfír broti á þagnarskyldu
lækna.
Varðandi fyrra atriðið skal þess
getið að áður en umrætt viðtal birt-
ist höfðu landlækni borist ábending-
ar um vemlega lyfjamisnotkun
ákveðinna hópa íþróttamanna. Um
var að ræða svonefnda anabólstera
og kynhormóna í því skyni að
byggja upp vöðvamassa líkamans.
Ábendingar höfðu borist um að um
smygluð lyf væri að ræða í flestum
tilvikum og hafði aðstoðarlandlænir
tjáð sig um það mál í sjónvarpsvið-
tali áður en viðtalið við Pétur birt-
ist. Landlæknir hafði þá þegar
ákveðið að taka á málinu, en það
hafði dregist nokkuð, meðal annars
vegna þess að eðli málsins sam-
kvæmt er erfítt að fá upplýsingar
um ólöglegt athæfí, sem ekki er
kært til lögreglu.
Ákveðið var að senda dreifibréf
til lækna, þar sem landlæknir ósk-
aði eftir öllum þeim upplýsingum
sem læknar kynnu að búa yfir um
misnotkun þessara lyfja hér á landi,
t.d. ef sjúklingur hefði leitað læknis
vegna aukaverkana eða haft á orði
•að hafa notað slík lyf. Alls hafa
borist upplýsingar frá u.þ.b. 30
læknum um mismarga einstaklinga,
frá 1 og upp í 10. Ekki var um
vísindalega könnun að ræða og
ekki óskað eftir persónuupplýsing-
um, heldur var ætlunin að fá hug-
mynd um umfang þessa vanda. Af
svörum læknanna má draga þá
álykun að steranotkun kraftlyft-
ingamanna og vaxtarræktarmanna
sé útbreidd. Með tilliti til skaðsemi
þessara lyfja er augljóst, að hér er
um mál að ræða, sem læknum ber
að vekja athygli á.
Misskilnings virðist gæta í bréf-
inu varðandi þagnarskyldu. Lækn-
um ber að fjalla um heilsufar, sjúk-
dóma og áhættuþætti. Einnig svo-
kallaða áhættuhópa, það er hópa
sem eru í meiri hættu en aðrir að
verða heilsuvá að bráð. Hins vegar
ber læknir að gæta fyllstu þag-
mælsku og hindra að óviðkomandi
fái upplýsingar um sjúkdóma og
önnur einkenni er hann kann að
komast að sem læknir.
Ekki verður ráðið af þeim gögn-
um sem fyrir liggja að lög um þagn-
arskyldu hafi verið brotin. Hins
vegar má deila um nokkuð svo
kjarnyrt orðalag læknisins í sjón-
varpsviðtalinu. Hann er hins vegar
í hópi þeirra heilsugæslulækna, sem
mest hafa látið forvarnastarf og
heilsuvernd til sín taka og þá ekki
alltaf verið lágróma. í því tilviki sem
hér um ræðir bendir læknirinn á
áhættuhóp, en ljóstrar ekki upp
neinum trúnaðarmálum um ein-
staklinga. Orð hans um lyfjanotkun
ákveðinna hópa íþróttamanna hafa
því miður við rök að styðjast, eins
og athugun Landlæknisembættisins
staðfestir.“
Virðingarfyllst
Matthías Halldórsson,
aðstoðarlandlæknir.
Honda J91
Civic
Sedan
16 ventla
Verð frá kr. 1.090 þús.
GLi-special
GREIÐSLUSKILMÁLAR
FYRIR ALLA.
ÍHONDA
VATNAGÖRÐUM 24, RVÍK., SÍMI 689900